Is er iets te doen aan de orkanen die Amerika verwoesten?

Met orkaan Michael kregen de Verenigde Staten wederom te maken met een historisch zware storm, na eerder dit jaar orkaan Florence en vorig jaar de orkanen Harvey, Irma en Maria. Waarom lijken zulke zware stormen vaker voor te komen, en wat kunnen de Amerikanen doen om hun staten meer orkaanbestendig te maken?

Wederom werd het zuidoosten van de Verenigde Staten afgelopen week opgeschrikt door een heftige orkaan. Orkaan Michael begon als een tropische storm maar ontwikkelde zich snel tot een orkaan van de vierde categorie, met constante windsnelheden van 250 kilometer per uur. Met die sterkte ging hij aan land in het noorden van Florida, waar hij de kuststeden Panama City en Mexico Beach volledig verwoestte, voordat de orkaan verder trok naar de staten Georgia en North Carolina, om vervolgens richting de Atlantische Oceaan te trekken.

https://twitter.com/NOAASatellites/status/1050080024836145152NOAA Satelliteshttps://twitter.com/NOAASatellites

#HurricaneMichael intensified as the storm made landfall near Mexico Beach, Florida, at around 1:30 p.m. ET. @NOAA’s #GOESEast satellite captured this view of the Cat. 4 hurricane moving ashore. Latest updates from @NHC_Atlantic: https://t.co/gcFrOMm2RR pic.twitter.com/ZIqmQslbYP

— NOAA Satellites (@NOAASatellites) October 10, 2018

Vrijdag stond het officiële dodental van orkaan Michael op zestien. De totale schade loopt naar verwachting in de miljarden, waarmee Michael al de twaalfde natuurramp wordt dit jaar in de Verenigde Staten die meer dan een miljard dollar in schade aanricht.

De Verenigde Staten hebben de afgelopen jaren te maken met veel en heftige natuurrampen. Van de heftige bosbranden in het westen tot extreme droogte in het zuidwesten tot winterstormen aan de oostkust, tornado’s in het zuidoosten en orkanen aan de zuidoostelijke kust.

Veel van die natuurrampen kunnen direct aan klimaatverandering verbonden worden. Zo ook orkanen. Het is niet per se zo dat er door klimaatverandering vaker orkanen plaatsvinden, maar wel dat orkanen vaker zo heftig worden. Dat komt omdat orkanen gevoed worden door een warme zee. De oceanen warmen op, van de Golf van Mexico staat vast dat de temperatuur van de bovenlagen de afgelopen jaren warmer is geworden door door de mens aangedreven klimaatverandering. Een warmere zee zorgt voor een sterkere orkaan.

Al decennia wordt er nagedacht over menselijke interventies om het ontstaan van orkanen te voorkomen.

Orkanen worden ook natter, want warme lucht houdt meer vocht vast. Eerder dit jaar werd de Amerikaanse president Donald Trump online uitgelachen omdat hij over orkaan Florence zei dat het ‘een van de natste orkanen was, van het standpunt van water’. Dat is ietwat ongemakkelijk geformuleerd, maar het is niet onwaar: Florence was niet zozeer schadelijk voor de staten Noord- en Zuid-Carolina vanwege harde winden -tegen de tijd dat de orkaan aan land ging was het een orkaan van de tweede categorie- maar de orkaan stortte 38 biljoen liter water over de twee staten uit. Hetzelfde gold voor orkaan Harvey in 2017: die zette de stad Houston in Texas voor een groot deel blank, wat enorme schade veroorzaakte.

Tenslotte zijn orkanen in een opwarmende wereld ook extra gevaarlijk omdat de storm surge toeneemt, vanwege een stijgende zeespiegel. Storm surge is een tijdelijke stijging van de zeespiegel vanwege de luchtdruk die een orkaan met zich meebrengt. Die extra hoge zeespiegel kan catastrofaal zijn voor kustgebieden.

Met vijf grote orkanen op het Amerikaanse grondgebied in iets meer dan een jaar tijd (Harvey, Irma, Maria, Florence en Michael), rijst de vraag: is er iets aan te doen? En zoja, wat dan?

Orkanen voorkomen

Al decennia wordt er nagedacht over menselijke interventies om het ontstaan van orkanen te voorkomen, of om een orkaan in een vroeg stadium af te remmen.

Zo bestaat er het idee om sulfaatdeeltjes in de stratosfeer te schieten, waar ze rond de aarde zweven en inkomend zonlicht terug reflecteren naar de ruimte. Als er minder zonlicht de aarde bereikt, warmt de aarde minder op. Volgens computermodellen van de Amerikaanse National Academy of Sciences zou dat inderdaad orkanen kunnen afzwakken. Maar het zou ook catastrofale gevolgen kunnen hebben voor andere delen van de wereld: het zou het regenseizoen in delen van Azië kunnen ontregelen of de droogte in de Afrikaanse Sahel-woestijn verergeren.

