‘Spanningen in de eurozone kunnen het einde betekenen van de economische groei’, zegt Steven Van Hecke, professor vergelijkende en Europese politiek (KULeuven). ‘Dat zullen we voelen.’
Woensdag kopte de Italiaanse nieuwssiteLa Repubblica dat de Italianen woensdagavond zouden weten of er een overgangsregering komt. Als dat niet zo is, moeten ze in de herfst opnieuw naar de stembus. Hoe nuttig zijn nieuwe verkiezingen, en waarom moeten wij ons zorgen maken over de Italiaanse impasse? Enkele vragen aan Steven Van Hecke, professor vergelijkende en Europese politiek (KULeuven).
Woensdagavond weten we of de Italianen een regering van lopende zaken of vervroegde verkiezingen krijgen. Is een overgangsregering realistisch?
STEVEN VAN HECKE: ‘Dat zal vooral afhangen van de nieuwe premier, Carlo Cottarelli. Zijn namenlijst moet een meerderheid halen in de Kamer en de Senaat. Als hij op voorhand denkt dat die vereiste meerderheid onhaalbaar is, geeft hij zijn opdracht wellicht meteen terug aan president Sergio Mattarella. Een eventuele overgangsregering zou ten laatste in 2019 vervroegde verkiezingen organiseren, nadat de begroting van 2019 is opgemaakt en goedgekeurd. Ook als ze daar in slaagt, blijft het máár een overgangsregering. Dat er vervroegde verkiezingen zullen komen, staat buiten kijf. We weten alleen niet wanneer.’
Wat verwacht men van nieuwe verkiezingen?
VAN HECKE: ‘Het is niet zeker dat de uitslag anders wordt, maar dat is geen reden om geen nieuwe verkiezingen te organiseren. Verkiezingen geven politieke leiders de kans om gemakkelijker nieuwe allianties aan te gaan. Is het niet tijdens de campagne, dan erna. Zal Matteo Salvini, van de Lega, bijvoorbeeld opnieuw in zee gaan met de Vijfsterrenbeweging als de uitslag hetzelfde blijft? Of speelt hij liever een prominentere rol binnen centrum-rechts?’
Spanningen in de eurozone kunnen het einde betekenen van de economische groei. Dat zullen we voelen
Waarom is die Italiaanse politieke impasse belangrijk voor Belgen?
VAN HECKE: ‘Enerzijds is er de exposure van Dexia – of wat er nog overschiet van de bank – aan uitstaande kredieten. Als blijkt dat de Italianen die nooit kunnen terugbetalen, komt de Belgische waarborgregeling tussen. In dat geval draait de belastingbetaler op voor de risico’s die Dexia destijds genomen heeft in Italië. Daarnaast kunnen spanningen binnen de eurozone leiden tot onrust op financiële markten, een dalend vertrouwen van ondernemers en minder investeringen. Dat kan het einde betekenen van economische groei: ieder procentpunt minder economische groei kost ons werkgelegenheid en op de begroting. Dat zullen we voelen.
De politieke situatie in Italië kan een trigger zijn om naar een minder rooskleurige economische toestand te gaan in de eurozone, omdat de atmosfeer negatiever is. — Dat is iets anders dan of er ook feitelijk een probleem is met de Italiaanse economie. Ook omwille van de omvang van de Italiaanse economie, is de kans groter dat het ons parten zal spelen. In Griekenland was het anders. In die periode was er al een economische crisis en Griekenland is natuurlijk ook minder groot als economie binnen de eurozone.’
Wat zijn de verschillen en gelijkenissen met de Griekse eurocrisis?
VAN HECKE: ‘Griekenland is in zekere zin het eerste land waar een populistische anti-euroregering aan de macht is gekomen. Huidig premier Alexis Tsipras is in zee gegaan met de onafhankelijke Grieken. Ze hebben niet veel gemeen met elkaar, behalve hun verzet tegen Brussel. Dat was een primeur. Maar Griekenland zat al in een crisis, bij Italië is dat anders. Ook in Oostenrijk is intussen een eurosceptische partij mee aan de macht. Italië doet het niet goed, maar je kunt niet zeggen dat het land vandaag aan de rand van de afgrond staat. De extra problemen die kunnen optreden, komen pas nadat er een bepaalde regering aan de macht is gekomen. De regering van Tsipras was veeleer een reactie op een economische toestand die slecht was en die er al was.’
Wat zal de komende dagen en weken belangrijk zijn?
VAN HECKE: ‘In de eerste plaats wat de financiële markten gaan doen. Daarnaast ook wat er op politiek vlak zal gebeuren in Italië. Zullen ze het hoofd koel houden of gaan we naar een escalatie? Het komt erop aan dat de Italiaanse kopstukken met elkaar blijven praten en eventueel een tijdelijke regering steunen, met oog op de begroting voor 2019. En dan ook: the truth, not only to the power but to the people. Dat is een belangrijke taak, Italiaanse politici moeten duidelijk zeggen waar het op staat. Als ze tegen de euro zijn: prima, dat is een rechtmatige positie. Maar dan moeten ze de bevolking ook goed inlichten over wat de mogelijke gevolgen zijn.
Iets gelijkaardigs is gebeurd tijdens de Franse presidentscampagne, waar president Emmanuel Macron tegenover Marine Le Pen stond. Als puntje bij paaltje kwam, hebben veel mensen geaarzeld om de veiligheid – met alle nadelen die de euro met zich meebrengt – in te ruilen voor een onzeker avontuur, als je uit de eurozone stapt. Misschien heeft Italië ook een duidelijke keuze voor of tegen de euro nodig. In de voorbije campagne heeft dat een minder belangrijke rol gespeeld dan bijvoorbeeld migratie.
Wat migratie betreft, hebben we de Italianen te veel het vuile werk alleen laten opknappen, de Europese Unie had meer over de streep moeten komen. Daar betalen we de prijs voor. De reactie van Europa is altijd veel meer aarzelend geweest wat de migratie in Italië betreft, dan bijvoorbeeld aan de kant van Turkije met de Balkanroute. Anderzijds heeft de Italiaanse politieke klasse ook veel boter op het hoofd. Als ze de economie eerder op gang had getrokken en het land hervormd, zouden ze nu veel minder afhankelijk zijn van de financiële markten.’
Acht u het mogelijk dat Italië een referendum organiseert over een exit uit de eurozone?
VAN HECKE: ‘Strikt genomen is het niet mogelijk, want in Italië kunnen geen referenda georganiseerd worden over internationale verdragen. Daar valt uiteraard een mouw aan te passen door de grondwet te wijzigen, maar het zou het de financiële markten in ieder geval ongerust maken. Dat duurt een tijdje en zo’n campagne is onvoorspelbaar. Een democratisch beslissingsproces is nooit zonder risico’s.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
