Uit het ergste kwaad kan iets nobels groeien. Die levensles leerde Mavis Hyman na 7/7, de datum die verwijst naar de zelfmoordaanslagen op de Londense metro in 2005. Miriam Hyman, een van de 56 dodelijke slachtoffers, leeft voort. Niet alleen in haar gedachten, maar vooral in een oogkliniek voor Indiase kinderen.
De aanslagen van 22/3 hebben niet alleen in Brussel levens en gebouwen verwoest, in Madrid en Londen hebben ze moeizaam geheelde wonden opengereten. Het is immers niet de eerste keer dat moslimterroristen het openbaar vervoer van een Europese hoofdstad in het vizier nemen. De aanslagen van 11 maart 2004 in Madrid blijven qua omvang en moorddadigheid zelfs ongeëvenaard. In volle ochtendspits ontploften in een tijdsspanne van twee minuten tien zware bommen aan boord van vier treinen. Balans: 192 doden en meer dan 2000 gewonden. De aan Al-Qaeda gelieerde daders bliezen zichzelf op toen ze enkele weken later door de politie werden belegerd. Daarmee staat ’11M’ als de eerste jihadistische zelfmoordaanslag op Europese bodem te boek. Een dik jaar later, op 7 juli 2005, was Londen aan de beurt. Drie zelfmoordterroristen sloegen toe op evenveel metrolijnen, een vierde liet zich een uur later aan boord van een dubbeldekker ontploffen. De trieste cijfers op ‘7/7’: 56 doden en 700 gewonden.
Meer dan tien jaar later zijn sporen hersteld en stations heropgebouwd. Reizigers stappen er achteloos op en af, maar vergeten zijn de aanslagen allerminst. 11M en 7/7 zijn symbooldata geworden die ieder jaar bij verschillende monumenten en gedenkstenen worden herdacht. Toch schitteren velen door afwezigheid. Met of zonder blijvende letsels, vaak weegt een nieuwe confrontatie met de gebeurtenissen te zwaar. Er bestaan geen handboeken voor het verwerken van een bomaanslag in een duistere, enge pijp diep onder de grond, laat staan in een autobus of luchthaventerminal. Amputaties, plastische chirurgie, depressies, posttraumatisch stresssyndroom: de weg naar het herstel is lang en pijnlijk. Elk verhaal is verschillend, maar over één ding is iedereen het eens: er is een leven voor en na de aanslag. Sommigen worden verteerd door wraakgevoelens of zelfmedelijden, anderen geven hun leven een nieuwe wending. Toch maar gauw kinderen nemen, of die droomreis niet langer uitstellen. Sommigen slagen er toch in de beproeving om te turnen in een positief project. Zo iemand is Mavis Hyman (84), die met haar man en oudste dochter de Miriam Hyman Memorial Trust (MHMT) runt.
Het verhaal van dit Britse goede doel start in Londen op 7 juli 2005, een zomerse donderdag die tot half negen ’s morgens de belofte van ijsjes met muntsmaak en bomvolle terrassen inhield. ‘Miriam werkte als freelance beeldredacteur voor een uitgeverij’, vertelt Mavis Hyman. ‘Die ochtend moest ze een locatie voor een shoot scouten. Ze had zoals altijd de metro genomen, maar door de eerste reeks aanslagen was die stilgevallen en zag ze zich verplicht haar reis bovengronds verder te zetten. En zo is het gebeurd. Ze is op de bus gestapt waarop een vierde dader zat die zich op Tavistock Square heeft laten ontploffen. Op het verkeerde moment op de verkeerde plaats, meer was het niet.’
De aanslagen in Brussel spoken allicht door haar hoofd. ‘What do you think?‘, antwoordt ze met een retorische vraag. ‘Elke keer als er zoiets gebeurt, komen alle herinneringen aan die vreselijke dagen weer naar boven.’ Over de details wil ze het vooral niet hebben. Spreken wilde ze alleen als dat kon helpen om de herinnering aan haar eeuwig 32-jarige dochter levend te houden. ‘Miriam was artistiek begaafd. Ze kon prachtig tekenen, ze droomde ervan een eigen lijn met wenskaarten te beginnen. Die droom hebben we in haar plaats gerealiseerd. Via de trust kun je kaarten en mokken kopen met tekeningen van Miriam.’
