Jeroen de Preter

‘Is de aanslag op de Berlijnse kerstmarkt een tweede Reichstagsbrand?’

‘Nergens voelt de kitsch van een Weihnachtsmarkt zo authentiek als in een Duitse stad. Als je zo’n markt ook nog eens aanvalt in Berlijn, dan raak je meteen ook een belangrijk symbool van de Duitse geschiedenis’, schrijft Knack-journalist Jeroen De Preter.

Zouden ze bij de IS beschikken over location hunters? Jongens of meisjes die her en der in onze wereld op zoek moeten gaan naar symbolische locaties of evenementen waar hun aanslagen zo hard mogelijk aankomen?

Na Parijs, Zaventem, Nice en – helaas – nu ook Berlijn lijkt die vraag niet eens meer zo absurd.

Als het de bedoeling was om Duitsland zo diep mogelijk in zijn ziel te raken, dan is de opdracht – excuses als dit te cynisch klinkt – méér dan geslaagd.

Wie er ooit eentje bezocht, vertellen we niks nieuws: nergens voelt de kitsch van een Weihnachtsmarkt zo authentiek als in een Duitse stad. Als je zo’n markt ook nog eens aanvalt in een stad die Berlijn heet, is de kans groot dat je – twee aanslagen voor de prijs van één – meteen ook een belangrijk symbool van de Duitse geschiedenis raakt.

En of dat hier is gelukt.

De aanslag in Berlijn werd gepleegd in de schaduw van de Gedächtniskirche. Veel meer dan een kerk is die vandaag een monument dat herinnert aan de zwartste bladzijden van de Duitse geschiedenis: Wereldoorlog Twee.

‘Is de aanslag op de Berlijnse kerstmarkt een tweede Reichstagsbrand?’

De Gedächtniskirche was nog geen vijftig jaar oud toen ze in 1943 door een luchtbombardement tot een ruïne werd herschapen. Pas eind jaren vijftig, toen het Wirtschaftswunder zijn vruchten begon af te werpen, was er eindelijk weer wat geld voor een restauratie. Maar de plannen voor een compleet nieuwe kerk werden nooit uitgevoerd. Na burgerprotest werd besloten om de ruïne minstens voor een deel een ruïne te laten zijn. Het resultaat is de Gedächtniskirche zoals ze vandaag nog altijd is: een bizar, opvallend litteken, een blijvende (?) herinnering aan de Duitse schuld.

Nu is de Gedächtniskirche zeker niet het enige moment dat aan dit zwarte hoofdstuk herinnert. Herinneringscultuur is een wezenskenmerk van Berlijn en, bij uitbreiding, het hele land en zijn inwoners.

De gevolgen daarvan weerspiegelen zich ook in de politiek, waar die cultuur nog altijd fungeert als een soort schild.

Ongemakkelijke waarheid

Ga maar na. Nergens in Europa vind je vandaag zoveel terughoudendheid tegenover populisme en politiek avontuur. Nergens is de aversie tegen de extreemrechtse leugen groter. Grenzen dicht is hier nog altijd geen optie. Het is allicht geen toeval dat enkel in Duitsland die ongemakkelijke waarheid nog met zoveel vuur door politieke leiders wordt verdedigd.

Willkommenskultur als het product van een ver doorgedreven herinneringscultuur. De aanslag in Berlijn is niet de eerste aanslag op de nieuwe Duitse waardigheid. Bijna een jaar geleden werd die al eens stevig op de proef gesteld tijdens die akelige nieuwjaarsnacht in Keulen. De nacht zorgde voor een doorbraak van de rechts-populistische Alternative für Deutschland, maar de vrees dat die nacht het effect zou hebben van een soort tweede Reichstagsbrand, die is tot nu toe ongegrond gebleken.

Heeft de aanslag op de Weihnachtsmarkt van Berlijn die kracht wel? Misschien, al is het vandaag, trotzdem, haast onvoorstelbaar dat die Gedächtniskirche plots het symbool zou worden van een nieuwe oorlog.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content