‘Met een rechts econoom als lijsttrekker kan ik niet samenwerken’ (Bart Staes)

Bart Staes, Europees lijsttrekker voor Groen, vreest voor het verder afbrokkelen van sociale en ecologische verworvenheden en wil dat Europa terug een project van hoop wordt. Zijn weigering om terug met N-VA in dezelfde fractie te zitten past hier volledig in. ‘We zijn geen Spaanse herberg.’

Waarom zouden juist de groenen de grootste fractie van het parlement moeten worden?

Bart Staes: ‘Omdat de kiezer dan voor een 100% pro-Europese, maar tegelijkertijd ook kritische stem kiest. Wij beseffen als geen ander dat je de grote uitdagingen van deze tijd enkel Europees kunt oplossen. We benoemen rechtuit de relevante problemen, maar stellen ons ook constructief op om deze op te lossen. Daarnaast hebben de groenen een grote ideologische authenticiteit. We erkennen dat er op korte en lange termijn grenzen zijn aan wat mensen en de planeet kunnen dragen.’

Maar heeft de SP.A die ideologische mix van solidariteit en ecologie ook niet? Staes: ‘Daarin zijn we met de SP.A inderdaad goede bondgenoten, maar er zal altijd een sterke groene fractie in het Europees Parlement nodig zijn omwille van de enorme grote diversiteit aan opvattingen die daar heerst. In de socialistische fractie zijn er bijvoorbeeld politici uit andere landen die pro-kernenergie zijn of bedenkelijke ideeën hebben over een duurzaam energiebeleid.’

Indien u herverkozen wordt, wilt u zich naast budgetbeheer, voedselveiligheid, gezondheid en milieu, ook bezig houden met het Europese handelsakkoord met de VS (TTIP). Waarom?

Staes: ‘Omdat deze zaak van enorm groot belang is. Om te beginnen zijn de huidige onderhandelingen ontransparant. Niet alleen de parlementariërs, maar zelfs de 28 lidstaten krijgen erg weinig info van Commissaris Karel De Gucht. In Vlaanderen is iedereen terecht akkoord dat mediabeleid uit de onderhandelingen moet blijven, maar wat mij het meest zorgen baart zijn de regels inzake voedselveiligheid, en de sociale en ecologische normen die mogelijk op het spel staan. Ik denk bijvoorbeeld aan het verbod op ggo’s, het gebruik van groeihormonen in de veeteelt of het gebruik van chloor als ontsmettingsmiddel voor geslachte kippen. Tevens heeft de Boerenbond niet voor niets schrik dat de Europese landbouwers weggeconcurreerd gaan worden. Ook bestaat er een kans dat het akkoord een zeer gevaarlijke clausule bevat dat bedrijven de kans geeft om de staat voor een arbitragehof met privérechters aan te klagen wanneer deze in haar wetgeving hun commerciële belangen schaadt. Dat zou een aanslag op onze democratie zijn.’

Waarom denkt u dat de Commissie hier inschikkelijk zal zijn?

Staes: ‘Omdat de Commissie nu al vaak geneigd is om bestaande beschermende sociale en groene wetgeving tegen het daglicht te houden onder het mom van economische groeicreatie. In het verleden hebben we in België bijvoorbeeld harde politieke strijd gevoerd om garanties te krijgen inzake veiligheid en gezondheid op de werkplaats, en rechten zoals inspraak en raadpleging. Met het dereguleringsprogramma REFIT (Regulatory Fitness and Performance Programme, nvdr) wil de Commissie nu bepaalde wetgevingen hierover vereenvoudigen of afschaffen. Als je weet dat Amerika de conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie niet heeft getekend, denk ik niet dat de Commissie hier dan een punt van zal maken tijdens de onderhandelingen.’

Eurostat publiceerde onlangs een enquête waarin het bij de Europese burgers peilde naar de kwaliteit van hun werkomstandigheden. 57% van de Europese werknemers vond dat deze achteruit was gegaan. Denkt u echt dat dit komt door het gevoerde beleid van de Commissie?

Staes: ‘Zeker! Voor het eerst in haar geschiedenis ervaren de burgers de EU als een project dat bedreigt in plaats van beschermt. Er is de voorbije vijf jaar terecht veel aandacht gegaan naar het redden van de euro. Maar doordat de focus daarop te groot was ontstond de indruk dat de EU eerst besparingen en inleveringen oplegde, en later pas een project aanbood. Hierdoor daalde het geloof in de EU, want men zag alleen maar de negatieve kanten zoals meer armoede, werkloosheid en ongelijkheid.’

Wat moet er dan gedaan worden volgens u?.

