‘IS is nog slechts een schim van wat het ooit was, maar de ideologie zal niet verdwijnen’

Iraakse soldaat voor de verwoeste Al-Nurimoskee in Mosoel © Belga Image
Pieter Van Ostaeyen
Pieter Van Ostaeyen Arabist-Islamoloog

Met de nakende val van Mosoel en Raqqa lijkt voor velen de eindstrijd tegen Islamitische Staat ingezet, maar is dat wel zo? Jihadexpert Pieter Van Ostaeyen schetst een portret van de terreurgroepering en maakt een balans op. ‘De ideologie zal niet verdwijnen’.

Over de gehele wereld worden de laatste weken en dagen allerlei zegebulletins verspreid: het einde van terreurgroep Islamitische Staat is nakend, zowel de Iraakse als de Syrische hoofdstad, respectievelijk Mosoel en Raqqa, staat op het punt te bezwijken onder de druk van de internationale coalitie.

De slag om Mosoel is ondertussen zijn achtste maand ingegaan en heeft buiten de menselijke tol ook op materieel en cultureel-historisch erfgoed een zware tol geëist. Vorige week nog raakte bekend dat IS de historische Al-Nurimoskee met zijn bekende scheve minaret, waarschijnlijk het bekendste historische monument in Mosoel, tot puin had herleid.

De mythe doet al jaren de ronde dat dit de moskee was waar het toenmalige ISIS het kalifaat uitriep. Abu Bakr al-Baghdadi, zo wordt lustig neergepend en verspreid door mainstream media, had er op 29 juni 2014 zichzelf uitgeroepen tot kalief.

Dat is een van de hardnekkigste mythes die al jaren de ronde doen over Islamitische Staat: Al-Baghdadi heeft niet zichzelf die rol toegeëigend, het was de toenmalige woordvoerder, Abu Muhammad al-‘Adnani, die in een audioboodschap, gepubliceerd op 29 juni 2014, aankondigde dat ISIS ophield te bestaan en vanaf nu Islamitische Staat zou heten, met kalief Ibrahim (al-Baghdadi) aan het hoofd, zo had de opperste raad van geleerden beslist. Al-Baghadi gaf de vrijdag erop, op 4 juli 2014, zijn befaamde preek in de Al-Nurimoskee, zijn eerste en enige bekende publieke optreden.

Historiek

De Al-Nurimoskee in Mosul werd in 1172 ingehuldigd door toenmalig islamitisch leider Nur ad-Din Mahmud Zengi. Zijn vader, ‘Imad ad-Din Zengi, was in 1146 de eerste om één van de vier zogenaamde kruisvaarderstaten in het Midden Oosten ten val te brengen. Het graafschap Edessa werd compleet onder de voet gelopen door de eerste van de zogenaamde counter crusaders. Zengi legde hiermee de basis voor het imposante territorium dat zijn zoon Nur ad-Din Mahmud wist te consolideren om zo de islamitische wereld voor te bereiden op de ultieme oorlog tegen de kruisvaarders. Het was zijn luitenant en opvolger Salah ad-Din al-Ayyubi (bij ons bekend als Saladin) die op 4 juli 1187 de Kruisvaarders verpletterend versloeg bij Hattin en op 2 oktober 1187 Jeruzalem heroverde op de kruisvaarders.

Abu Bakr al-Baghdadi in de Al-Nurimoskee
Abu Bakr al-Baghdadi in de Al-Nurimoskee© Reuters

Door in Nur ad-Din’s moskee zijn vrijdagspreek te geven, trad Al-Baghdadi in de voetsporen van die islamitische helden van weleer. Zijn strijd en bij uitbreiding die van de gehele islamitische wereld, was er een tegen de nieuwe kruisvaarders, de door de Verenigde staten geleide ‘coalition of the willing’.

En het is hierin dat IS, deels tenminste, zijn rechtvaardiging vond: de internationale oorlog tegen de islam is een nieuwe kruistocht, een nieuwe poging van het Westen en bij uitbreiding de internationale gemeenschap om de islamitische wereld te controleren.

