Herman Matthijs (UGent, VUB)

Macron: een winnende verliezer of een verliezende winnaar?

Als de Franse president Emmanuel Macron er de komende vijf jaar niets van bakt, is het gedaan met de Franse Vijfde Republiek, schrijft professor Herman Matthijs. ‘De echte afspraak staat bovendien pas in juni op de agenda: hoe gaat Macron dan een parlementaire meerderheid achter zich scharen?’

De Fransen hebben gekozen: de 39-jarige Emmanuel Macron wordt de achtste president van de Vijfde Republiek. Hij was tussen 2012 en 2014 de adjunct-secretaris-generaal op het Elysée onder president François Hollande en daarna twee jaar minister van Economische Zaken. Hij is het jongste staatshoofd sinds Napoleon. De echte afspraak staat echter pas in juni op de agenda: hoe gaat Macron dan een parlementaire meerderheid achter zich krijgen? Een analyse in tien delen.

PS verleden tijd

De Fransen houden blijkbaar wel van hun democratie, maar niet van hun uittredende president. Dat bewijst de hoge opkomst in de eerste ronde (78 procent) en de tweede ronde (74 procent). De grootste prestatie van president Hollande is wellicht dat hij zijn eigen partij, de Parti Socialiste (PS), naar het historisch archief heeft verwezen. Macron zal hetzelfde lot als Hollande moeten weten ontlopen.

Daarmee komen we bij een andere vaststelling: geen van de twee traditionele partijen, PS en Les Républicains (LR), hebben de tweede ronde gehaald. De PS heeft de eerste ronde amper overleefd en moet zich in juni zien te redden door zich aan het kartel van Macron te verbinden. De kans is groot dat een deel van de socialisten bij de communistische Mélenchon aansluit en dan is het einde van de PS in zicht. De vraag is ook of de republikeinen de parlementsverkiezingen wel overleven. François Fillon heeft met 20 procent nog een aanvaardbare uitslag gehaald in de eerste ronde, maar als LR in juni ook ten onder gaat, dan start Frankrijk met nieuwe politieke partijen. Of moeten het in de toekomst bewegingen gaan heten, naar het voorbeeld van Macrons ‘En Marche!’?

Cohabitation niet evident

Als Macron in juni geen parlementaire meerderheid behaalt met En Marche! dan is hij aangewezen op de republikeinen van Sarkozy, Fillon en rijzende ster François Baroin. Een cohabitation wordt geen evidente zaak voor Macron.

Frankrijk staat er bepaald niet goed voor met een werkloosheid van 10 procent, een begrotingstekort van 3,3 procent van het BBP , een schuld van 97 procent BBP én een negatieve handelsbalans. Het zou raadzaam zijn het voorbeeld te volgen van Mark Rutte in Nederland, waar de overheidsfinanciën gesaneerd zijn en de economie opbloeit. Als minister van Economische Zaken (2014)2016) heeft Macron geen oplossingen voorgelegd. Maar ook Hollande, Sarkozy, Chirac en Mitterrandhebben geen noodzakelijke structurele maatregelen genomen. De laatste president met een sociaaleconomisch actieprogramma was de liberale Giscard d’Estaing (1974-81). Onze zuiderburen zijn al langer afgegleden naar de groep der zieke eurolanden.

FN staat sterk

Le Pens programma mag dan wel onrealistisch zijn, maar haar 34 procent in een tweede ronde brengt haar wel in een ongemeen goede positie voor de aankomende parlementsverkiezingen. In een situatie van Le Pen tegen de rest (met uitzondering van Dupont- Aignan) heeft ze een historisch hoge score behaald voor het Front National (FN). Daarmee zal Macron toch enigszins rekening moeten houden. De vraag is of het FN dit resultaat kan evenaren in juni.

Macron heeft het nadeel van zijn PS-verleden, maar het voordeel relatief nieuw te zijn in de Franse politiek. Zijn programma blinkt echter niet uit in duidelijkheid en concrete oplossingen. Om in juni indruk te maken bij de parlementsverkiezingen zal hij toch klaardere wijn moeten schenken, al was het maar om de centrumrechtse kiezers te overtuigen. Want: die Macron, is dat nu een socialist, een sociaaldemocraat, een sociaal-liberaal of een liberaal ?

