Neushoornhoorn steeds vaker ‘gecamoufleerd’ gesmokkeld

Recente razzia’s in Zuid-Afrika hebben aangetoond dat de handel in neushoornhoorn een nieuwe dynamiek kent: de hoorn wordt steeds vaker verwerkt in gadgets, sieraden en speelgoed. De Aziatisch markt blijft de grootste afnemer. Dat stelt een nieuw rapport van Traffic.

Op 12 juni 2017 vielen politieagenten binnen in een huis in Cyrildene, een voorstad van Johannesburg. Ze ontdekten een werkplaats waar neushoornhoorn werd verwerkt tot kralen, armbanden en andere gadgets. Daarnaast werden ook drugs, wapens en botten gevonden, waarschijnlijk afkomstig van leeuwen. Ter plekke werden twee Chinezen en een Thaise vrouw gearresteerd.

Modus operandi

‘Pendants, Powder and Pathways’ is het rapport dat Traffic, de organisatie die strijdt tegen de illegale handel in bedreigde diersoorten, op 18 september vrijgaf. Het geeft een overzicht van de routes en technieken die gebruikt worden voor het smokkelen van neushoornhoorn. Opvallend is het grote aantal gevallen waarbij neushoornhoorn werd verwerkt in sieraden. Ook werden zakken met poeder van neushoornhoorn aangetroffen.

Deze resultaten zijn verontrustend omdat ze wijzen op een verschuiving van de modus operandi van de criminele bendes.

Armbanden en kralen

Eerder werden meestal volledige hoorns aangetroffen, of hoorns die in grove stukken werden gehakt. Deze nieuwe werkwijze wijst erop dat smokkelaars hun werkwijze aanpassen om makkelijker te kunnen leveren tot aan de andere kant van de planeet.

Routinecontroles van Traffic hebben in China kralen, armbanden en andere kleinere voorwerpen aangetroffen uit neushoornhoorn.

Onderzoekers van de Wildlife Justice Commission stootten in het dorp Nhi Khe, een traditioneel ambachtsdorp op 20 kilometer ten zuiden van Hanoi in Vietnam, op ‘duidelijk en onweerlegbaar bewijs van criminele bendes die op industriële schaal werken’. In Nhi Khe werden ateliers aangetroffen waar hoornen armbanden, kralen en juwelen werden gemaakt, voornamelijk voor Chinese kopers.

Vietnam en China

In de afgelopen tien jaar werden meer dan 7100 neushoorns gedood voor de hoorn. In Zuid-Afrika leeft 79 procent van de overblijvende neushoorns van heel het Afrikaanse continent. In 2016 werd 91 procent van de aangiftes van stroperij daar gemeld.

Veerkrachtige en snel aanpasbare criminele netwerken, en een klimaat van corruptie in veel landen, faciliteren de illegale handel. De vraag naar neushoornhoorn wordt aangedreven door consumenten in Azië, met vooral Vietnam en China als dominante markten. Opvallend daarbij is de verhoogde vraag naar luxeproducten waaronder sieraden in hoorn.

In Zuid-Afrika worstelen de autoriteiten met de zwakke schakel: de grenscontroles en de rechtshandhavingscapaciteit om de uitvoer van neushoornhoorn aan de Aziatische zwarte markt te voorkomen. De routes lopen nog steeds via verschillende luchthavens en grensposten. Controle wordt gehinderd door gefragmenteerde rechtshandhaving, bureaucratie, onvoldoende internationale samenwerking en corruptie.

Zwakste schakels

Naar schatting zijn tussen 2010 en juni 2017 minstens 2149 hoorns met een gewicht van meer dan 5 ton wereldwijd in beslag genomen. Dit is slechts een fractie van de 37 ton neushoornhoorn die 6661 gerapporteerde door Afrikaanse stropers gedode neushoorns zou moeten opbrengen.

Dit legt het probleem bloot: onderzoekers die speuren naar handelsroutes tussen Afrika en Azië zijn nog steeds op zoek naar neushoornhoorns of delen daarvan. Niemand kijkt uit naar verwerkte producten.

De smokkelmethoden zijn uiterst veelzijdig. Als de nieuwe werkwijzen worden ontdekt en benoemd, zijn de netwerken al bezig met het aanpassen en verfijnen van hun technieken, immer op zoek naar de zwakste schakels in het systeem om te kunnen uitbuiten.

Camouflage

De camouflagetechnieken van de smokkelaars zijn talrijk: hoorn wordt verpakt in aluminiumfolie, ingesmeerd met tandpasta en shampoo om de geur van het verval te verbergen, of bekleed met wax. Er wordt voortdurend gewerkt aan meer geavanceerde methoden om de controleurs te omzeilen: hoorn vermomd als curiosa of speelgoed, verborgen in zakken cashewnoten, wijndozen en zendingen hout of verborgen in echte of namaak elektronica en machineonderdelen. Wijzigingen in de doorvoerroutes bemoeilijken het vinden van een traceerbaar spoor.

Het zoeken naar kleine producten en gadgets in hoorn maakt de opsporing ervan nog veel moeilijker. Om deze nieuwe bedreiging tegen te gaan hebben controle-instanties meer middelen nodig. Belangrijk wordt de focus op de netwerken en sleutelfiguren die de handel in neushoornhoorn mogelijk maken. Zonder dergelijke maatregelen kleurt de al onzekere toekomst van de neushoorn in Afrika wellicht bleker dan ooit.