Nederlandse verkiezingen: ‘Het is geen tijd voor Paarse dromen’

Het is even niet de sfeer voor dromerige ideeën over Paars, aldus politiek commentator Marc Chavannes over de Nederlandse verkiezingen.

Marc Chavannes is politiek commentator bij de krant NRC Handelsblad. Een vooruitblik naar de verkiezingen in Nederland op 9 juni.
Bijna twintig jaar was Marc Chavannes correspondent in achtereenvolgens het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en de Verenigde Staten. Toen hij in 2006 in Nederland terugkeerde, herkende hij zijn land bijna niet meer.

Wat hem nog het meest verbaasde, was hoe de mode van het marktdenken had toegeslagen. ‘Het openbaar vervoer, de energievoorziening, de cultuur, de gezondheidszorg – alles moest vermarkt worden.’

Chavannes maakte in Londen in de jaren tachtig de glorieperiode van Margaret Thatcher mee. Hij kon dus vergelijken.

‘In Engeland heb ik destijds meegemaakt hoe het marktdenken doorschoot. Het begon met de privatisering van British Telecom. Maar toen vervolgens de Britse spoorwegen werden geprivatiseerd, leidde dat alleen maar tot nog meer ellende. Want de treinen bleven even oud en de wissels even gammel.

De Thatcherrevolutie was aan het eind zo uitgewoond dat Tony Blair bij wijze van spreken door alleen maar te lachen en zijn tanden te poetsen de macht kon overnemen. Wat dat betreft, was er sprake van een oorverdovende ideologische leegte.

Merkt u die leegte ook in Nederland?

Chavannes: Ik merk in ieder geval weinig van nieuwe ideeën. De VVD zegt: ‘Wij kunnen beter op het kasboekje letten en wij doen niet mee aan al die linkse onzin.’ Maar zoveel linkse onzin is er helemaal niet meer, want links heeft gewoon meegedaan met een hoop rechtse onzin die mislukt is. Ook PvdA-lijsttrekker Job Cohen is er tot nu toe niet in geslaagd nieuwe sociaaldemocratische idealen te formuleren. En het CDA heeft onder leiding van Jan Peter Balkenende niet veel meer verzonnen dan dat het bedrijfsleven de opvolger moest worden van het maatschappelijk middenveld.

Na de gemeenteraadsverkiezingen, niet langer dan twee maanden geleden, leek het niet onmogelijk dat de Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders de grootste zou worden. Wat is er gebeurd dat de peilingen hem nu veel lager schatten?

Chavannes: Zijn grootgroei in de peilingen had er mee te maken dat een aantal VVD’ers hun politieke leider Mark Rutte toen nog te linkserig vond en te slap op het gebied van de multiculturele samenleving. Maar Rutte kreeg rust in de tent, en daar zijn VVD-kiezers op het belachelijke af gevoelig voor. Bovendien bleek na de gemeenteraadsverkiezingen dat Wilders niet in staat was om te onderhandelen.

Cohen werd door de PvdA in het veld gezet tegen Wilders. Is hij, achteraf bekeken, toch niet verkeerd gecast nu de campagne meer over economie blijkt te gaan dan over integratie?

Chavannes: Als je alleen naar de economie kijkt, ja. Aan de andere kant lijken de peilingen erop te wijzen dat veel mensen het goed zouden vinden als er weer een coalitie van christen- en sociaaldemocraten kwam. In dat opzicht is Cohen wel een goede zet, want hij heeft geen verleden met het CDA.

Gokt u op een kabinet van christen- en sociaaldemocraten?

Chavannes: Ik gok nergens op. Maar die twee partijen zijn nog complementair. De PvdA met de liberale VVD klinkt wel leuk, maar de VVD deed aan dijkverzwaring op zijn rechterflank, terwijl de PvdA zich verder van de vermarkting afkeert. Dat wordt ideologisch erg slikken. Het is even niet de sfeer voor dromerige ideeën over Paars.

HvH/PP