Staes: ‘Uiteraard moet de staatsschuld dalen en zuinig omgesprongen worden met belastinggeld, maar Europa moet ook dringend terug een hoopvol project worden, met meer aandacht voor werk en de sociale agenda. Door de crisis zijn er nu al 13,5 miljoen armen extra. Tegelijkertijd zijn er ook grote uitdagingen voor deze eeuw inzake energie, milieu, klimaat en het omgaan met grondstoffen. Met onze Green New Deal willen we daarom het komende decennium jaarlijks 2% van ons BBP investeren in groene ecologie om zo deze uitdagingen te realiseren en tegelijkertijd jobs te creëren.’

Maakt u dat eens concreet dan.

Staes: ‘Een goed voorbeeld is een slim energienetwerk dat beter is voorzien op hernieuwbare, lokaal opgewekte, energie. Zo kan je veel flexibeler inspringen op de wisselende energiebehoeften tussen gebieden. Ook een strengere controle op afvalvervoer vanuit de EU zou meer potentiële grondstoffen binnen Europa houden en de dumping in derde landen verminderen. Daarnaast bracht het Europees milieubureau (ngo) een opzienbarende studie uit. Mochten de lidstaten de acht Europese wetgevingen inzake afval correct toepassen, zou je tussen nu en 2020 400.000 jobs creëren en bespaar je vier keer meer CO2 dan de hele Belgische economie nu doet. Gewoon door bestaande wetten toe te passen!’

Vele burgers hebben vaak geen duidelijk beeld van waar hun Europese verkozenen mee bezig zijn. Heeft u als parlementslid bepaalde zaken mee tot stand gebracht in de vorige legislatuur?

Staes: ‘Zeker. Zo zorgde ik al mee voor een striktere toepassing van de zojuist besproken afvalwetten. Daarnaast kwam er mede door mij een tweejarig verbod op bepaalde pesticiden om het uitsterven van de bijen tegen te gaan. Hoewel er veel industrieel gerelateerde oorzaken voor hun slinkend aantal zijn, moeten we deze trend keren. We zouden jaarlijks 135 miljard euro verliezen wanneer we hun bestuivingen niet meer kunnen gebruiken bij het kweken van vele groenten en fruit. Een aantal tabaksfabrikanten brachten sigaretten op de zwarte markt uit waardoor zowel de landen als de EU btw-inkomsten misliepen. Als ondervoorzitter van de parlementscommissie voor begrotingscontrole heb ik met hen onderhandeld om een schadevergoeding aan de EU te betalen van 2,3 miljard dollar. België heeft hier al 70 miljoen euro van ontvangen.’

In die functie kent u de EU-begroting goed. Is de EU een geldmachine?

Staes: ‘Nee. Het EU-budget bedraagt tussen 2014 en 2020 slechts 983 miljard. Dat is 1% procent van het BNP van al de lidstaten samen. En dat terwijl er jaarlijks aan 1000 miljard gefraudeerd wordt. Daarom ben ik voor een uitbreiding van de Europese begroting. Er lopen zeker nog te veel zaken mis, maar de EU is ook voor 80% van haar middelen afhankelijk van de lidstaten. Bovendien is het ondemocratisch dat de meerjarenbegroting al voor de verkiezingen werd vastgelegd. Onder meer door Guy Verhofstadt en zijn fractie. Gelukkig is er een tussentijdse evaluatie in 2015 en kan het hele akkoord heronderhandeld worden. De kiezer kan dit ongeluk dus repareren, mits hij er de juiste politici uitkiest.’

Alle hervormingen ten spijt gaat 31% van het budget direct naar landbouwsubsidies, terwijl landbouw nog geen 2% van de Europese economie bedraagt. Kan dat niet veel efficiënter?

Staes: ‘In het totaal wordt zelfs 45% van de begroting voor landbouw gebruikt. Toch vind ik het in absolute termen zeker niet overdreven, omdat de lidstaten er zelf geen geld aan spenderen. Zo krijgt landbouw uiteindelijk maar 0,45% van de totale Europese rijkdom. Bovendien is een landbouwbeleid een defensiebeleid. Een regio die er niet in slaagt om haar bevolking veilig voedsel en haar boeren een deftig inkomen te geven, is een continent dat afstevent op conflicten. Dat zagen we bij de Arabische Lente. Tegelijkertijd blijven we hervormen. Zo stopten we recent de subsidies voor passieve grondbezitters zoals de Britse koningin en werden exportsubsidies, die men misbruikte om voedsel te dumpen in derde wereldlanden, verlaagd van 13 miljard in 1991 naar minder dan 100 miljoen nu. Toch mag het wat sneller gaan en moet landbouw groener worden.’

