Migratiecrisis: ‘Waar zitten de Afrikaanse leiders?’

Afgelopen weekend vond een informele Europese top plaats en hadden de regeringsleiders van de Europese Unie het over de uitdagingen waar immigratie hen voor stelt. Eind deze week gaat de discussie verder. Omar Ba vraagt zich af waar de Afrikaanse leiders zijn: ‘Ze zijn noch uitgenodigd, noch verontwaardigd.’

Duizenden Afrikaanse vluchtelingen verdronken al in de Middellandse Zee en er wordt geschat dat minstens evenveel, maar waarschijnlijk meer, mensen al het leven lieten in de Sahara, de grootste zandwoestijn op aarde.

De meesten onder hen zijn afkomstig uit West- en Oost-Afrika (Nigeria, Eritrea, Somalië, Soedan, Senegal, Guinee), en Kameroen. Elke dag ontvangen we berichten over boten die kapseizen of doelloos ronddobberen en over de moderne slavenhandel in het onstabiele Libië dat geteisterd wordt door gewapende milities en bendes.

Tachtig procent van alle Afrikanen die hun thuisland ontvluchten, trekken naar een van de 53 andere Afrikaanse landen. Verder trekken Afrikanen ook naar Azië en Zuid- en Noord-Amerika. Europa is noch de enige, noch de populairste bestemming van Afrikanen op de vlucht, ondanks de criminaliserende en dramatische antimigratieretoriek in onze media en in ons politieke debat.

Morele teloorgang

De Europese migratiecrisis – wanneer we het over het beleid hebben – bereikt vandaag een hoogtepunt met de opkomst van antimigratiebewegingen en -partijen in vele Europese landen.

In Italië bepaalde de kersverse minister van Binnenlandse zaken onlangs nog dat het land geen reddingsboten met migranten meer zal ontvangen. Duits bondskanselier Angela Merkel wordt in binnen- en buitenland dan op haar beurt bekritiseerd voor haar ‘Wir schaffen das’-beleid.

In eigen land horen we van politici zoals staatssecretaris Theo Francken (N-VA) dat Europa bedreigd wordt door een sociale catastrofe en in een identiteitscrisis dreigt te belanden. Identiteit is al meer dan drie decennia een hot topic in België en Europa, en sinds 9/11, de terroristische aanvallen op Europese grond en de migratiepiek van 2015 zwelt het antimigratiegevoel enkel maar aan. We glijden stilaan af richting neo-autoritaire beleidsmaatregelen die veel verder reiken dan (het tegengaan van) de immigratie van mensen uit de rest van de wereld.

Teleurgesteld

Het Afrikaanse middenveld en de bevolking van veel Afrikaanse landen storen zich aan de stilte van hun leiders over deze tragedie. Het lijkt er bijna op dat ze niet bekommerd zijn om het lot van hun burgers. Ze geven geen blijk van interesse voor het vinden van uiterst noodzakelijke oplossingen om deze tragedie een halt toe te roepen en ervoor te zorgen dat economische vooruitgang eindelijk een realiteit wordt.

We krijgen al decennialang schrijnende beelden van de levensomstandigheden van vluchtelingen in Lampedusa (Italiaans eiland in de Middellandse Zee, nvdr.) te zien, van ronddobberende boten in de Middellandse Zee, van doden in de Sahara. Maar toch voelt geen enkele leider op het Afrikaanse continent zich moreel geroepen om luid te reageren en na te denken over duurzame oplossingen. Dat doen ze alleen onder druk, om hun populariteit op te krikken of als ze uitgenodigd worden door de Europese Unie om bewaker te spelen en kandidaat-migranten af te schrikken en in toom te houden.

Tijdens de golf van globale verontwaardiging omtrent de moderne slavenhandel in Libië, gaven Afrikaanse leiders pas een kik nadat bekende artiesten zoals Alpha Blondy en Claudy Siar op sociale media opriepen om te protesteren en er harde kritiek werd geuit tegen hun immobilisme.

Men verweet de Afrikaanse leiders medeplichtig te zijn aan wat er gebeurt. Ze zijn medeplichtig omdat ze geen perspectieven kunnen bieden aan hun jongeren die liever de dood trotseren met een levensgevaarlijke tocht, dan in een land te blijven waar ze alle vertrouwen hebben verloren in de politieke klasse.

