Hoe moet het verder in Syrië?

Bashar al-Assad © Dino Tsanakas
Niels Verdonck
Niels Verdonck Medewerker Knack.be

Volgens Midden-Oostenkenner Chams Eddine Zaougui blijft het Syrische conflict een burgeroorlog, maar dan met een internationale dimensie. ‘Rusland is de minst betrouwbare bron om de waarheid te achterhalen’, zegt hij over het Russisch onderzoek naar de vermeende gifgasaanval.

De Syrische burgeroorlog woedt ondertussen al zeven jaar, met duizenden doden en miljoenen burgers op de vlucht tot gevolg. Zaterdag werd er in de stad Douma, het laatste rebellenbolwerk in Oost-Ghouta, een gifgasaanval uitgevoerd. Terwijl het Westen het regime van president Bashar al-Assad met de vinger wijst, ontkent Rusland – een bondgenoot van het Syrische regime – dat er überhaupt een gifgasaanval gebeurde. Een dag later was er ook nog een bombardement op een militaire basis in Homs. Iran wijst deze keer naar Israël als dader, maar niemand eiste de aanval op.

In een speciale bijeenkomst van de VN-veiligheidsraad vroegen de Verenigde Staten maandag om een onafhankelijk onderzoek. Rusland kantte zich tegen dat voorstel. Amerikaans president Donald Trump annuleerde zijn trip naar Zuid-Amerika en ondertussen verstoren Russen de GPS-signalen van Amerikaanse drones boven Syrië.

Donald Trump stuurt woensdag een tweet de wereld in waarin hij stelt dat ‘de raketten eraan komen en dat ze mooi, slim en nieuw zijn’. Hij reageert hiermee op de belofte van Alexander Zassipkine, Russisch ambassadeur in Libanon, dat elke Amerikaanse raket op Syrië ‘zal worden neergehaald en dat de lanceringsplaats van de raket een doelwit zou zijn’. Naar eigen zeggen baseert hij zich op een verklaring van Russich president Vladimir Poetin. Zassipkine benadrukt dat ‘elke confrontatie uitgesloten moet worden’ en dat Rusland bereid is om te onderhandelen.

Ondertussen wordt er heel wat over- en heen getelefoneerd. Israëlische premier Benjamin Netanyahu benadrukte tegen Poetin dat ‘Israël niet zal toestaan dat Iran militair voet aan de grond krijgt in Syrië’. Poetin van zijn kant wilt dat ‘Netanyahu zich onthoudt van elk destabiliserend initiatief.’

Turks president Recep Tayyip Erdogan en Trump hangen ook aan de lijn om de situatie in Syrië te bespreken. ‘Alle opties liggen op tafel’, zegt de woordvoerder van het Witte Huis. Erdogan noemt Assad ‘een moordenaar’ en hekelt de situatie in Syrië, ‘waar een aantal landen het land regelrecht veranderen in een armworstelaarzone’.

Frans president Emmanuel Macron verklaart donderdag dat hij bewijzen heeft dat het Assad-regime chemische wapens heeft gebruikt. Het zou ‘op z’n minst over chloor gaan’, zegt hij tegen de zender TF1.

De Verenigde Staten verklaren op hun beurt dat ze in het bezit zijn van urine- en bloedstalen die postief testen op chemische wapens, dat meldt de zender NBC donderdag.

Na een spoedzitting van de regering verklaart Theresa May dat de Britse regering het ‘noodzakelijk acht om maatregelen te nemen’ en dat ‘het zeer waarschijnlijk is dat het regime verantwoordelijk is voor de veronderstelde gifgasaanval’.

Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) en zijn Duitse ambtsgenoot Heiko Maas stellen dat enkel een ‘politieke oplossing’ het conflict kan oplossen en willen een ‘militaire escalatie’ vermijden. Het Witte Huis verklaart dat ze nog geen beslissing hebben genomen.

Ondertussen komen er twee aparte groepen experts van het OPCW (Organisatie voor het verbod op Chemische Wapens) donderdag en vrijdag aan in Syrië om de situatie te onderzoeken. De organisatie zelf verklaart zaterdag aan de slag te gaan.

Volgens Midden-Oostenkenner Chams Eddine Zaougui hebben we dit alles al eens gezien: ‘Dit is een Syrisch ritueel aan het worden’.

Rusland zegt dat er geen sporen zijn gevonden van een gifgasaanval, de Verenigde Staten zeggen dat er wel sterke aanwijzingen zijn. Kunnen we de waarheid achterhalen?