Een meer regionale aanpak zou kunnen werken. De Britse wetenschappers Alan Gadian en Stephen Salter onderzoeken het idee om wolken boven bijzonder warme gedeelten van de oceaan te injecteren met reflecterende deeltjes. Op die manier zouden alleen de warme delen die het grootste risico lopen een zware orkaan te voeden afgekoeld worden. Daarmee zouden orkanen volgens computermodellen een volle categorie afgezwakt kunnen worden, zeggen de onderzoekers.

Maar ook dat zou onbedoelde effecten kunnen hebben, waarschuwt metereoloog Mark A. Bourassa tegen de National Geographic. Orkanen hebben namelijk een doel: water weghalen van de evenaar. Als dat natuurlijke patroon verstoord wordt, waarschuwt Bourassa, ‘zouden locaties benedenwinds onverwachte veranderingen kunnen zien. Dat zijn de Caraiben en Centraal- en Zuid-Amerika’.

Na orkaan Katrina in 2005, waarbij de stad New Orleans onder water kwam te staan en 1836 mensen om het leven kwamen, gingen onderzoekers aan de slag met het idee voor een installatie die koud water uit de onderlagen van de zee naar boven zou pompen om de bovenste laag af te koelen. Salter, die ook aan het wolkenidee werkt, bedacht een systeem dat op golfenergie zou werken. Hij vroeg een patent aan en het idee was verschillende van dit soort installaties in de Golf van Mexico rond te laten drijven. Maar dertien jaar later is het gebleven bij een theoretisch idee.

Impact afzwakken

Als je een natuurramp niet kunt voorkomen, kun je mogelijk de impact afzwakken. In Nederland hebben de verschillende stormvloedkeringen en andere maatregelen ervoor gezorgd dat er sinds de watersnoodramp van 1953 geen doden meer zijn gevallen door overstromingen. In de Verenigde Staten komt er langzamerhand aandacht voor die instelling. Het invloedrijke televisieprogramma 60 minutes van CBS besteedde recent aandacht aan de Nederlandse Deltawerken.

Preventie blijft een obscure bezigheid in veel door orkanen aangedane staten.

Maar in Amerika is het niet vanzelfspekend om miljarden uit te geven aan schadepreventie (terwijl orkaanschadebedragen vaak nog veel hoger uitvallen). Voor de kust van Staten Island (een van de eilanden die New York City uitmaken) wordt voor 579 miljoen dollar een zeewering gebouwd, om toekomstige schade te voorkomen (het eiland werd verwoest na Sandy in 2013) en in Houston worden Nederlandse ingenieurs ingehuurd om advies te geven voor preventiemaatregelen, maar preventie blijft een obscure bezigheid in veel door orkanen aangedane staten.

Een voorbeeld: elektriciteitsdraden lopen vrijwel overal in de VS over land, ook in de gebieden waar orkanen en tornado’s vaak voorkomen. In Puerto Rico veegde orkaan Maria in 2017 vrijwel het hele elektriciteitsnetwerk van de kaart. Het leek een opportuun moment om het netwerk bestendiger te maken (onder andere door een decentrale inzet van zonne-energie), maar het net is op dezelfde, niet-duurzame manier heropgebouwd.

Een andere maatregel die Nederland genomen heeft, is mensen weg te laten verhuizen uit overstroomgebieden. Dat wordt mondjesmaat geprobeerd in de VS, maar er zijn economische prikkels om het niet te doen. In Florida, dat elk jaar met orkanen te maken heeft, is er geen inkomensbelasting. De staat is daarom voor een belangrijk deel afhankelijk van belastingen op onroerend goed. Het is dus in het belang van de staat dat zoveel mogelijk inwoners huizeneigenaren zijn. Wie een huis in een overstroomgebied wil bouwen, wordt geen strobreedte in de weg gelegd.

Toch is er via noodagentschap FEMA wel een regeling waarbij huizeneigenaren in overstroomgebieden uitgekocht kunnen worden. Het is een succesvol programma: voor elke dollar die er wordt uitgegeven, wordt vier dollar in toekomstige herstelwerkzaamheden bespaard. Maar er is bij lange na niet genoeg geld voor alle huizeneigenaren die interesse hebben of in de toekomst interesse zullen hebben.

En dus zullen we ook volgend jaar, en elk jaar daarop, weer beelden van verwoeste steden en dorpen in het Amerikaanse zuidoosten voorbij zien komen.