Ludo Bekkers

‘Imagine Istanbul: de oude meester met twee jonge leeuwen’

Ludo Bekkers Kunst- en fotografierecensent

Ara Güler behoort tot de topfotografen in de wereld maar is desondanks te weinig bekend in het internationaal circuit, zelfs niet door de vele prijzen en onderscheidingen die hij aaneenreeg.

Fotografen uit Turkije staan niet op de wereld longlist van de onvergetelijke beeldenmakers. En nochtans is er één naam die prijkt op het palmares van het agentschap Magnum, Ara Güler (Istanbul, 1928), een oude rat in het vak die pas in 1956 begon met een eigenlijke professionele carrière als medewerker aan de tijdschriften Paris Match, Life en Stern en in 1961 door het vakblad Photography Annual werd gekozen als een van de zeven beste fotografen ter wereld.

Zijn meest bekende projecten gingen over het leven en de arbeidsomstandigheden van de Turkse arbeiders. Maar daarnaast was hij decennia lang de chroniqueur van het dagelijks leven van Istanbul. Daarom noemt hij zich liefst journalist/historicus. Zijn werk, altijd met een Leica toestel, werd door de firma gehonoreerd door de productie van een beperkte oplage van de camera die zijn naam draagt. Om maar te zeggen dat Güller behoort tot de topfotografen in de wereld maar desondanks te weinig bekend is in het internationaal circuit zelfs niet door de vele prijzen en onderscheidingen die hij aaneenreeg. En dat is onterecht zoals blijkt uit een jammer genoeg tè discrete tentoonstelling in BOZAR.

Flaneur

Güler was, zoals zovele andere fotografen van zijn niveau, een flaneur zoals Cartier-Bresson in Parijs of Saul Leiter in New York Hij was voortdurend op pad, camera in de aanslag, en zijn stad met haar haven en diverse wijken had voor hem geen geheimen. Bovendien bezat hij de onmiskenbare gave om te zien waar anderen aan voorbijgingen. Hij was een fotoreporter pur sang, “Het oog van Istanbul” maar wel op het hoogste niveau en bracht in beeld wat zijn levenslange jongere vriend, de auteur Orhan Pamuk (Nobelprijs literatuur) deed noteren: “Iedere keer dat ik naar de details kijk in Gülers foto’s van Istanbul, wil ik naar mijn bureau hollen om over de stad te schrijven.”

Wat is er nu zo fascinerend in het werk van deze fotograaf. Eerst en vooral het inhoudelijke, de beelden van een stad over vele decennia gespreid, waarvan we, zowel de sociale context zien veranderen als ook de stedelijke. Want al zijn de Hagia Sophia, het Topkapipaleis, de Blauwe Moskee en de Galata brug de ijkpunten in het stadsbeeld gebleven, en sommige oude wijken nog levendig ondanks de doorgevoerde verwesterlijkingen sinds het bewind van Mustafa Kemal Ataturk .

Die ganse evolutie heeft Güler vastgelegd in een stijl die mee evolueerde van een klassiek patroon tot een meer actuele visie zonder echter experimenteel te worden. Stilistisch is hij zichzelf trouw gebleven zonder toe te geven aan moderne trucjes. Daardoor is er door de jaren heen en oppervlakkig gezien weinig of geen verschil in benadering van zijn onderwerpen. Istanbul is en blijft voor hem een stad van mensen en die integreren zich in het stedelijk weefsel. Kenmerkend is zijn uitspraak : “Wanneer ik een beeld maak van de Hagia Sophia telt vooral dat er een persoon aan voorbijgaat want dàt moment staat voor het leven”.

Meester-fotograaf

Wat het vormelijke betreft, daarin voelt men de echte meester-fotograaf aan het werk. Iedere opname heeft net diè toets, dàt artistieke accent dat nu net de foto van een gewoon onderwerp tot een klein kunstwerk maakt. De setting, het in beeld brengen (cadrage), de lichtinval (hij is een meester in de tegenlichtopnamen), de alertheid waarmee hij het juiste moment of het toeval van een actie weet te vangen zijn elementen die hij niet zozeer beheerst maar die klaarblijkelijk ingebakken zitten in zijn talent voor fotografische benadering. Men geraakt gewoon niet uitgekeken op zijn foto’s, het zijn afzonderlijke verhalen die visueel blijven boeien zolang men er naar kijkt.

Naast Güler worden ook twee hedendaagse Turkse fotografen gepresenteerd, Ali Taptik (1983) en Ahmet Polat (1977). Die behoren tot een andere generatie maar zijn duidelijk schatplichtig aan hun grote voorganger. Ook zij tonen hun visie op Istanbul maar hebben ook gekeken naar voorbeelden uit de actuele fotografische strekkingen elders in de wereld. Men mag hun werk niet bekijken met dat van Güler in het achterhoofd want dat zou hen tekort doen. Ze zijn beiden zichzelf, fotografen van deze tijd met een visie die hedendaags is en die elementen van de Turkse eigenheid weten te vatten in een beeldtaal van vandaag. Boeiende confrontatie van het oeuvre van een oude meester met twee jonge leeuwen. Er zijn ook twee andere actuele fotografen uitgenodigd om Turkije te visualiseren, de Belgische Bieke Depoorter die op haar bekende manier doordrong in de intimiteit van Istanbulse gezinnen en de Française Sophie Calle die een video produceerde die zonder meer intrigerend is.

Tentoonstelling : “Imagine Istanbul”, Brussel BOZAR, nog tot 24 januari 2016.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content