De Amerikaanse stad Baltimore herademt na twee weken van plunderingen en rellen. Die braken uit nadat de 25-jarige Afro-Amerikaanse drugsdealer Freddie Gray erg ruw was aangepakt tijdens een arrestatie en aan zijn verwondingen overleed.

Dwight Watkins (schrijver en voormalig drugsdealer): Dat de dood van Freddie Gray tot zulke felle reacties leidde, was niet verwonderlijk. De voorgaande maanden was het wantrouwen tegen de politie door allerlei voorvallen gegroeid. Zo waren er de dood van Eric Garner in New York en Michael Brown in Ferguson, twee zwarte mannen die omkwamen door politiegeweld. Zwarten in Baltimore denken over hun relatie met de politie in termen van dood en agressie. Het is niet de vraag of ze het slachtoffer zullen worden van politiegeweld, maar wanneer dat zal gebeuren. Het is daarenboven onvermijdelijk dat ze wel eens zonder reden gearresteerd zullen worden.

Hebt u enig begrip voor het optreden van de politie?

Watkins: Het merendeel van de agenten is niet afkomstig uit Baltimore, en soms zelfs niet uit de staat Maryland. Ze zijn absoluut niet verankerd in de stad. Het is een complexe zaak. De politie is bang, want ze patrouilleren in een niet bepaald makke buurt. Mede daarom grijpen agenten naar de wapens voor ze aan alternatieven denken. En wij zijn ook bang, nog meer zelfs. En in onze angst reageren wij verkeerd, wat dan weer tot foute reacties bij de politie leidt.

Iedereen kon op internet de beelden van de arrestatie bekijken.

Watkins: En daardoor begon bij heel wat mensen de woede te gisten. Tot niet zolang geleden kon je niet bewijzen wat agenten deden. Het was hun woord tegen het jouwe. Maar de telefooncameraatjes legden de arrestatie van Gray gedeeltelijk vast. Aan die opnames viel niet te ontkomen. Je kon dag in dag uit kijken naar beelden van een kermende zwarte jongen die door de agenten hardhandig in een arrestatiewagen werd gedonderd. En dan was er nog een foto van Gray in het ziekenhuis, met verbrijzeld strottenhoofd en bijna afgescheurde ruggengraat.

Daarenboven is Baltimore een kleine stad. Zelf kende ik Gray niet, maar ik heb een boel kennissen die hem wel kenden. Volgens hen, volgens iedereen eigenlijk, was hij gewoon een lieve jongen. Hij en zijn familie hadden het niet makkelijk (Grays familie leefde in armoede en Gray had een ontwikkelingsachterstand door een loodvergiftiging die het gevolg was van afbladderende verf in hun woning, nvdr.). Maar je zag hem nooit zonder een glimlach. Je wenst zoiets niemand toe, maar bij hem was het extra bitter.

Is de dood van Gray het gevolg van racisme? In Baltimore zijn de burgemeester, de politiecommissaris en de procureur zwart. Ook de betrokken agenten waren een mengeling van blanken en zwarten.

Watkins: Je vergeet president Barack Obama nog. Het is een illusie te denken dat zwarte leiders of agenten op zich een verschil maken. Het is niet omdat je zwarten de leiding geeft dat het systeem verandert. Te veel mensen hebben baat bij de huidige stand van zaken. Iemand verdient geld aan onze lamentabele scholen, de gevangenissen en het feit dat er zoveel laaggeschoolde arbeid bestaat die je naar hartenlust kan dumpen. En velen hebben zelfs baat bij de drugshandel. Ik geloof niet dat er een samenzwering bestaat of dat iemand het zo gepland heeft, maar de krachten die het systeem willen veranderen zijn minder groot dan de krachten die alles willen houden zoals het is. En degenen die er beter van worden, financieren de politieke campagnes. Of de politici die ze financieren blank of zwart zijn, maakt niet uit zolang ze hetzelfde beleid voeren, en slechts af en toe met een of ander prestigeproject in de krant staan te pronken.

U hebt in sterk verschillende sociale en etnische contexten geleefd. Als tiener was u een drugsdealer in Baltimore. Later studeerde u literatuur aan de prestigieuze John Hopkinsuniversiteit. Komt het ooit goed tussen blank en zwart in Amerika?

Watkins: Op korte termijn in elk geval niet. Ook al liggen blanke en zwarte buurten maar een paar kilometer van elkaar, de verschillen zijn immens. Als ik met blanken in een blanke buurt loop, is de politie ontzettend vriendelijk. Ben ik er zonder blanke vrienden op stap, word ik ineens een verdachte en word ik om de haverklap tegengehouden. In blanke buurten is de politie overigens veel talrijker aanwezig. Voor mijn boek The Beast Side heb ik een experiment gedaan: ik sneed zowel in een blanke als een zwarte buurt een vuilniszak open en strooide de inhoud ervan op straat. In de zwarte buurt bleef alles wekenlang liggen tot een goede ziel het niet meer kon aanzien en alles opruimde. In de blanke buurt was er na enkele uren geen spoor van de rotzooi. Niet omdat een buur alles opgeruimd had, maar omdat de vuilnisdienst was uitgerukt.

Zulke verschillen zijn over honderden jaren gegroeid. Ooit was het strafbaar voor zwarten om te leren lezen. Nu zijn blanken verbaasd dat zwarten een leerachterstand hebben. Er zijn patronen ontstaan, die moeilijk uit te roeien zijn. Er is zoveel verstoord, aan de twee kanten. Een normale relatie doen ontstaan, zal misschien even lang duren als de dingen fout gelopen zijn, honderd of tweehonderd jaar.

Is er dan geen enkele reden tot optimisme?

Watkins: De dood van Freddie Gray heeft een aantal kleine dingen in gang gezet. Er ontstaan allerlei niet-gesubsidieerde initiatieven. Ik probeer op mijn eigen terrein iets te doen. Ik geef les, probeer jongeren te tonen hoe ze een ander leven kunnen leiden en hen te motiveren, maar dat is geen eenvoudige opdracht. Als ze ons per toeval subsidies geven, zullen we dat niet weigeren. Maar er is geen tijd om op een hervorming van het gesubsidieerd onderwijs of op de overheid te wachten.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content