Nobelprijswinnaar Santos: ‘Ik heb mijn politieke reputatie op het spel gezet voor vrede’

Juan Manuel Santos © Jesus Ernesto Rodriguez
Ernesto Rodriguez Amari
Ernesto Rodriguez Amari Journalist en politicoloog

‘De wil van de FARC-slachtoffers om tot vrede te komen in Colombia, motiveerde me om de voorbije zes jaar met de FARC-strijders te blijven onderhandelen’, aldus Nobelprijswinnaar voor de Vrede Juan Manuel Santos in een exclusief interview met Knack.

Zaterdag ontvangt de Colombiaanse president Juan Manuel Santos de Nobelprijs voor de Vrede. Hij werd gelauwerd door de internationale gemeenschap voor zijn inspanningen om met de FARC het vredesakkoord te bereiken. Enkele dagen voordat bekend werd dat hij de Nobelprijs kreeg, stemden de Colombianen via een referendum nog tegen het vredesakkoord.

De voorbije maanden heeft president Santos een titanisch werk geleverd. In overleg met de FARC hebben hij en zijn regering het vredesakkoord zodanig aangepast dat het nee-kamp zich met het nieuwe voorstel kan verzoenen. Met opgeheven hoofd kan hij morgen de Nobelprijs in ontvangst nemen. Knack-medewerker Ernesto Rodriguez Amari nam een exclusief interview van de Nobelprijswinnaar af.

President Juan Manuel Santos, kan u ons toelichten wat het vredesakkoord tussen de FARC en de Colombiaanse overheid betekent voor Colombia?

President Juan Manuel Santos Caldéron: Het vredesakkoord brengt een einde aan een pijnlijk en vreselijk conflict dat Colombia gedurende meer dan 52 jaar in een voortdurend rouwproces bracht. Het conflict heeft meer dan 220.000 doden en meer dan 8 miljoen slachtoffers veroorzaakt in heel het land. Er zijn nog maar weinig Colombianen die zich kunnen voorstellen wat het is om ook maar één dag in vrede te leven.

Het vredesakkoord betekent dat we aan miljoenen Colombianen de hoop kunnen teruggeven om weer in rust en zonder angst te kunnen leven. Het is een manier om recht te doen aan de slachtoffers en hen hun fundamentele rechten op de waarheid, justitie, en herstel te geven in plaats van de kans om hun kinderen slachtoffer te zien worden van dezelfde feiten.

Ik zie het vredesakkoord ook als de basis voor de belangrijkste transformatie in de recente historische geschiedenis van Colombia. Met het oog op de toekomst, beschouw ik het als een historische opportuniteit om het conflict achter ons te laten en eindelijk het potentieel aan ontwikkeling, progressie en groei dat mijn land heeft te laten openbloeien.

Wat zijn volgens u de consequenties van het vredesakkoord voor de andere Latijns-Amerikaanse landen?

Het vredesproces in Colombia is een boodschap aan de rest van de wereld over wat er momenteel leeft in Latijns-Amerika en welke vooruitgang we kennen.

Santos: Het conflict met de FARC was het belangrijkste en oudste gewapende conflict van de hele regio. Het was het enige conflict dat tot nu toe nog niet opgelost was. De vrede van Colombia is ook de vrede van Zuid-Amerika. Op deze manier hebben onze buurlanden ook naar dit proces gekeken. Unaniem en vastberaden hebben ze dit proces gesteund. Een veiliger Colombia zal ook beter tegen de drugshandel kunnen strijden en een grotere competitiviteit aan het continent kunnen bijdragen waardoor Zuid-Amerika meer kan groeien en ontwikkelen. Ik denk ook dat het vredesproces in Colombia een boodschap is aan de rest van de wereld over wat er momenteel leeft in Latijns-Amerika en welke vooruitgang we kennen.

Juan Manuel Santos
Juan Manuel Santos © Jesus Ernesto Rodriguez

Hoe voelt het voor u om te weten dat dankzij dit vredesakkoord toekomstige generaties Colombiaanse jongens en meisjes in een veiliger land zullen leven?