Frankrijk verdeeld

Het resultaat in beide ronden heeft aangetoond dat het Franse electoraat erg verdeeld is. Inderdaad, in de eerste ronde was het verschil tussen Macron en Mélenchon maar 4,6 procent en daartussenin lagen nog Fillon en Le Pen. In een land met een grote groep atheïstische republikeinen, vele conservatieve katholieken en de grootse groep joden en moslims in West-Europa zal Macron nog veel werk hebben om eenheid te smeden. Macron heeft in deze tweede ronde een mooie 66 procent gehaald, maar 4 miljoen Fransen stemden blanco. De tijd dat de Franse president als bindmiddel diende voor de natie is al lang voorbij.

President Macron moet in juni een meerderheid zien te vergaren in de Assemblée Nationale. Kan zijn beweging En Marche! de PS aan boord halen en samen met Bayrou van MoDem een parlementaire meerderheid vormen? Macron zal er ten eerste over moeten waken dat zijn kieslijsten geen veredelde PS-MoDem-affaire worden. Al te veel associaties met Hollande gaan hem geen stemmen opleveren. Toenadering zoeken tot de republikeinen en vele nieuwe gezichten binnenhalen is de boodschap. Het tweede probleem is het Franse kiessysteem van twee rondes. Allicht zullen niet veel kandidaten onmiddellijk 50 procent van de stemmen behalen, en dan kan iedereen die minstens 12,5 procent heeft behaald deelnemen aan de tweede ronde.

Eenzaam pro-Europees

Van alle kandidaten is alleen Macron pro-Europees. Fillon (20 procent eerste ronde) en Hamon (6,3 procent) kunnen nog wel leven met de EU, maar willen dat Frankrijk meer te zeggen heeft. Le Pen (21,3 procent), Mélenchon ( 19,5 procent) en Dupont-Aignan (4,7 procent) willen niets weten van de EU. Aangezien Macron 24 procent behaalde in de eerste ronde, lijkt de liefde van de Fransen voor Europa ver te zoeken. Macron heeft een punt dat niet alleen Frankrijk moet hervormen, maar ook de EU. Is dat mogelijk in een club van 27 lidstaten? Bovendien heeft Theresa May afgelopen week overtuigend de lokale verkiezingen gewonnen in Engeland, Schotland en Wales. De conservatieven gingen er 582 zetels op vooruit en Labour verloor er 391. Ook de Scottish National Party is over haar hoogtepunt. Daarom staat May in pole position voor de verkiezingen voor het Lagerhuis van juni. Een grotere Tory-meerderheid verstevigt de positie van Londen aan de Brexit-onderhandelingstafel, en dat tegenover een verliezende Merkel, Macron die in juni misschien met een cohabitation moet leven, een minderheidsbestuur in Spanje en een onbestuurd Italië.

Als het in Parijs regent, dan druppelt het in Franstalig België. De MR heeft zijn steun overwegend toegezegd aan Macron. Niettemin behoudt de MR ook relaties met de republikeinen. De PS moet dan weer toekijken op de neergang van de Franse socialisten. Het succes van Mélenchon is dan weer een opsteker voor de PTB. De Franse uitslag gaat ongetwijfeld gevolgen hebben voor de strategie en de electorale positie in 2019 van de Franstalige partijen. In de toekomst heeft de MR ongetwijfeld de beste toegangstickets voor de Parijse politieke salons.

Conclusie: President Emmanuel Macron heeft vijf jaar om te slagen. Als dat niet lukt, is het gedaan met de Franse Vijfde Republiek. Zijn uitdagingen zijn enorm en de weerstanden groot. Maar deze presidentsverkiezingen zijn maar de helft van de politieke race. De echte afspraak is juni aanstaande: hoe gaat Macron een parlementaire meerderheid achter zich krijgen ? “La douce France” is niet meer!

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content