Koert Debeuf, die de Arabische wereld op de voet volgt, vindt de plannen van Europa om een vluchtelingendeal met Libië uit te werken ‘fout en cynisch’.
De EU moet er alles aan doen om de vluchtelingstroom naar Italië vanuit Libië in te dammen, vinden Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad, en Joseph Muscat, eerste minister van Malta, dat het roterende presidentschap van de Raad van de Europese Unie behartigt. ‘Duidelijke actie is nodig voor deze lente en zomer’, zeiden ze volgens De Volkskrant. Om die actie concreet te maken, ligt er een voorstel op tafel om 400 miljoen euro Europees geld in de versterkingvan de Libische kustwachten te stoppen.
‘Het is een beetje cynisch en ook een foute reflex’, zegt Koert Debeuf, directeur van het Tahrir Institute for Middle East Policy Europe en kenner van de Arabische wereld. ‘In 2012, na de val van Moe’ammar al-Khaddafi, vroegen de Libiërs hulp aan Europa in de vorm van kennis om politiemensen en soldaten op te leiden en weer structuur in het land te brengen. Wij hebben toen veel te laat gereageerd en te weinig gedaan. We hebben wel een delegatie naar daar gestuurd, maar het geld dat ervoor begroot werd, is toen gebruikt om de veiligheid van de Europese diensten zelf te garanderen. Daarmee is geen probleem opgelost.’
‘In de vluchtelingencrisis werkt Europa niet proactief, maar reactief. Het doet alleen maar iets als het gevaar aan de grens staat. Het geld dat de Europese Commissie wil investeren in de Libische kustwacht, is niet meer dan een pleister op een houten been.’
De politieke situatie in Libië is heel complex.
KOERT DEBEUF: ‘Twee parlementsverkiezingen op een rij is er een liberale coalitie verkozen, maar de Moslimbroeders gingen niet akkoord met die uitslag. Zo ontstonden er twee regeringen, elk met hun eigen parlement, die met elkaar een burgeroorlog uitvechten: één in Tobroek, onder leiding van generaal Haftar, en één in Tripoli, die gesteund wordt door allerlei islamistische milities.’
‘Een regering die democratisch verkozen is, heeft uiteraard haar legitimiteit, maar toch kozen de Verenigde Naties ervoor om een eenheidsregering te installeren. In aanloop naar die beslissing is er te weinig overleg geweest. Die eenheidscoalitie heeft dan ook geen of nauwelijks macht. Van de twee oorspronkelijke regeringen heeft die rond Haftar het meeste te zeggen.’
‘Wat Europa nu moet doen, is de politieke situatie in Libië ernstig nemen en mee proberen op te lossen. Er komen namelijk mensen vanuit Libië naar Italië, maar dat zijn niet noodzakelijk Libiërs. Vaak zijn dat mensen uit buurlanden als Soedan of Eritrea die Libië als ‘hub’ zien, waar ze toch niet gecontroleerd worden, en gebruik maken van de lange grens met de Middellandse Zee. Als Europa echt investeert in de Libische militaire en politionele structuren, zijn de Libiërs veel beter gewapend om die toevloed aan vluchtelingen te verwerken. Bijgevolg zouden er dan ook minder vluchtelingen naar Europa komen.’
In 2008 sloot Silvio Berlusconi, toen Italiaans premier, al een ‘vriendschapsdeal’ met al-Khaddafi. Wat kunnen we daaruit leren?
DEBEUF: ‘Ook dat was een cynisch akkoord. Het probleem is dat we te veel op korte termijn denken. Europa steunt dictators om vluchtelingen tegen te houden. Als die tirannen dan vallen, zijn we verrast dat we een geloofwaardigheidsprobleem hebben.’
Onder andere Donald Tusk maakt de vergelijking met de vluchtelingendeal met Turkije, die de vluchtelingenstroom uit Turkije ook deed afnemen. Is dat een terechte vergelijking?
DEBEUF: ‘Absoluut niet. Ik heb ook mijn vragen bij wat er nu in Turkije gebeurt, maar dat blijft al bij al een democratisch land en een NAVO-lid, met een goed functionerende politie en een dito leger. Een deal maken met Turkije kan door te praten met de Turkse regering, om al iets te zeggen. Maar met wie ga je in Libië een deal sluiten? Pas op, er zijn al deals geweest met een van de regeringen die relatief goed gewerkt hebben, maar op dit ogenblik is de situatie zo fragiel dat ik dat niet zie gebeuren. Daar komt nog bij dat er een groot verschil is tussen de Bosporus en de Libische kustlijn. Die laatste grens is groter en dus veel moeilijker te controleren.’
