Tom Vandyck

Hoe Obama de wereld kan redden met één pennentrek

Tom Vandyck Tot 2014 correspondent in de VS voor Knack.be

Barack Obama is nog niet helemáál vleugellam. Als hij zijn veto gebruikt tegen de oliepijplijn Keystone XL uit Canada, kan hij de strijd tegen klimaatverandering een buitengewoon grote dienst bewijzen.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken is duidelijk in zijn nieuwe milieu-effectenrapport over de Keystone XL-pijpleiding. Die zal, als ze er komt, olie van de Canadese provincie Alberta naar Louisiana aan de Golf van Mexico brengen. Keystone XL zou niet noemenswaardig meer CO2-uitstoot opleveren, luidt het. De olie in Alberta wordt op de een of ander manier toch wel ontgonnen en als de Canadezen hem niet via de VS op de markt krijgen, vinden ze wel een andere weg.

Meteen wordt alom geconcludeerd dat weinig nu nog kan verhinderen dat Obama Keystone XL goedkeurt. Hij had verklaard dat hij dat alleen zou doen als de pijpleiding niet voor significant meer CO2 in de atmosfeer zorgt. Met dat rapport van Buitenlandse Zaken op zak, is hij dus perfect gedekt. Keystone zou ook nog eens een paar tienduizend jobs opleveren in de VS, dus Obama moet dan maar zijn handtekening onder goedkeuring zetten. Toch?

Veto

Jawel. Maar dan alleen als hij voor de hele wereld wil bewijzen dat hij een waardeloze voddenvent is. Als Obama het ook maar een klein beetje meent met zijn woorden over klimaatverandering, dan moet hij er alles aan doen om die olie te houden waar hij hoort: in de grond.

“Het debat is voorbij”, opperde Obama afgelopen deze week in zijn State of the Union. “Klimaatverandering is een feit.” Goed gezegd. En nu is het tijd om dan ook maar navenant te handelen.

Niets houdt Obama tegen, want het was in diezelfde State of the Union dat hij duidelijk maakte dat hij zo goed als niks meer verwacht van het parlement, waar de Republikeinen hem permanent saboteren. Om hen in het gareel te houden(Republikeinen geloven niet in klimaatverandering, maar wel in de olie-industrie), moet hij die pijplijn dus niet bouwen. Zelf kan hij sowieso niet meer herkozen worden, dus daar moet hij het ook niet voor doen.

Waar de wet hem dat toelaat, wil Obama voortaan regeren met presidentiële besluiten die niet door het parlement moeten goedgekeurd worden, zei hij deze week. Het punt is: de wet laat hem toe om zijn veto te stellen tegen Keystone XL. Eén presidentiële pennentrek en het is er voorgoed mee afgelopen.

Onaanraakbare grond

Het zou een schande zijn als Obama Keystone XL toch laat doorgaan. Dat project is namelijk een regelrechte klimaatkiller. De hele wereld zou er de gevolgen van dragen.

Door de Keystone-pijplijn zullen elke dag 830.000 vaten ruwe olie naar de raffinaderijen aan de Amerikaanse Golfkust vloeien. Dat is goed voor een uitstoot van tot 168 miljoen ton CO2 per jaar, stelt het rapport van het State Department.

Bovendien komt die olie uit teerzand en dat is een bijzonder smerig goedje. Om de olie te raffineren, moet je er een stuk meer energie insteken dan in andere aardolie. Qua CO2-uitstoot ben je dus twee keer gezien: één keer bij het produceren van de olie en nog een keer wanneer je hem verbrandt in de motor van je wagen.

Fundamenteler nog zijn die Canadese teerzanden één van de laatste grote, nagenoeg onaangeroerde bassins van fossiele brandstoffen. In Alberta liggen naar schatting duizend miljard vaten olie. Dat is even veel als alle olie die door de mensheid verbrand is sinds de negentiende eeuw. Met de bestaande technologie en aan de huidige prijzen zijn daar 170 miljard vaten van te winnen. Behalve Saoedi-Arabië en Venezuela heeft geen enkel land grotere voorraden.

Anders gesteld: die teerzanden horen heilige, onaanraakbare grond te zijn. Die olie moet daar ten allen prijze blijven liggen. Als we nu ook volop naar dit soort voorraden beginnen grijpen, wordt de strijd tegen klimaatverandering compleet hopeloos.

Geen vrolijk plaatje

De wetenschappers zijn formeel: aan het huidige tempo schiet het klimaat met een rotvaart voorbij de doelstelling van maximum twee graden opwarming. Dat is de bovengrens van wat veilig geacht wordt.

De wereld moet dringend gevoelig minder broeikasgassen gaan uitstoten, maar vanwege de opkomst van landen als India en China stoten we net elk jaar meer uit. Dat moet binnen de vijftien jaar ophouden, zegt het IPCC, het internationale klimaatpanel van de VN. Anders is klimaatverandering met de huidige technologie niet meer in te tomen.