IS is nog slechts een schaduw van wat het ooit was, maar de ideologie zal niet verdwijnen

Voor of tegen

Waar IS naar streeft, is het uitwissen van de zogenaamde ‘grey zone’, er bestaan geen gematigde moslims volgens hen, dat zijn meeheulers met het Westen. Het lijkt verdacht op de retoriek die voormalig Amerikaans president George W. Bush hanteerde vlak na de vernietigende aanslagen van 9/11: ‘This crusade, this war on terrorism is going to take a while’. Op 20 september 2001, in een zitting van het Congres, stelde Bush het nog scherper: ‘Every nation, in every region, now has a decision to make. Either you are with us, or you are with the terrorists.’

Islamitische Staat is gebaat bij dergelijke retoriek, al sinds het begin doet de groep er alles aan om een ultieme wig te drijven tussen de verschillende (godsdienstige) gemeenschappen in onze samenleving. De zogenaamde Clash of Civilizations, een theorie gelanceerd politicoloog Samuel P. Huntington in 1992, lijkt één van de doelen van Islamitische Staat. Het is dit idee, mede gevoed door de retoriek van ideologische en morele suprematie, dat Islamitische Staat kenmerkt. Het is deels ook die overtuiging dat het Westen een oorlog voert tegen de islam, dat de ideologen zal blijven voeden en inspireren.

Anderzijds kent Islamitische Staat een lange voorgeschiedenis als opererend terreurnetwerk. Al-Qaeda in Irak, de voorouder van het huidige IS, werd in het leven geroepen door Abu Mus’ab al-Zarqawi. Toen hij uiteindelijk het leven verloor bij een Amerikaanse drone-aanval in juni 2006, ging de organisatie ondergronds. Onder zijn weinig bekende opvolgers Abu Ayyub al-Masri en Abu ‘Umar al-Baghdadi trok de organisatie zich terug in de woestijn en bereidde zich geduldig voor om een rol van betekenis te gaan spelen in het kruitvat van het Midden-Oosten.

Onder Abu Bakr al-Baghdadi hernoemde de organisatie zich eerst als Islamitische Staat in Irak (ISI) en later Islamitische Staat in Irak en Shaam (Groter-Syrië). Gebruik makend van de chaos die de revolutie in Syrië had veroorzaakt, ging de kalief in spe manschappen ronselen in het door oorlog verscheurde land. Duizenden buitenlandse strijders sloten zich aan bij al-Baghdadi.

Met deze horde nieuwe rekruten trok al-Baghdadi opnieuw de Iraaks-Syrische grens over en veroverde in een mum van tijd Mosoel. Tijdens deze campagne veroverde ISIS een dusdanig indrukwekkend arsenaal aan Amerikaanse wapens en voertuigen dat het opbouwen van een protostaat in Irak en Syrië alleen ten goede kwam. Dankzij het veelvuldig gebruik van sociale media zoals Facebook en Twitter wist de protostaat zijn boodschap wereldwijd uit te dragen en duizenden nieuwe rekruten te ronselen.

Nu is Islamitische Staat slechts een schim van wat het ooit geweest is, zowel op territoriaal vlak als op vlak van impact op social media. Desalniettemin zal het centrale idee, dat de gehele islamitische wereld onder continue aanvallen vanuit het Westen lijdt en dat net zij zijn uitverkoren om daar paal en perk aan te stellen, niet verdwijnen. Diegenen die nu in Syrië en Irak strijden, zijn niet allemaal uit te roeien. Sommigen sneuvelen, anderen komen mogelijk terug hierheen met al dan niet slechte bedoelingen of zoeken de strijd elders op.

Zo blijft een kleine kern van strijders de ideologie verspreiden. En of ze nu al dan niet toegang zullen hebben tot social media is een bijzaak. De ideologie zal zich blijven verspreiden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content