NAVO-baas Stoltenberg: ‘Politici van vandaag geven liever geld uit aan iets anders dan defensie’

In het nieuwe hoofdkwartier van de verdragsorganisatie komen woensdag en donderdag de staats- en regeringsleiders binnen de NAVO bijeen. Verwacht wordt dat VS-president Donald Trump opnieuw aandringt op een gelijke lastenverdeling. ‘Maar politici van vandaag geven liever geld uit aan iets anders dan defensie’, zegt NAVO-baas Jens Stoltenberg in een interview.

Op de NAVO-top van Wales in 2014 gingen de lidstaten het engagement aan om tegen 2024 de uitgaven aan defensie op te trekken tot 2 procent van het bbp. België is een van de slechtste leerlingen van de klas met 0,90 procent van het bbp aan defensie-uitgaven in 2017, volgens voorlopige NAVO-cijfers.

‘We zien dat het merendeel van de bondgenoten plannen hebben opgesteld om die 2 procent te halen binnen een decennium’, aldus de NAVO-baas in een gesprek met Belga, in aanloop naar de NAVO-top. ‘Toen we in 2014 de beslissing troffen, gaven slechts drie bondgenoten 2 procent uit aan defensie. Dit jaar hebben acht landen het engagement om 2 procent uit te geven. Ik verwacht dat België meer doet en de defensie-uitgaven opvoert.’

Tijdens een speciale bijeenkomst op de NAVO vorig jaar in Brussel, had de Amerikaanse president Donald Trump hard uitgehaald naar de bondgenoten die de 2 procent niet halen. Hij eiste ook in de week voor de top opnieuw dat de verschillende lidstaten hun deel betalen. Trump stuurde zo brieven naar een tiental NAVO-landen, waaronder België, die niet voldoende uitgeven aan defensie. Volgens premier Charles Michel is zo’n brief met het oog op de top niet ongebruikelijk. Hij zei alvast niet onder de indruk te zijn.

‘Iedereen gaat akkoord met financiering NAVO’

De secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, vermoedt dat Trump zijn boodschap over een meer eerlijke lastenverdeling binnen de alliantie zal herhalen tijdens de top. ‘Dat is niet alleen een boodschap van de Verenigde Staten’, aldus de secretaris-generaal.

‘Dat is een boodschap waar we allemaal mee zijn akkoord gegaan op de NAVO-top in 2014. Toen stemden alle bondgenoten ermee in dat we een verandering moesten doorvoeren en dat het oneerlijk was dat slechts enkele bondgenoten verantwoordelijk waren voor een groot deel van de defensie-uitgaven binnen de NAVO, terwijl vele bondgenoten veel te weinig uitgaven.’

Stoltenberg ziet weliswaar beterschap. ‘Het goede nieuws is dat we nu die belofte inlossen. Na jaren van besparingen op defensie-uitgaven, hebben we nu vier opeenvolgende jaren van verhoogde uitgaven in Europa en Canada. Alle bondgenoten zijn gestopt met de besparingen en geven meer uit.’

De NAVO verwacht dus dat de bondgenoten meer investeren in defensie, hun capaciteiten opvoeren en ook meer bijdragen aan missies en operaties van de verdragsorganisatie. Daarvoor wijst de secretaris-generaal op een assertiever Rusland in het oosten, met onder meer het conflict in Oost-Oekraïne, onrust en geweld in het zuiden, de proliferatie van kernwapens en cyberbedreigingen.

Verouderde F-16’s

Een beslissing in het dossier over de vervanging van de verouderende F-16’s had voor België een opsteker kunnen zijn, met het oog op de defensie-uitgaven. De ministerraad had op 15 juni beslist dat er drie pistes grondig onderzocht zouden worden. Naast de twee kandidaten uit de officiële RFGP-procedure – de F-35 van Lockheed Martin en de Eurofighter van Airbus – zouden dus ook twee andere mogelijkheden onderworpen worpen aan een ‘minutieuze analyse’: de levensduurverlenging van de huidige F-16’s en het Franse voorstel rond de Rafale, dat buiten de voorziene procedure binnenliep.

De verdragsorganisatie wil volgens Stoltenberg dat België ‘moderne’ en ‘capabele’ toestellen aanschaft om de F-16’s te vervangen. Welk toestel dat dan juist moet zijn, is niet aan de NAVO om een mening over te hebben, zei Stoltenberg nog. ‘Wat voor ons belangrijk is, is dat België de huidige toestellen vervangt door moderne. Het is niet aan de NAVO om een mening te hebben over wat voor toestellen dat zijn, als ze maar capabel zijn.’

Volgens de NAVO-baas is het vervangingsdossier belangrijk voor de verdragsorganisatie. ‘België heeft immers jarenlang gevechtsvliegtuigen geleverd voor missies en operaties van de NAVO, zoals de luchtpolitiemissie in de Benelux maar ook boven de Baltische Zee. Belgische gevechtsvliegtuigen en jullie heel bekwame piloten zijn een belangrijke bijdrage aan onze collectieve defensie in Europa.’

Bij een onderhoud met premier Charles Michel, had Stoltenberg al benadrukt dat de verdragsorganisatie zo snel mogelijk een beslissing wil over de vervanging.

‘Politici van vandaag spenderen niet graag aan defensie’

Stoltenberg ziet een uitdaging in de politiek van vandaag. ‘De politici die we vandaag kennen, geven liever geld uit aan iets anders dan defensie. Ik was zelf vele jaren een politicus. We gaven allemaal liever geld uit aan gezondheid, onderwijs, infrastructuur’, aldus de gewezen premier van Noorwegen (2000-2001 en 2005-2013).

‘Toen ik de minister van Financiën van Noorwegen was in de jaren 1990 (1996-1997, nvdr.), was ik verantwoordelijk voor de besparingen op de defensie-uitgaven’, zei hij. De spanningen waren toen afgenomen, na het einde van de Koude Oorlog. ‘Maar nu nemen de spanningen weer toe. Als we besparen op defensie-uitgaven wanneer de spanningen afnemen, we moeten de uitgaven kunnen optrekken wanneer die spanningen weer oplopen. Dat is het geval voor alle bondgenoten, ook België.’

Premier Charles Michel kondigde eerder al aan dat België in 2018 de stopzetting van de daling van de defensie-uitgaven zal realiseren. De bedoeling is om te evolueren naar het gemiddelde van de niet-nucleaire EU-lidstaten die deel uitmaken van de NAVO (1,3 procent). Stoltenberg verwacht echter wel dat dit gemiddelde ook zal toenemen.