Wat betekent dat? Constant extreme hittegolven, droogtes en overstromingen. Volksverhuizingen en oorlogen. Een zeespiegel die zo stijgt dat er van laaggelegen kustgebieden (waaronder Vlaanderen) niet veel meer overblijft, terwijl regio’s in de buurt van de evenaar door de hitte zo goed als onbewoonbaar worden. Het uitsterven van duizenden plant- en diersoorten. Een instortende voedselvoorziening. Geen vrolijk plaatje.

“Als de mensheid een planeet wenst te bewaren die lijkt op degene waarop de beschaving zich ontwikkeld heeft en waaraan het leven op aarde aangepast is”, schreef ex-Nasa-researcher James Hansen, de vader van de klimaatwetenschap, “Dan moet CO2 van het huidige niveau gereduceerd worden tot hoogstens 350 deeltjes per miljoen.”

In 2013 overschreed de wereld de kaap van 400 deeltjes CO2 per miljoen in de atmosfeer. Die Canadese teerzandolie kunnen we er echt niet meer bij hebben.

‘Hier houdt het op’

Het argument van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat je Keystone XL net zo goed wel kan bouwen, omdat de Canadezen anders wel een ander manier vinden om de olie op de markt te krijgen, is adembenemend dom. Volgens die logica kan je tegen geen enkel olieproject ooit nog nee zeggen.

Het is als een roker die weet dat hij moet stoppen, maar telkens zegt: nog één sigaretje kan geen kwaad. Als je dat lang genoeg volhoudt, eindig je sowieso op de kankerafdeling. Barack Obama, zelf een ex-roker, kan zich daar wellicht iets bij voorstellen. Op een dag moet je een lijn trekken en zeggen: hier houdt het op.

De verslavingsmetafoor gaat trouwens op voor dit hele energietijdperk. Tenzij de dingen snel grondig veranderen, zullen we over honderd jaar op dit tijdvak terugkijken en zeggen: waar waren we in Jezusnaam mee bezig?

Het gaat daarbij lang niet alleen over die Canadese teerzanden. Herinner u de ramp met het booreiland Deepwater Horizon in 2010, toen er naar schatting vijf miljoen vaten olie in de Golf van Mexico liepen. Dat gebeurde omdat er geboord werd op een diepte waar niemand er ook maar enig idee van had wat je moest doen als het fout ging.

Of ga eens kijken in de Amerikaanse staat North Dakota, waar men de laatste jaren met het hydraulisch fractureren (‘fracking’, zoals dat heet) van diepe gesteenten zoveel olie en aardgas bovenhaalt dat de VS de Arabische oliesjeiks nauwelijks nog nodig heeft. Mensen daar kunnen hun kraantjeswater in brand steken.

Eén definitie van verslaving is dat je niet kunt stoppen met iets waarvan je weet dat het slecht voor je is. En dat is wat er vandaag aan de gang is. We vergrijpen we ons aan olie die we zelfs niet meer op min of meer veilige wijze kunnen bovenhalen. Als beschaving zij we aangekomen in het stadium van een junkie die zo wanhopig op zoek is naar zijn volgende shot dat hij zijn eigen moeder berooft om dope te kunnen kopen.

Signaal

Het is niet alsof we dat zelf niet weten. De resultaten van klimaatverandering laten steeds duidelijker zien. De wetenschappers gebruiken hoe langer hoe minder de geijkte formule dat je één weerfenomeen niet aan klimaatverandering mag wijten. Als tennissers op de Australian Open hun billen verbranden aan de bank omdat het zo onmenselijk heet is, dan heet dat nu wél het resultaat van klimaatverandering. Er komt een punt waarop je dat duidelijk moet stellen. Dat punt hebben we nu bereikt, vinden de experts.

Barack Obama kan dat in eigen land duidelijk aanschouwen. In Californië dreigen hele regio’s de komende maanden zonder water te vallen, omdat het niet meer voldoende sneeuwt in de bergen in het hinterland. In het Glacier National Park in Montana zijn er nauwelijks nog gletsjers over. De Amerikaanse Midwest, het vruchtbaarste landbouwgebied van de wereld, wordt om de haverklap getroffen door wurgende droogtes. Orkaan Sandy, die in 2012 New York onder water zette, was regelrecht weggelopen uit een rampenfilm over global warming. Zelfs de zogenaamde ‘polar vortex’ die in het noorden van de VS in januari voor een ongeziene koudegolf zorgde, was volgens klimatologen het resultaat van atmosferische instabiliteit veroorzaakt door klimaatverandering.

“Wanneer de kinderen van onze kinderen ons in de ogen kijken en vragen of we alles gedaan hebben wat we konden om hen een veiligere, stabielere wereld na te laten met nieuwe energiebronnen, dan wil ik dat we kunnen zeggen: ‘Ja, dat hebben we gedaan'”, zei Obama tijdens zijn State of the Union.

Met Keystone XL heeft hij de perfecte kans om de daad bij het woord te voegen. Eén pennentrek heeft hij ervoor nodig. Vijf minuten politieke moed. Hij zal er niet in één keer de hele wereld mee redden, maar het kan een begin zijn. Iemand moet het signaal geven dat het genoeg geweest is. Als Obama in dit stadium van zijn presidentschap, met nauwelijks nog wat te verliezen, nog van plan is om ‘hope and change’ te brengen, dan is dit het moment.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content