Léon Spilliaert eindelijk een internationale belegging?

Je mag stellen dat de Belgische symbolistische kunstenaar Léon Spilliaert (1881-1946) op de kunstmarkt – eindelijk – aan een internationale doorbraak toe is met de recordprijs die werd afgehamerd voor een van zijn zelfportretten bij De Vuyst.

Dit klinkt natuurlijk een beetje raar, omdat de kunstenaar bijna 70 jaar geleden overleed. En iedereen, zeker in ons land, al heel lang overtuigd is van de kunsthistorische waarde van zijn oeuvre. En toch, op de internationale kunstmarkt werd zijn werk eigenlijk nooit hoog gewaardeerd. Zelfs het aantal buitenlandse verzamelaars bleef heel lang laag. Er mag dan wel werk van Spilliaert aanwezig zijn in gerenommeerde collecties als het Metropolitan Museum of Art in New York en het Musée d’Orsay te Parijs, in het buitenland bleef hij tot nu toe min of meer onbekend. Maar wellicht beweegt er nu iets dat tot een internationale herwaardering leidt. De recordprijs die zaterdag werd neergeteld in het veilinghuis De Vuyst te Lokeren, 741.000 euro (kosten in), is het hoogste bedrag ooit betaald voor een werk van de Oostendse meester.

Zelfportret

Het gaat natuurlijk om een bijzonder werk, een van de 15 zelfportretten die hij tussen 1907 en 1908 heeft geschilderd in zijn bijzondere, symbolisch geladen stijl. De meeste van deze portretten zijn in museumbezit. Dit is een van de twee in privébezit. Voor de verkoop was er flink wat belangstelling, ook vanuit de Vlaamse museumwereld. Het vorige record was de prijs van 483.000 euro die in juni 2015 werd neergeteld in een Parijs veilinghuis voor ‘La buveuse d’absinthe’ uit 1907, gekocht door de Koning Boudewijnstichting.

Waarom records?

Tot voor kort zat het werk van Léon Spilliaert in een lager echelon van de kunstmarkt. Veel werken werden afgehamerd voor 50.000 à 75.000 tot 100.000 euro. De laatste vijf jaar zien we steeds hogere prijzen. Ze zijn in die periode zowat verdubbeld. En de verwachting is dat zelfs die topprijzen best nog eens kunnen verdubbelen of meer. Omdat Spilliaert kunsthistorisch door de markt wordt ondergewaardeerd. Dat komt onder meer doordat er weinig over de kunstenaar werd gepubliceerd in de Engelse taal. Nu zou er een Engelstalige publicatie op komst zijn, wat voor een boost kan zorgen. Men verwacht dus voor zijn topwerken, gemaakt tussen 1900 en 1914, met een sterk symbolistische inslag, een groeiende internationale belangstelling die snel tot een herpositionering op de kunstmarkt kan leiden. Maar net zoals bij Ensor worden niet alle werken even hoog gewaardeerd. Voor Ensor gaat het om het werk van voor 1900. De latere Ensors hebben een veel geringere waarde.

Voor en na

Dat geldt evenzeer voor Spilliaert van wie het werk van na de Eerste Wereldoorlog altijd veel lager zal worden gewaardeerd en vooral door Belgische verzamelaars wordt gekocht. Zijn beste werk is nu eenmaal van voor 1916, toen hij in het huwelijk trad. Dat huwelijksgeluk schonk hem evenwicht en leidde tot ‘kalmere’ werken. Voor een goede doorgroei op de kunstmarkt is er wel voldoende oud werk nodig en dat is bij Spilliaert een probleem: de vroege werken zijn nogal zeldzaam.

Hammershoi

Dat internationale belangstelling vanuit musea van groot belang is voor het herontdekken van kunstenaars, blijkt ook uit de herwaardering die de Deense kunstenaar Vilhelm Hammershoi (1864 – 1916) te beurt viel in de laatste tien à vijftien jaar. Het was trouwens min of meer een tijdgenoot van Spilliaert en hanteerde eveneens een mysterieuze stijl. Tot eind jaren ’90 werden de symbolisch geladen interieurs van Hammershoi vooral lokaal gewaardeerd. Maar daarna volgden grote tentoonstellingen in Londen, New York en Parijs en werd deze vergeten meester internationaal herontdekt. In 2005 maakte ook Michael Palin voor de BBC een film over de mysterieuze schilder. Het gevolg? De prijzen swingen de pan uit, en klommen in de afgelopen jaren op tot meer dan een 1.500.000 euro. Het record staat nu op 2.373.880 euro, behaald bij Sotheby’s in Londen op 21 mei 2015. Zo zie je: het kan snel gaan!