Een politieke klasse wiens prioriteit het is om de volgende verkiezingen te winnen of om zich aan de macht vast te klampen met alle beschikbare middelen. Een politieke klasse die niet lijkt gebruik te kunnen maken van de talrijke talenten en creatieve kracht van de zeer ondernemende Afrikaanse jeugd. Een politieke klasse die boeren en kleine ondernemers benadeelt door slecht onderhandelde handelsakkoorden te ondertekenen ten voordele van gesubsidieerde producten uit de Europese Unie en multinationals die de lokale economieën verzwakken.

Dubbelzinnig

Op veel vlakken is de hedendaagse rol van de Europese Unie met betrekking tot het Afrikaanse continent zeer dubbelzinnig en in strijd met het politieke discours omtrent migratie en ontwikkeling.

Het voorstel van Angela Merkel om een Europees antwoord te bieden op migratie komt neer op een Afrikaans Marshallplan, maar lijkt een doodgeboren kind. Akkoord, het plan doet veel vragen rijzen, maar toont wel aan dat het besef in Europa omtrent een correcte en dus vervlochten aanpak van migratie en ontwikkeling stijgt.

Jong en op de vlucht

De 54 Afrikaanse landen zullen binnenkort twee miljard zielen tellen waarvan bijna 70% jonger dan 25 jaar zal zijn. De Afrikaanse bevolking is zeer jong; 41% van de totale bevolking is jonger dan 15 en er wordt een gemiddelde leeftijd van 20 jaar opgetekend. De gemiddeld leeftijd van de Afrikaanse leiders en politici daarentegen is 63 jaar…

Deze demografische evolutie zal de sociale spanningsboog enkel harder opspannen, zeker als er geen verantwoordelijke leiders opstaan die in staat blijken structurele oplossingen te bedenken voor armoede, slecht onderwijs en een ondermaatse gezondheidszorg.

De jongeren die wanhopig op zoek zijn naar betere levensomstandigheden zijn geen criminelen en doen enkel wat mensen al eeuwenlang hebben gedaan, namelijk op zoek gaan naar andere oorden voor een beter en veiliger leven omdat ze ter plekke geen perspectief hebben om in waardige omstandigheden zichzelf en hun families te onderhouden. De reiswijze is te ontraden maar sommigen weten niet beter en anderen hebben dan weer geen keuze.

Migratie op zich is niet problematisch of onethisch. Afrikaanse leiders die oorlog voeren of niet kunnen voorzien in de basisbehoeften van hun bevolking daarentegen is dat wel, net als repressieve en ondoordachte beleidsmaatregelen om migratie te bestrijden.

Waarom zouden jongeren niet willen migreren als ze zien dat hun leiders en economische elite hun eigen kinderen en gezin naar het buitenland sturen om er te studeren en te wonen. Als een Afrikaanse president ziek is, wordt hij niet in een Afrikaans land verzorgd maar zoekt hij een Europees, Amerikaans of Indisch ziekenhuis op, op kosten van zijn regering.

De president van Benin was dit soort gedrag beu en heeft onlangs maatregelen genomen om elk regeringslid te verbieden zich naar het buitenland te verplaatsen voor medische zorg.Dat moet iedereen aanmoedigen om aan kwaliteitsvolle lokale gezondheidszorg te werken.

Onhoudbaar

Het is tijd voor een nieuw paradigma, we hebben geen nood aan een beleid gekant tegen migratie, maar aan een globaal migratiebeleid gericht op veiligheid.

Er zullen meer en meer migranten opstaan de komende jaren en louter repressief ingrijpen zal hen niet stoppen. We moeten beseffen dat elke oorlog mensen op de vlucht doet slaan, dat ongelijkheden in onze wereldeconomie niet langer vol te houden zijn. We moeten strijden tegen mensensmokkelaars, strijden tegen armoede en vechten voor een gelijkwaardige handel tussen Europa en Afrika. Europa als eiland van rijkdom in een oceaan van armoede is moreel en politiek onverantwoord en onhoudbaar.