Mexicanen geven linkse Andrés Manuel López Obrador duidelijk mandaat om status quo om te slaan

De linkse Andrés Manuel López Obrador wordt met een ruim mandaat voor zes jaar de nieuwe president van Mexico. Zijn overwinning betekent een sterke afwijzing van de traditionele partijen. Mexicanen hopen dat hervormingskandidaat López Obrador geweld, corruptie en armoede aanpakt.

Derde keer, goede keer. Na twee mislukte pogingen in 2006 en 2012 is op zondag de linkse Andrés Manuel López Obrador erin geslaagd president van Mexico te worden. Hoewel de definitieve resultaten pas maandag bekend raken, is het nu al zeker dat de Mexicanen zich massaal hebben afgekeerd van de status quo in het land en hervormingskandidaat López Obrador een ruim mandaat gegeven hebben.

De grootste rivalen van López Obrador hebben zich al neergelegd bij een verkiezingsoverwinning van de kandidaat. Voorlopige officiële resultaten geven hem een voorsprong van dertig procentpunten op zijn eerstvolgende rivaal, met 53 procent van de tot dusver getelde stemmen.

De Mexicanen varen met hun keuze voor de ex-burgemeester van Mexico-Stad in tegen de trend in Latijns-Amerika, waar heel wat landen een rechtse koers varen. De overwinning van de 64-jarige López Obrador leek al geruime tijd een gedane zaak: al maanden handhaafde hij een voorsprong van zo’n twintig procentpunten in de peilingen. De Mexicanen hebben zich overduidelijk uitgesproken tegen de traditionele partijen en wijdverbreide corruptie.

López Obrador volgt een weinig populaire Enrique Peña Nieto op, die het land in lamentabele toestand achterlaat voor zijn opvolger, die overigens pas op 1 december de eed aflegt. Met meer dan 29.000 misdrijven met dodelijke afloop was 2017 het bloedigste jaar in de recente geschiedenis van het land.

Peña Nieto, van machtspartij PRI (Institutioneel Revolutionaire Partij), schoot geen centimeter op in de bestrijding van de drugskartels. Straffeloosheid en corruptie zijn alomtegenwoordig, en de economie groeit (jaarlijks zo’n twee procent) te traag voor een zogenaamd ‘zich ontwikkelend land’. Bovendien is het aantal Mexicanen in armoede (44 procent) de laatste jaren alleen groter geworden.

Politieke maffia

De ontgoocheling in Mexico is groot, en dan kunnen velen zich wel vinden in een figuur als López Obrador, die zich duidelijk afzet tegen de in diskrediet geraakte PRI (met José Meade als presidentskandidaat) en de conservatieve partij PAN (Nationale Actiepartij, met Ricardo Anaya als kandidaat) en hen afschildert als één grote politieke maffia.

López Obrador maakt zich sterk dat hij Mexico radicaal wil transformeren. De partij die hij oprichtte in 2012 heet niet voor niets Movimiento de Regeneración Nacional, kortweg Morena. De zogeheten ‘beweging voor nationale regeneratie’ heeft er handig garen bij gesponnen dat steeds meer Mexicanen zich afkeren van de traditionele partijen.

Nummer één op de politieke agenda van López Obrador is corruptie. Die ziet hij, al dan niet terecht, als de oorzaak van zowat alle problemen die het land teisteren: onveiligheid, ongelijkheid en armoede. De nieuwe president wil corruptie ontmoedigen door onder meer de lonen van politieagenten en soldaten te verhogen.

AMLO belooft ook een einde te maken aan het geweld in Mexico. Hij wil de focus verleggen van repressie als middel ter bestrijding van de criminaliteit en de drugskartels, naar preventie door de ontwikkeling van de economie en de bestrijding van de armoede.

López Obrador zegt een verdediger van de armen en het platteland te willen zijn. Bepaalde landbouwproducten zouden een minimumprijs krijgen. Het is een feit dat boeren uit de provincie regelmatig naar Mexico-Stad gaan betogen omdat ze niet kunnen concurreren met goedkope invoer uit de VS, waar landbouwers meer schaalgrootte genieten.

