Krijgt Duitsland nieuwe grote coalitie of niet? SPD-basis schudt de kaarten

Tot en met vrijdag middernacht mogen SPD-leden zich uitspreken over of de partij zich opnieuw moet mengen in een ‘grote coalitie’ met CDU/CSU. Zondag in de vroege middag wordt de uitslag bekend.

De ongeveer 464.000 partijleden konden zich via brief of het internet uitspreken over het ontwerp van regeerakkoord dat werd uitgewerkt met de partij van bondskanselier Angela Merkel. Zetten ze het licht op groen, dan krijgt de grootste economie van Europa meer dan 160 dagen na de verkiezingen van 24 september eindelijk een nieuwe regering. Zegt de SPD-basis ‘neen’, dan komen er mogelijk nieuwe verkiezingen, en is het waarschijnlijk over en uit voor ‘Mutti Merkel’.

Nooit duurde een regeringsvorming bij onze oosterburen zo lang. Ook na de parlementsverkiezingen van 2013 lieten de sociaaldemocraten de beslissing over de vorming van een ‘GroKo’ over aan de partijleden. Toen stemde driekwart ‘ja’ en nog voor Kerstmis kon Merkel beginnen aan haar -toen- derde ambtstermijn als kanselier.

Dat er deze keer in het meest gunstige geval pas een nieuwe regering is vlak voor Pasen, heeft er vooral mee te maken dat de SPD eigenlijk niet wilde weten van een voortzetting van de ‘grote coalitie’. Bij de verkiezingen in september haalde de SPD 20,5 procent van de stemmen, een historisch dieptepunt. Kanselierskandidaat en voormalig voorzitter van het Europees Parlement Martin Schulz kondigde meteen aan dat zijn partij voor een oppositiekuur ging. Merkel begon daarop gesprekken met de liberale FDP en Die Grünen over de vorming van een zogenaamde ‘Jamaica-coalitie’. Die eindigden in november echter met een sisser, onder andere door de grote inhoudelijke verschillen tussen liberalen en groenen. Na consultaties met en onder impuls van president Frank-Walter Steinmeier, zelf een SPD’er, toonde de partijtop zich uiteindelijk toch bereid tot onderhandelingen met de CDU/CSU. Een buitengewoon congres zette daarvoor op 21 januari het licht op groen, met een magere 56,4 procent.

De partijtop heeft de voorbije weken actief campagne gevoerd om zoveel mogelijk ja-stemmen te ronselen. Volgens Andrea Nahles, kandidaat-partijvoorzitter en de nieuwe sterke vrouw van de sociaaldemocraten, liggen in het eerder dit jaar onderhandelde regeerakkoord wel degelijk verbeteringen verankerd voor gepensioneerden, werknemers, gezinnen en zorgbehoeftigen. Bovendien werden enkele belangrijke ministeries binnengehaald, waaronder het ministerie van Financiën.

De partijmilitanten blijven echter uiterst verdeeld of de SPD opnieuw in zee moet gaan met Merkel. Voorop in de strijd tegen een nieuwe GroKo gaat de 28-jarige Kevin Kühnert, de voorzitter van Jusos, de jongerenafdeling van de Duitse sociaaldemocraten. Hij vindt het schandalig dat er in het regeerakkoord geen maatregelen staan om de ongelijke vermogensontwikkeling in Duitsland tegen te gaan. De partij moet zich herbronnen en opnieuw op zoek naar een eigen ‘smoel’, en mag zich vooral niet laten leiden door angst voor nieuwe verkiezingen, aldus Kühnert. In de peilingen is de SPD intussen voorbijgestoken door het rechtspopulistische Alternative für Deutschland (AfD).

Aan de partijtop werd sowieso onlangs ook een weinig verkwikkend schouwspel opgevoerd. Martin Schulz nam na de onderhandelingen over een nieuwe ‘grote coalitie’ zijn verantwoordelijkheid voor de neerwaartse spiraal van de sociaaldemocraten en stapte op als partijvoorzitter. Maar kort nadien bleek dat hij voor zichzelf de post van minister van Buitenlandse Zaken had gereserveerd in de nieuwe regering en daarvoor uittredend buitenlandminister Sigmar Gabriël aan de kant wilde schuiven. De partijmilitanten schreeuwden moord en brand: Schulz, die eigenlijk gezegd had geen ‘GroKo’ meer te willen vormen, zou nu ook nog eens minister worden in een regering van Angela Merkel. De bocht te veel, vonden de partijleden, en uiteindelijk verzaakte de mislukte kanselierskandidaat aan om het even welke ministerspost.

Wie de aankondiging van het resultaat van de SPD-stemming ook met argusogen zal volgen, is Emmanuel Macron. De Franse president heeft grootse plannen voor de Europese Unie, met onder meer de invoering van een eigen budget voor de eurozone en de uitbouw van een stevige Europese defensie. Macron rekent daarbij op steun van een stabiele Duitse regering, met inbreng van de pro-Europese SPD. Een ‘neen’ tegen een GroKo zou een stevige domper kunnen zetten op de ambities van de Franse president.