Nieuwe bewijzen tegen Braziliaanse president tellen ineens niet meer

Eerst wilde de Braziliaanse verkiezingsrechtbank rekening houden met nieuwe bezwarende elementen tegen president Michel Temer. Maar nu tellen die bewijzen ineens niet meer. Temer werd vrijgesproken.

De Braziliaanse verkiezingsrechtbank TSE (Tribunal Superior Electoral) moest zich uitspreken over fraude tijdens de presidentsverkiezingen van oktober 2014. Bedrijven hebben de laatste jaren honderden miljoenen betaald voor Braziliaanse verkiezingscampagnes, in ruil voor politieke wederdiensten. Dat was ook het geval bij de verkiezingen van 2014.

Maar Michel Temer, die in 2014 tot vicepresident werd verkozen en sinds de afzetting van Dilma Rousseff vorig jaar president is, werd vrijdag vrijgesproken.

‘Een president vervangt men niet voor wat dan ook’, motiveerde TSE-voorzitter Gilmar Mendes zijn stem voor vrijspraak. Alleen ‘eenduidige situaties’ rechtvaardigen de vervolging van verkozenen. In het geval van Temer zijn er ‘onvoldoende’ bewijzen van onregelmatigheden, zei hij.

Een verrassing is dit niet. Vooraf wist men al dat vier van de zeven rechters geen rekening zouden houden met de vele bewijzen in het 8000 pagina’s tellende verslag van rapporteur Herman Benjamin.

Van mening veranderd

De zaak was aangespannen door Aecio Neves, in 2014 de presidentskandidaat van de Sociaaldemocratische Partij van Brazilië (PSDB). In februari 2015 werd zijn eis verworpen, bij gebrek aan bewijzen, zei het TSE. Maar in oktober 2015 werd de zaak heropend, omdat er bij operatie Lava Jato (Carwash), het gerechtelijke onderzoek naar wijdverspreide corruptie in de Braziliaanse politiek, nieuwe elementen waren opgedoken.

Ook rechter Mendes stelde dat toen. En enkele maanden later werd hij TSE-voorzitter. Maar Mendes is nu van mening veranderd. ‘Ik heb er geen probleem mee van mening te veranderen en ik doe dat in alle oprechtheid’, zei hij.

Mendes gaf bij andere gelegenheden aan dat hij ‘al meer dan dertig jaar een vriend’ is van Temer. Hij staat ook bekend als een conservatief.

Toen Mendes in 2015 aangaf dat ‘nieuwe feiten’ deel zouden moeten uitmaken van de TSE-zaak, waren Rousseff en haar linkse Arbeiderspartij nog aan de macht.

Nu Temer het hoofddoelwit is geworden van de klacht, tellen die nieuwe feiten niet meer mee. Veel Brazilianen kunnen zich niet van de indruk ontdoen dat Mendes van mening veranderde om de nieuwe president ter wille te zijn.

Mendes stelde, net zoals drie andere rechters, waarvan er twee recent benoemd zijn door Temer, dat het proces zich moest beperken tot het onderwerp en de aangevoerde bewijzen van de oorspronkelijke klacht.

De vier rechters gaven wel toe dat er sprake is van ‘extreem zware’ inbreuken in het electorale en politieke systeem, maar die moeten via de strafrechtbank en niet de verkiezingsrechtbank behandeld worden. Het TSE ‘moet behoedzaam te werk gaan opdat het de volksbeslissing niet in het gedrang brengt.’

Twee hoofdrolspelers genegeerd

Bij de nieuwe feiten die volgens de vier rechters geen verband houden met de oorspronkelijke klacht, zitten onder meer de getuigenissen van João Santana y Mônica Moura, die in 2014 de verkiezingscampagne van Rousseff en Temer hebben geleid en nu meewerken met de justitie.

Ze onthulden dat ze smeergeld hadden ontvangen, via het staatsoliebedrijf Petrobras. Met andere woorden, het onderzoek naar onregelmatigheden bij de verkiezingen van 2014 werd gevoerd zonder rekening te houden met de getuigenissen van twee hoofdrolspelers in die verkiezingen.

Er vonden nog manoeuvres plaats. Op 4 april besloot het TSE unaniem de behandeling van de zaak uit te stellen zodat nieuwe getuigenissen mogelijk werden. Met die getuigenissen werd uiteindelijk niets gedaan. Maar het uitstel maakte het Temer wel mogelijk om twee rechters te vervangen door twee andere die hem beter gezind zouden zijn.

Door de vrijspraak blijft Temer dus president, tot de verkiezingen van eind volgend jaar, maar zijn positie is nu nog minder stabiel geworden.

Om een strafrechtelijke vervolging van de president in gang te zetten is een tweederdemeerderheid nodig in de Kamer van Afgevaardigden. Momenteel is zo’n meerderheid onwaarschijnlijk, maar nieuwe klachten kunnen dat snel veranderen.

Nieuw schandaal

Zijn vrijspraak voor het TSE heeft Temer alvast niet kunnen vieren. ’s Anderendaags brak al een nieuw schandaal uit. Veja, een tijdschrift van rechtse signatuur, onthulde dat de regering de inlichtingendienst ABIN opdracht heeft gegeven om Edson Fachin te bespioneren, de magistraat van het Hooggerechtshof die verantwoordelijk is voor de zaak-Temer.

De bedoeling zou zijn het grote anticorruptieonderzoek te ondermijnen. Niet alleen Temer wordt daarin genoemd maar ook nog talloze rechtstreekse medewerkers van de president. Sommigen zijn al aangehouden en verklaarden zich bereid om mee te werken met justitie, een nieuwe bedreiging voor de stabiliteit van deze regering. (IPS)