‘Misschien moeten de Congolezen hun eigen lot gewoon in handen nemen’

Wim De Ceukelaire, directeur Geneeskunde voor de Derde Wereld (G3W), richt zijn blik op Congo, waar een impasse heerst rond verkiezingen die moeten georganiseerd worden: ‘Heeft Congo sinds de koloniale plundering wel echte kansen tot ontwikkeling gekregen?’

De voorbereidingen van de verkiezingen in de Democratische Republiek Congo hebben iets gemeen met de wedstrijden van de Rode Duivels. Match na match komen we dichter bij het WK in Rusland, maar toch is niemand echt tevreden. Bovendien lijkt iedereen het beter te weten dan bondscoach Martinez. Maar wat als we de jongens en hun coach nu gewoon het vertrouwen gaven?

Op 5 november maakte de Congolese verkiezingscommissie eindelijk een verkiezingskalender bekend. Op 23 december 2018 zouden tegelijk de president, het nationale parlement en de provinciale parlementen verkozen moeten worden. Zijn de Congolese verkiezingen nu eindelijk in zicht? Of is dit alweer een schijnbeweging?

Vele Congo-watchers, en niet in het minst bij ons in België, zijn sceptisch. Gezien de voorgeschiedenis is dat begrijpelijk. Het land bevindt zich in een constitutioneel vacuüm sinds de ambtstermijn van president Joseph Kabila eind 2016 verstreek. Het politieke klimaat is gespannen en ook sociaaleconomisch kent het land grote problemen.

Buitenlandminister Didier Reynders kreeg de raad om president Kabila bij zijn bezoek aan Kinshasa de oren te wassen. Verschillende actoren geloven al lang niet meer dat er überhaupt verkiezingen zullen komen. Onze minister van Ontwikkelingssamenwerking, Alexander De Croo, opperde onlangs zelfs dat de internationale gemeenschap net zo goed gewoon de boel kon overnemen en de transitie maar zelf moest organiseren.

Halfleeg of halfvol?

Voor doemdenkers is Congo de gedroomde speeltuin en de ene straffe verklaring volgt momenteel de andere op. Maar wat als het glas niet halfleeg maar halfvol zou zijn? Wat als Congo toch bezig is om de verkiezingen voor te bereiden?

Er wordt gezegd dat Congo wilt dat de internationale gemeenschap 1,3 miljard dollar moet ophoesten voor de verkiezingen. Die stelling klopt niet. Dat cijfer van 1,3 miljard slaat immers op de hele cyclus van de verkiezingsoperatie die begon met het opstellen van de kiezerslijsten in de zomer 2016 en zou moeten eindigen in 2020 met de verkiezingen van de lokale burgemeesters.

Tot nu toe financierde de Congolese overheid de identificatie van de kiezers gewoon zelf. Om de verkiezingen van eind 2018 te financieren is er nog 526 miljoen dollar nodig. Dat bedrag is grotendeels voorzien in de eigen begroting van het land. Indien de internationale vrienden van het land ook nog een inspanning doen, is dat best haalbaar.

Ook op logistiek vlak is er vooruitgang gemaakt in de voorbereiding van de verkiezingen. De MONUSCO, de operatie van de Verenigde Naties (VN) in het land, zegde al haar steun toe. Bovendien zijn nu al meer dan 44 miljoen kiezers geregistreerd. Dat is ongeveer 45% meer dan bij de vorige presidentsverkiezingen in 2011. In een land als Congo is dat een immense krachttoer.

Bescheidenheid

Daarmee willen we niet gezegd hebben dat er geen problemen zijn. Het land blijft een kruidvat waar elke vonk een humanitaire ramp kan veroorzaken. Dat zagen we in de laatste maanden bijvoorbeeld in de Kasaï,waar het aantal ontheemden als gevolg van het geweld opliep tot 1,4 miljoen. Volgens de VN blijft de humanitaire crisis precair, hoewel de helft van de ontheemden al zou teruggekeerd zijn.

De complexiteit van de opdracht mag niet onderschat worden. Een half miljard dollar om verkiezingen te organiseren is een gigantische hap uit een jaarlijks regeringsbudget dat zich ergens tussen dat van de universiteit van Harvard (5 miljard) en van een bedrijf als Netflix (6 miljard dollar) situeert. Alexander De Croo beheert voor zijn departement ontwikkelingssamenwerking, niet bepaald een prioritair departement voor onze regering, een vijfde van dit bedrag. De Congolese regering moet daar dan wel een heel land mee besturen van 70 miljoen mensen dat 77 keer groter is dan België.

Problemen genoeg, maar er mag ook genuanceerd worden. Volgens een recente studie zijn er tal van problemen voor Belgen met Congolese, Rwandese en Burundese roots. Blijkbaar is België nog niet klaar met zijn koloniale geschiedenis. Heeft Congo sinds de koloniale plundering wel echte kansen tot ontwikkeling gekregen?

Sedert de onafhankelijkheid in 1960, ging er geen dag voorbij zonder actieve inmenging van de Verenigde Staten, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, België en de Europese Unie. Die inmenging heeft zowat alle mogelijke vormen aangenomen: van de moord op Lumumba in 1960 tot het dicteren van ‘politieke oplossingen’ voor de oorlogen in de jaren 2000.

Meer bescheidenheid en zin voor constructieve steun zouden hier op hun plaats zijn. Dat vergt bovenal geduld, volgehouden inspanningen om de complexe situatie volledig te begrijpen en ernstig engagement om contact te houden op alle niveaus van de Congolese samenleving: van de volkswijken tot politici.

Want, wie weet, misschien schopt onze nationale voetbalploeg, de criticasters ten spijt, het volgend jaar nog tot wereldkampioen. En misschien organiseert Congo in 2018 ook echt verkiezingen.