Waarvoor zou u nog meer geld willen?

Staes: ‘Voor de strijd tegen armoede en werkloosheid, met grotere aandacht voor de jeugd. Als parlement streven we er nu naar om afgestuurde jongeren binnen de vier maanden een stage of een arbeidsplaats aan te bieden, maar dat is niet evident met de hoge werkloosheidscijfers in Spanje en Griekenland. Zelfs in Antwerpen op Linkeroever is 55% van de allochtone jongeren werkloos. Dat is compleet onaanvaardbaar. Tegelijkertijd moeten we meer investeringen op gang trekken voor kleine innovatieve bedrijven en coöperatieven om die groene economie tot stand te brengen. Daarnaast moet ook zeker het Europese budget van ontwikkelingssamenwerking omhoog om de afgesproken OESO-norm van 0,7% van het BBP te halen.’

Terwijl er maar één nieuwe Commissievoorzitter kan zijn, hebben de groenen met het Frans-Duitse duo José Bové en Ska Keller twee kandidaten. Is dat wel geloofwaardig?

Staes: ‘In het Europese parlement hebben we altijd de goede gewoonte om met twee fractieleiders te werken om zo de gendergelijkheid te promoten. Bij andere fracties zijn deze meestal mannen, net zoals de grote meerderheid van alle commissarissen. Daarom willen we met onze kandidaten aan de lidstaten vragen om rekening te houden met gendergelijkheid wanneer ze de rest van de Commissie samenstellen. We weten ook wel dat de kans op een groene Commissievoorzitter erg klein is, maar mocht dit toch het geval zijn kan het Europese Parlement tussen een man of een vrouw kiezen.’

Hebt u al enig idee op wie u anders zou stemmen? Jean-Claude Juncker (christendemocraat) en Guy Verhofstadt (liberaal) staan beiden ideologisch verder van de groenen dan de socialistische Martin Schulz, maar deze kwam dan weer in opspraak, omdat hij zijn functie van parlementsvoorzitter voor de kiescampagne zou misbruiken. Zo greep het parlement in toen hij een kritische passage over zichzelf in een rapport van uw parlementscommissie wou censureren.

Staes: ‘Oh, maar ik zal daarbij een ‘Dehaene’ doen en afwachten of die stemming er ook wel komt. De Europese regeringsleiders moeten immers nog altijd akkoord gaan met de nieuwe procedure. Het is schandalig dat Herman Van Rompuy de Spitzenkandidaten onlangs als een spielerei omschreef. Indien er een kandidaat uit het parlement komt, zullen we hem eerst ondervragen en dan pas eventueel steunen. Van Schulz wil ik bijvoorbeeld wel eens weten of hij geen pion van Angela Merkel gaat zijn, want Commissarissen mogen geen bevelen aannemen van hun nationale regeringsleiders.’

De groenen zitten al vijftien jaar samen in een parlementaire fractie met regionalistische partijen. Daarin zit N-VA, maar nu wilen de groenen deze eruit. Is dat consequent?

Staes: ‘Ja, want al de andere regionalistische partijen zijn van linkse signatuur. De N-VA van Frieda Brepoels is niet meer die van Mark Demesmaeker. Op vijf jaar tijd heeft de partij een sterke evolutie doorgemaakt inzake sociaal-economisch beleid, klimaat en het gebruik van kernenergie. Met 63% was ze ook de minst loyale partij van onze fractie. Met een rechts econoom als lijsttrekker zie ik ook niet in hoe we na de verkiezingen nog verder kunnen samenwerken. Als groenen zullen we dit na de verkiezingen grondig met onze partners bespreken. We zijn geen Spaanse herberg.’

Voor u Groen-parlementslid werd, was u eerst nog actief bij de Volksunie en Spirit. Ook bent u medestichter van de Gravensteengroep. Kunt u die Vlaamsgezindheid wel altijd combineren met een pro-Europese opvatting? Soms zullen er toch keuzes gemaakt moeten worden.

Staes: ‘Ik denk daarentegen dat ze heel aanvullend zijn. Een uniform Europa is een arm Europa. Het moet sterk blijven in diversiteit. Als jij je vriendin wilt verrassen met een diamant is het toch ook veel mooier wanneer deze diamant in vele facetten geslepen is? Voor het verdedigen van onze Vlaamse cultuur, taal, gewoonten en gastronomie in Europa sta ik 100% op de bres. Regionalisme kan ook progressief en inclusief zijn, vergeet dat niet.’ (LG)