Santos: De kinderen en de jongeren zijn de belangrijkste drijfveer geweest van deze nationale inspanning om vrede te bereiken. Zij zijn als bevolkingsgroep het zwaarst getroffen door dit conflict. Het beëindigen van de oorlog is van essentieel belang om hun rechten te kunnen beschermen. Weten dat je ervoor hebt kunnen zorgen dat toekomstige generaties kunnen opgroeien en zich ontwikkelen in een land zonder geweld en zonder angst voor de toekomst is de belangrijkste beloning voor al deze inspanningen van meer dan zes jaar om dit akkoord te bereiken. Colombianen willen niet langer dat hun kinderen en kleinkinderen in hetzelfde conflict leven als waar wij onder hebben moeten lijden. Dis was ook de roep van de jongeren die na het referendum massaal op straat zijn gekomen om te betogen om van ons te eisen dat we hen een ander land geven dan het land waar we zelf in zijn grootgebracht.

Heeft u veel moeilijke momenten ervaren, waarbij u het gevoel had dat de vredesonderhandelingen tussen de Colombiaanse overheid en de FARC negatief zouden uitdraaien?

Elke keer er zich een impasse of een crisis voordeed, dacht ik terug aan de getuigenissen van de vele slachtoffers.

Santos: Ik heb zeer veel moeilijke momenten gekend. Het is natuurlijk onvermijdelijk dat dit gebeurt in een onderhandeling over een conflict dat zo complex is en al meer dan vijftig jaar bestaat. Elke keer er zich een impasse of een crisis voordeed, dacht ik terug aan de getuigenissen van de vele slachtoffers. Hun vrijgevigheid en hun overtuiging dat de vrede de weg was naar een oplossing hebben me de kracht gegeven om vol te houden en na elke crisis weer verder te onderhandelen.

Zijn er momenten geweest waarop u zich eenzaam en onbegrepen voelde door veel mensen in Colombia?

Santos: Ik wist van in het begin dat dit proces complex zou zijn en dat er veel moeilijkheden bij zouden komen kijken. Ik realiseerde me dat het onderhandelen met de vijand voor veel Colombianen moeilijk lag om te accepteren. Velen hebben me gewaarschuwd dat oorlog voeren veel eenvoudiger en politiek winstgevender zou zijn dan de vrede proberen te zoeken. Maar volgens mij lag mijn verantwoordelijkheid als president er juist in om aan onze samenleving te laten zien dat de tijd gekomen was om de vrede te bereiken en om de jaren van oorlog achter ons te laten. Hiervoor is het nodig om te begrijpen dat men met de vijand en niet met vrienden moet gaan onderhandelen.

Juan Manuel Santos en Farc-leider Rodrigo Londoño met Raúl Castro.
Juan Manuel Santos en Farc-leider Rodrigo Londoño met Raúl Castro.© Reuters

Ik heb de voorbije jaren steeds voor ogen gehouden dat het belangrijkste is om het juiste proberen te doen en niet wat politiek gezien het meest populaire zou zijn. Ik heb mijn politieke reputatie op het spel gezet in mijn streven om de vrede te bereiken.

Gedurende het hele proces en vooral wanneer er veel moeilijkheden bij kwamen kijken, voelde ik me echter voortdurend aangemoedigd en ondersteund door de slachtoffers en van allen die juist in de regio’s wonen die het meest door dit conflict bedreigd waren en eveneens door de miljoenen Colombianen die verspreid over het hele land wonen en overtuigd zijn van het belang van het bereiken van de vrede.

Hoe voelt het voor u om geschiedenis te hebben geschreven in Colombia en de wereld en om een punt te kunnen zetten achter een conflict dat meer dan 50 jaar duurde?

Velen hebben me gewaarschuwd dat oorlog voeren veel eenvoudiger en politiek winstgevender zou zijn dan de vrede proberen te zoeken.