De Miriam Hyman Memorial Trust (MHMT) sponsort een oogkliniek voor slechtziende kinderen in Odisha, de Indiase deelstaat waar Mavis als telg uit een geslacht van Iraakse Joden opgroeide. De trust werd opgericht in 2008, de conceptie vond veel eerder plaats. ‘Onmiddellijk na de aanslag’, zegt ze. ‘Het besef was er meteen: we mogen ons niet overgeven aan gevoelens van bitterheid, want anders heeft Miriam haar leven voor niets verloren. Uiteindelijk heeft het twee jaar geduurd om de fondsen te werven, statuten te schrijven en een missie te kiezen. Miriam is zelf twee keer in India geweest, ze voelde zich erg verbonden met dat land. Bovendien was ze zelf bijziend, en als grafisch kunstenaar besefte ze beter dan wie ook het belang van een goed gezichtsvermogen. Hoe konden we haar passender gedenken dan met een oogkliniek voor Indiase kinderen? Odisha is een heel arme streek. We sturen preventiewerkers naar afgelegen dorpen om kinderen te screenen. Voor operaties en verzorging komen ze naar onze kliniek, ook als hun ouders geen geld hebben om te betalen. Sommige nabestaanden hebben in Londen voor hun geliefden een gedenksteen opgezet. Wij hebben een andere keuze gemaakt. We zien de oogkliniek als een levend gedenkteken voor Miriam’.
Dat levende gedenkteken heeft ondertussen een extra elan gekregen. In 2015 lanceerde MHMT een digitaal platform met getuigenissen van 7/7-slachtoffers. Tientallen Britse scholen gebruiken het als lesinstrument om 12- tot 16-jarigen te waarschuwen voor de gevaren van extremisme. ‘Op een niet-confronterende manier’, zegt Mavis. ‘Zonder er politiek of religie bij te betrekken. We hopen dat de verhalen van overlevenden en nabestaanden de jongeren inspireren om positief in het leven te staan. Tegelijkertijd nodigen we hen uit om de diversiteit in de samenleving te omarmen. Want terreur is blind, de slachtoffers van 7/7 vormen een dwarsdoorsnede van deze superdiverse stad.’
Over de daders van die blinde terreur, vier geradicaliseerde, homegrown moslims uit Leeds, wil ze het niet hebben. ‘Ik denk nooit aan de daders, dat brengt niks op. Ik steek mijn mentale energie liever in ons schoolproject, dat net streeft naar een wereld waarin terrorisme betekenisloos wordt omdat er niks mee te winnen valt. Om dezelfde reden probeer ik nooit stil te staan bij de manier waarop Miriam is gestorven. Ze zit nochtans permanent in mijn hoofd, maar dan als een positieve kracht. Het is haar jeugdige energie die me de moed geeft om verder te gaan.’
Goede raad voor de slachtoffers in Brussel die straks hun leven moeten heropbouwen? Mavis Hyman laat een stilte vallen. Ze wil geen rolmodel zijn, en ieder mens is verschillend. ‘Ik kan de mensen in Brussel wel een boodschap meegeven’, zegt ze uiteindelijk. ‘Geloof in je veerkracht. De mens heeft het vermogen om uit de diepste dalen te klimmen. Maar ik wil geen illusies wekken. Het herstel wordt een lang en pijnlijk proces. Je mag echter niet opgeven, ondanks de pijn. Ik heb door de dood van Miriam een levensles geleerd: zelfs uit het ergste kwaad kan iets nobels groeien. Onze trust draait volledig op onbaatzuchtig vrijwilligerswerk. Daar ben ik ontzettend dankbaar voor.’
DOOR ERIK RASPOET
‘Ik denk nooit aan de daders. Ik steek mijn energie liever in ons schoolproject, dat net streeft naar een wereld waarin terrorisme betekenisloos wordt.’
‘Ik wil geen illusies wekken. Het herstel wordt een lang en pijnlijk proces. Je mag echter niet opgeven, want zelfs uit het ergste kwaad kan iets nobels groeien.’
