Spanje is opnieuw dé poort naar Europa: ‘Veel migranten zijn minderjarig’

Afrikaanse migranten in Spanje © Reuters
Hagar Jobse
Hagar Jobse Freelancejournalist

Door de Europese afspraken met Turkije en Libië proberen migranten steeds vaker om vanuit Marokko de oversteek naar Europa te maken. ‘We hebben al meer dan twee keer zoveel mensen uit zee moeten redden als vorig jaar.’

‘Tarifa traffic Good morning sir! klinkt er schel door het kantoor van de Spaanse kustwacht in het Zuid-Spaanse plaatsje Tárifa. Er is zojuist gebeld door een vrachtschip op weg naar het nabijgelegen Algericas. Hier bij Tárifa ontmoeten de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee elkaar. Schepen die van het ene naar het andere water oversteken, moeten zich telefonisch bij de kustwacht melden. Op twee grote computerschermen is ze tien hoe het schip via de Atlantische Oceaan de Middellandse zee binnenvaart.

‘De bootjes waar de migranten op varen zijn te klein om op dit scherm te zien,’ legt hoofd van de kustwacht, Adolf Serrano, uit. ‘Vaak worden we door de kustwacht van Tanger op de hoogte gesteld als er weer een boot vanaf de Marokkaanse kust is vertrokken.’ Maar ondanks de slechte telefoonverbinding op zee komt het volgens hem ook voor dat de opvarenden hen zelf bellen.

Vandaag lijkt het rustig, maar de afgelopen paar maanden zijn er geregeld dagen dat de telefoon op het kantoor hier roodgloeiend staat. Op zestien augustus bijvoorbeeld moest de kustwacht maar liefst 411 mensen uit zee redden. Serrano: ‘We hebben nu al drie keer zoveel mensen moeten redden als in dezelfde periode vorig jaar.’

Terwijl honderdduizenden migranten de afgelopen jaren via Griekenland en Italië Europa probeerden binnen te komen, bleef het aan de Spaanse kust relatief rustig; in 2015 kwamen hier 5312 migranten aan, tegenover meer dan achthonderdduizend in Griekenland. Maar dit jaar lijken migranten de Marokko-Spanje route te hebben ‘herontdekt’. Volgens de meest recente cijfers van de Europese grensbewakingsdienst Frontex, zijn er tot nu toe in 2017 al 14.000 migranten via Marokko in Spanje aangekomen, dat is al meer dan twee keer zoveel als in de eerste acht maanden van 2016. In de maand juli verviervoudigde het aantal migranten zelfs ten opzichte van dezelfde maand het jaar daarvoor.

Door de deal die de EU vorig jaar met Turkije over het terugsturen van migranten sloot, is het een stuk minder aantrekkelijk om naar Griekenland af te reizen.

De toename in populariteit van de westelijke mediterrane route heeft grotendeels te maken met wat er in de rest van Zuid-Europa gebeurt. Door de deal die de EU vorig jaar met Turkije over het terugsturen van migranten sloot, is het een stuk minder aantrekkelijk om naar Griekenland af te reizen. In 2015 reisden er 857.000 migranten via deze route, vorig jaar nog maar 176.906. En nu de Libische kustwacht strenger optreedt, is ook het aantal migranten dat vanuit Libië de oversteek naar Italië maakt fors gedaald. Andere oorzaken voor toegenomen drukte op de westelijke mediterrane route zijn de ontmanteling van de vluchtelingenkampen in Algerije en Marokko en de onrust in het Marokkaanse Rif-gebied.

Riskante tocht

Serrano vertelt dat veel migranten de oversteek maken in kleine plastic roeibootjes waar maximaal elf man in past. Anderen komen op een grotere boot met een kleine motor, geschikt voor maximaal veertig man. Motor of niet, de oversteek is volgens Serrano riskant. ‘De bootjes die ze gebruiken zijn heel gammel’, legt hij uit. ‘Daar komt bij dat de telefoonverbinding heel slecht is. Bovendien hebben de opvarenden vaak helemaal geen kennis van de zee.’ ‘ In de eerste zeven maanden van juli kwamen er 53 mensen bij de oversteek om het leven.

Een schip van de Spaanse kustwacht vaart de haven van Tarifa binnen. Aan boord bevinden zich migranten die probeerden om met een klein bootje de overtocht te maken vanuit Marokko naar Spanje.
Een schip van de Spaanse kustwacht vaart de haven van Tarifa binnen. Aan boord bevinden zich migranten die probeerden om met een klein bootje de overtocht te maken vanuit Marokko naar Spanje.© Reuters

Ook in het populaire kustplaatsje Tárifa zelf is de toename van het aantal migranten niet onopgemerkt gebleven. ‘Ik zie nu geregeld dat de kustwacht hier met een groep migranten aankomt die ze uit het water hebben gevist. Vorig jaar zag ik dat maar zelden,’ vertelt Alex Moreno (41) die werkt in snorkelcentrum Yellow Subtarifa in de haven van het dorpje. Hij wijst naar een dijk een paar meter verderop. ‘Daar worden ze neergezet. Het Rode Kruis en de politie zijn er dan vrijwel direct bij.’

Tot nu toe ziet het er niet naar uit dat het aantal migranten dat de oversteek maakt naar Spanje zal afnemen. Sterker nog, het is goed mogelijk dat Spanje dit jaar een grotere toestroom van migranten krijgt dan Griekenland, waar er toe nu toe 13.700 aankwamen. De VN vreest dan ook voor een humanitaire crisis aan de Spaanse kust. Maar volgens woordvoerder van Cruz Roja Miguel García zijn de Spaanse hulporganisaties in de regio voorbereid op nog veel grotere aantallen. ‘In 2006 hebben wij bij Cruz Roja alleen 36.000 mensen geholpen.’

Opvallend is het grote aantal mensen uit de Maghreb landen dat nu de oversteek maakt. Serrano: ‘Een aantal jaar geleden ging het vooral om migranten uit Sub-Saharaans Afrika. Nu komt zo’n zestig procent uit de Maghreb-landen. Een groot deel daarvan is minderjarig. ‘

Wat er eenmaal aan land met de migranten gebeurd, verschilt per geval. ‘Minderjarigen worden opgevangen in speciale centra. Wat er met de rest gebeurd, beslist de rechter,’ vertelt woordvoerder van de NGO Andalucia Acoge, José Miguel Morales. ‘Die beslissing is volstrekt arbitrair. Soms worden ze direct vrijgelaten, in andere gevallen worden ze naar het opvangcentrum voor vreemdelingendetentie in Algericas of Tárifa, CIE, gestuurd.’

‘Erger dan een gevangenis’

Volgens Morales zijn de condities hier inhumaan. ‘Het is een voormalige militaire basis. De omstandigheden zijn erger dan in een gevangenis. Het sanitair is smerig en in de twee maanden dat ze hier maximaal blijven krijgen ze maar één paar onderbroeken. Er is geen wasmachine. Dus ze moeten alles met de hand wassen.’

Voor Griekse taferelen is Morales niet bang, wel vindt hij dat er serieus moet worden nagedacht over een manier waarop migranten legaal naar Spanje kunnen komen. ‘Op deze manier neemt het aantal mensen dat in de illegaliteit en marginaliteit leeft enorm toe. Dat moeten we zien te voorkomen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content