Santos: Ik kan niet ontkennen dat ik hierbij een diepe voldoening ervaar. Maar deze geschiedenis schrijf ik niet als president, maar is door een hele samenleving geschreven die moe is van zoveel doden, lijden en verderf en die de wil heeft om een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis te schrijven. Een einde maken aan dit lange en pijnlijke conflict was een eerste stap hiervoor. Nu komt echter de enorme verantwoordelijkheid om deze kans te grijpen en samen, als één natie een duurzame en stabiele vrede op te bouwen waar de Colombianen zo naar hunkeren en die ze allemaal verdiend hebben.

President, welke weg gaat Colombia nu inslaan?

Santos: Ik ben ervan overtuigd dat er nu een eengemaakt en versterkt Colombia gaat kiezen om het pad van de vrede en de verzoening in te slaan. Het zal een lang proces zijn dat vol uitdagingen en moeilijkheden zit. Het Colombiaanse volk heeft echter het nodige talent, vrijgevigheid en vastberadenheid om dit pad succesvol te bewandelen. We zullen samen, zowel de samenleving als de overheid, het enorme potentieel dat we hebben als land moeten realiseren. We moeten er resoluut voor kiezen om een welvarender, rechtvaardiger en hoger opgeleid land te worden. We moeten een land worden waar iedereen zich kan ontwikkelen en waar iedereen kan opgroeien en leven in vrede en veiligheid.

Welke invloed verwacht u van het vredesakkoord op de economie van Colombia?

Santos: De oorlog is een grote last geweest die de groeimogelijkheden en de economische en sociale ontwikkeling van Colombia heeft vertraagd. Deze rem loslaten, geeft ons de mogelijkheid dat het land eindelijk ten volle zijn potentieel kan ontwikkelen. Zowel de binnenlandse als de buitenlandse investeringen zullen toenemen. Colombia heeft vruchtbare gronden en enorme mogelijkheden in de landbouw, die zonder de aanwezigheid van het confict eindelijk benut kunnen worden. Schattingen wijzen uit dat door het einde van het conflict de Colombiaanse economie zal stijgen met ongeveer 1,9 procentpunten extra per jaar. De impact op vlak van werkgelegenheid, welzijn en levenskwaliteit van de Colombianen zal enorm positief zijn.

Juan Manuel Santos, president van Colombia
Juan Manuel Santos, president van Colombia© REUTERS

Hoe heeft u het moment ervaren waarop u te horen kreeg dat u de Nobelprijs voor de vrede had gewonnen?

Santos: Ik had het niet verwacht. Mijn zoon verraste me met dit nieuws in de ochtend en ik voelde enorm veel emotie. Vanaf het eerste moment heb ik deze prijs als een herkenning voor alle Colombianen beschouwd, maar in het bijzonder voor de slachtoffers van deze oorlog. Ik zag deze prijs ook als een mandaat voor mij en het Colombiaanse volk om niet op te houden met het zoeken naar een vredesakkoord en het opbouwen van de vrede. De Nobelprijs is bovendien een internationale herkenning voor Colombia. We zijn nu een lichtpunt van hoop, een goed nieuws, een voorbeeld dat de vrede ook na jarenlange conflicten nog steeds mogelijk is.

Welke gevoelens en ervaringen blijven bij u achter na meer dan zes jaar onderhandelen over dit vredesakkoord?

Het beëindigen van de oorlog en het leven van je burgers beschermen is de plicht van elke president.

Santos: Het succes van dit proces vormt voor mij de bevestiging dat het zoeken naar vrede de correcte weg was. Het beëindigen van de oorlog en het leven beschermen is de plicht van elke president. Deze jaren van onderhandelen versterken ook mijn overtuiging dat doorzettingsvermogen en discipline essentieel zijn om moeilijkheden te overwinnen. Ik bekijk het als volgt: wanneer je duidelijk weet naar welke haven je wil varen, dan doen tegenwinden en zelfs ongunstige stromingen er niet meer toe.

Wat dacht u over het antwoord van ex-president Alvaro Uribe? Kon u zijn steun voor het Nee-kamp bij het referendum begrijpen?

