De strategie achter de Russische schrootvloot

Jonathan Holslag (°1981) is professor internationale betrekkingen aan de VUB.

Is er een Russische invasie op til? Misschien wil Poetin Europa vooral destabiliseren, meent JONATHAN HOLSLAG

Het was vorige week alle hens aan dek voor de marine, want de Russische vloot stoomde langs de Noordzeekust. Op het eerste gezicht maakten die roestbakken uit het Sovjettijdperk niet zoveel indruk, zeker niet in vergelijking met de fregatten van de Nederlands-Belgische marine. Ze bleven bovendien netjes buiten de territoriale wateren. En toch was die Russische ontplooiing in de Noordzee niet onschuldig. Ze maakt deel uit van een ambitieuze Russische strategie om de Europeanen uiteen te spelen en met heel Eurazië terug te keren naar een negentiende-eeuwse, harde machtspolitiek.

Laten we maar niet te smalend doen over de Russische krijgsmacht. In tegenstelling tot het Westen heeft Rusland zijn laatste oorlogen gewonnen. Het heeft de rebellen in Tsjetsjenië flinke klappen toegebracht, het heeft door list en intimidatie de Krim geannexeerd, en het heeft in Syrië op een cruciaal moment het regime van Bashar al-Assad overeind gehouden in de strijd tegen de IS. Als er voorlopig één winnaar is van de Amerikaanse interventie in Irak en het IS-offensief dat erop volgde, is het Rusland. Het heeft de situatie meesterlijk naar zijn hand gezet. In tegenstelling tot de Europese landen, die na enkele dagen bombarderen tijdens de interventie in Libië zonder brandstof kwamen te zitten, houdt Rusland zijn campagne in het Midden-Oosten op eigen kracht verbazingwekkend lang vol.

Het ziet er misschien allemaal wat roestig uit, maar de slagkracht is er wel. En Moskou zit niet stil. In Moermansk staat een nagelnieuwe marinebasis in de steigers. Van daaruit zullen de modernste nucleaire aanvalsonderzeeërs opereren, net als een hele nieuwe vloot fregatten en minstens één nieuw vliegdekschip. Daarmee wil Rusland zijn strategische afschrikking weer op niveau brengen en de nieuwe Borei-onderzeeërs, die uitgerust zijn met kernwapens, beschermen. Vanuit Moermansk kunnen de Russen weer een permanente aanwezigheid in de Atlantische Oceaan nastreven, die belangrijk is om de nucleaire onderzeeërs van de NAVO en de Britse basis voor nucleaire onderzeeërs in Schotland in de gaten te houden. De marine is ook een pressiemiddel in grensgeschillen in de Arctische Zee, waarbij ook verscheidene EU-lidstaten betrokken zijn.

De nieuwe Russische zeemacht is een belangrijk intimidatiewapen. Rusland heeft de Baltische staten herhaaldelijk op de kast gejaagd door oorlogsbodems en vliegtuigen tot vlak bij de kust in te zetten. De Zwarte Zee wordt stilaan een Russisch meer. Er opereren zes nieuwe onderzeeërs en zes fregatten, onder een schild van afschrikwekkende luchtdoel- en antischipraketten. Rusland heeft daardoor zogoed als vrij spel. Dat weegt op Europese lidstaten zoals Roemenië en Bulgarije. Vooral de recente oefening van de Russische en de Chinese marine heeft daar veel indruk gemaakt. Politici vragen zich hardop af of het niet lonender is om nauwer samen te werken met Moskou en Peking.

De Russische machtsontplooiing brengt andere regionale grootmachten op ideeën. Turkije, dat tegenwoordig een nogal dubbelzinnige relatie heeft met Rusland, bouwt in snel tempo aan een vloot. Dat leidt tot ongerustheid in Griekenland en Cyprus, waarmee de Turken een grensconflict hebben. We hoeven misschien niet te vrezen voor een Russische invasie, maar de Russische machtsopbouw dreigt Europa en zijn omgeving verder te destabiliseren.

Sommige experts vinden dat we de Russische houding moeten begrijpen omdat het Westen de Russen heeft vernederd met de uitbreiding van de NAVO en de EU, of omdat de Amerikanen met hun eigengereide interventies het slechte voorbeeld geven. Dat kan misschien wel zo zijn. Zoals vaak in de internationale politiek is het moeilijk uit te maken wie van de hoofdrolspelers het bij het rechte eind heeft. Hoe het ook zij, we zullen ons moeten voorbereiden op anarchie, en op een harde machtspolitiek waarvan de Russische roestvloot de voorbode is.

Laten we maar niet te smalend doen over de Russische krijgsmacht. In tegenstelling tot het Westen heeft Rusland zijn laatste oorlogen gewonnen.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content