Een privatisering van de staatseigendom is niet aan López Obrador besteed. Onder zijn bewind wordt de door Peña Nieto ingezette privatisering van de olie-industrie en de telecomsector wellicht teruggeschroefd. Kwatongen en zijn tegenstanders vallen hem daarop aan en zeggen dat AMLO een ’tweede Venezuela’ in gedachten heeft voor Mexico. Hij zou de Mexicaanse economie in de vernieling kunnen rijden, kinkt het.

Neutrale waarnemers menen dat het niet zo’n vaart zal lopen en vinden de vergelijking overdreven. Zij wijzen erop dat Lopez Obrador zich niet meer zo links opstelt als in het verleden en denken dat hij een eerder gematigde koers zal varen. ‘In het slechtste geval zien we eerder een stilstand dan een terugdraaien van de hervormingen’, aldus een expert van de investeringsbank Société Générale.

Toch resteren ook onbeantwoorde vragen na de overwinning van López Obrador. Zo is het onduidelijk hoe hij een reeks aangekondigde sociale programma’s wil betalen. Corruptie kost het land naar schatting 50 miljard dollar per jaar, antwoordt López Obrador doorgaans: daar moet het vandaan komen. Bovendien vinden sommigen het twijfelachtig dat hij die corruptie met wortel en al kan uittrekken, zeker omdat de coalitie van López Obrador een twijfelachtige PRI-figuren in de rangen telt.

Verkiezingsfraude

Het waren hoe dan ook historische verkiezingen. Niet alleen kozen de Mexicanen een nieuwe president, maar ook een federaal congres en meer dan 2.500 lokale volksvertegenwoordigers, gouverneurs en burgemeesters. Nog nooit werden zoveel mandaten betwist.

Verkiezingen in Mexico worden steevast geplaagd door verkiezingsfraude. Dat was deze keer niet anders. Ngo Alianza Cívica meldt aan Knack.be dat onregelmatigheden plaatsvonden in zeven van de zestien Mexicaanse deelstaten waar waarnemers aanwezig waren: Durango, Coahuila, Hidalgo, Mexico-Stad, Guerrero, Estado de México en Chihuahua.

‘In de stadsdistricten van Mexico-Stad maakte vooral de partij PRD (van uittredend burgemeester Miguel Ángel Mancera, nvdr.) zich schuldig aan het proberen kopen van stemmen, omdat ze macht verliest aan Morena van López Obrador: op sommige plekken werd 500 peso’s aangeboden voor een stem’, zegt Beatriz Camacho, coördinatrice bij de ngo. Elders was het vooral de PRI van uittredend president Enrique Peña Nieto die zich volgens Alianza Cívica schuldig maakte aan verkiezingsfraude.

Daarnaast kreeg Alianza Civica ook meldingen dat knokploegen, gelieerd aan politieke partijen, de ronde deden in Mexico-Stad, en in de stad Pachuca. Die identificeren doorgaans die districten waar de telling in hun nadeel neigt, en proberen dan commotie te veroorzaken opdat de telling nietig verklaard wordt.

Geweld

Twee politici werden vermoord op zondag. In Acolihuia, in de staat Puebla, is Fernando Herrera Silva van de regeringspartij PRI doodgeschoten.

Eerder meldden de lokale autoriteiten al dat zondag vlak voor het openen van de stembussen Flora Resendiz Gonzalez, een militante van de oppositiepartij PT (Partij van de Arbeid), werd neergeschoten in Contepec, in de centrale staat Michoacán. Ze overleed later aan haar verwondingen.

De moorden zijn tekenend voor de stembusgang, waaraan de meest bloedige campagne ooit in Mexico voorafging. Volgens Etellekt, een veiligheidsconsultancybedrijf dat gewelddaden tegen politici registreert, werden minstens 145 politici vermoord in de aanloop naar de verkiezingen van zondag.

Het toegenomen geweld tegen politici past binnen een bredere tendens in Mexico. Het afgelopen jaar was met net geen 30.000 moorden het dodelijkste in de jongste geschiedenis van het land. De arrestatie van veel sleutelfiguren uit het criminele milieu leidde tot een versplintering van de kartels, waardoor steeds bitterdere territoriumstrijden worden gevoerd. Het wordt zonder enige twijfel een enorme taak voor López Obrador om zelfs maar een begin te maken met het aanpakken van de torenhoge onveiligheid in het land.