Santos: Gedurende het hele onderhandelingsproces en na het resultaat van het referendum heb ik senator Uribe meermaals uitgenodigd zodat hij ook zou bijdragen aan de nationale inspanningen om de vrede te bereiken. Het spijt me zeer dat hij heeft besloten om zijn negatieve houding niet op te geven. Zelfs vandaag de dag ben ik ervan overtuigd dat zijn bijdrage waardevol kan zijn en heb ik hem uitgenodigd om deel te nemen aan het nationale akkoord om de implementatie van het vredesakkoord en de opbouw van de vrede mee uit te voeren.

Wat was de bijdrage van de recent overleden president van Cuba, Fidel Castro aan het vredesproces?

Santos: Ik denk dat Fidel Castro zeer veel heeft bijgedragen aan de vrede van Colombia door eindelijk de gewapende strijd te veroordelen. Doordat hij dit standpunt innam, droeg hij ertoe bij dat de Colombiaanse guerrillero’s en vooral de FARC, bereid waren om ook deze positie in te nemen. Ik voel ook dankbaarheid omdat Cuba altijd haar goede diensten heeft aangeboden om een uitweg te vinden in de vredesonderhandelingen in Colombia. Ook in het verleden hebben ze eerdere initiatieven om de vrede te bereiken, die helaas niet lukten ondersteund. In dit proces hebben ze ons gesteund, dienden ze als garanten en waren ze uitstekende gastheren.

Fidel Castro
Fidel Castro© reuters

Heeft het feit dat Donald Trump de verkiezingen in Amerika heeft gewonnen bijgedragen aan de dynamiek van de vredesonderhandelingen?

Santos: Geen enkele invloed! Laat me zeggen dat de Verenigde Staten en Colombia een nauwe en langdurige relatie hebben opgebouwd. We hebben een sterk partnerschap opgebouwd gedurende vele jaren dat gebaseerd is op respect en steun voor de wederzijdse samenwerking. Het is een relatie die doorweven is met de steun van zowel de Republikeinse als de Democratische partij. De Verenigde Staten steunden het vredesproces vanag het begin en ik ben ervan overtuigd dat we ook op hun steun kunnen rekenen tijdens de periode van het post-conflict. De vrede van Colombia zal voordelen brengen in al onze thema’s van onze rijke bilaterale agenda.

Wat is er gebeurd met de onderhandelingen met het Nationale bevrijdingsleger ELN?

Ik hoop dat geschiedkundigen mijn regering herinneren als de eerste regering die meer middelen aan onderwijs dan aan oorlog heeft gespendeerd.

Santos: De poort naar de vrede blijft openstaan voor de ELN. Colombia moet blijven stappen ondernemen om naar een volledige vrede te streven en dat betekent dat er niet alleen een einde aan het conflict met de FARC, maar ook met de ELN moet komen. Zij hebben nu de sleutel in handen om de volgende stappen in de vredesonderhandelingen te zetten. Ze moeten hun belofte naleven om hun gijzelaars te bevrijden. Ik hoop dat hun commandanten de waarde van dit belangrijke historische moment waarin Colombia leeft, weten te interpreteren en deze kans niet laten schieten om zich te integreren in de democratie.

Hoe zou u willen dat de geschiedenis u herinnert, President Juan Manuel Santos?

Santos: In plaats van na te denken over de manier waarop ik herinnerd zal worden, denk ik graag na over wat er in Colombia moet gebeuren wanneer mijn mandaat afloopt. Ik droom van een land waarbij de bevolking goed geïntegreerd en hoog opgeleid is en waarbij ze in een competitief, eerlijk, vredevol en veel rechtvaardiger land leven en dat ze de vruchten kunnen plukken van de enorme natuurlijke rijkdom die Colombia heeft. Ik hoop dat geschiedkundigen mijn regering herinneren als de eerste regering die meer middelen aan onderwijs dan aan oorlog heeft gespendeerd en die een einde heeft kunnen brengen aan de cyclus van politiek geweld die begon in het midden van vorige eeuw. Ik hoop dat mensen in de geschiedenisboeken gaan lezen dat na het ondertekenen van het vredesakkoord Colombia in een periode van welvaart is beland dat het land in staat stelde om hun volledig potentieel te benutten in het belang van alle Colombianen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content