Chams Edine Zaougui: Rusland is natuurlijk betrokken partij en houdt Bashar Al-Assad een hand boven het hoofd, en is dus de minst betrouwbare bron om de ware toedracht te achterhalen. Assad heeft in het verleden al met de vinger gewezen naar de rebellen. Amerikanen zeggen op hun beurt dan weer dat ze aanwijzingen hebben van een aanval door het regime. Er zijn geen waterdichte bewijzen voor handen, maar ik denk dat er meer aanwijzingen zouden zijn richting Assad.

Misschien wou Assad tonen: niets of niemand kan jullie beschermen.

De Verenigde Staten wilden op de VN-Veiligheidsraad een onafhankelijk team de aanvallen laten onderzoeken, maar Rusland kantte zich tegen het voorstel.

Zaougui: Zo’n onafhankelijk onderzoeksteam zou er moeten komen. Dat team moet onbeperkt onderzoek kunnen doen en toegang krijgen tot verschillende sites, maar dat gebeurt niet.

Als je de context bekijkt, is er weinig waar het Assad-regime nog voor terugdeinst. Gifgasaanvallen zorgen voor een opflakkering van aandacht van de internationale gemeenschap. Het conflict duurt ondertussen wel al jaren en er stierven al honderdduizenden mensen door het gebruik van conventionele wapens. Dat is misschien minder choquerend maar er zijn ook beelden te vinden van kinderen die op andere manieren zijn afgeslacht. De rode lijn die Obama in het zand trok, is er niet meer. Er bestaat weinig geremdheid vanuit het regime.

Bashar al-Assad en Vladimir Poetin
Bashar al-Assad en Vladimir Poetin© Reuters

Er zijn er ook die beweren dat een gifgasaanval op een bijna herwonnen gebied een onlogische zet zou zijn van Assad, en dat de aanval dus niet van het regime kan komen.

Zaougui: Op het terrein gaat het er altijd heel chaotisch aan toe, we weten niet altijd wat daar aan de hand is. Die zogenoemde ‘oorlogsmist’ maakt het heel moeilijk om de vinger te leggen op de precieze aanleiding om gifgas in te zetten. Het kan dat Assad een tactiek hanteert waarbij hij de laatste verzetshaarden helemaal wil vernietigen of mensen verder wil demoraliseren. Misschien wou hij het laatste verzet breken door te tonen: niets of niemand kan jullie beschermen.

Er kwam wel reactie op de vermeende aanval en een luchtmachtbasis werd gebombardeerd. Dreigt het conflict nu echt te escaleren?

Zaougui: In het verleden zagen we al eens dergelijke prikacties. Maar uiteindelijk komt er vanuit het Westen geen eenduidige steun voor de rebellen, toch niet op de schaal dat het een militair verschil zou maken. Na zo’n gifgasaanval voelt de internationale gemeenschap zich wel genoodzaakt om te reageren, maar uiteindelijk komt het meestal niet verder dan harde kritiek, eens hard op tafel slaan en prikacties. Een internationaal samenwerkingsakkoord – zonder Rusland uiteraard – dat bijvoorbeeld de Syrische luchtmacht vleugellam maakt, dat zou nieuw zijn. Dat is nog niet gebeurd en ik zie het ook niet gebeuren.

Er zal volgens u weinig veranderen aan de toestand in Syrië?

Zaougui: Het kan natuurlijk altijd, maar het verleden vertelt ons een ander verhaal. Het is een Syrisch ritueel aan het worden, er is publieke verontwaardiging waarop de internationale gemeenschap zich genoodzaakt voelt om te reageren. Dan reageert Trump dat hij hard zal optreden, waarop Rusland zegt dat zij dat ook gaan doen. We zitten in een fase waarin er vooral met de vinger wordt gewezen en afgedreigd wordt.

Trump is natuurlijk wel minder goed te voorspellen en profileert zich graag als een sterke leider, die ‘doet wat moet’. Ik acht het mogelijk dat Trump een versnelling hoger schakelt.

Na zo’n gifgasaanval voelt de internationale gemeenschap zich wel genoodzaakt om te reageren, maar uiteindelijk komt het meestal niet verder dan harde kritiek

Frankrijk en Groot-Brittanïe lieten ook van zich horen. Theresa May wil de mogelijkheden tot samenwerking onderzoeken en Frankrijk nam het initiatief voor de speciale Veiligheidsraad.

Zaougui: Er zijn al veiligheidsraden gehouden over Syrië, maar Rusland stemt toch tegen. Uiteindelijk onderneemt het westen niks zonder dat de VS het voortouw neemt. Kijk maar naar de interventie in Libië. Nicolas Sarkozy, toenmalige Franse president, wou vermijden dat de rebellen werden uitgemoord door dictator Moe’ammar al-Khaddafi. De Verenigde Staten gingen toen steunen vanuit de achterlinie, uiteindelijk kwam het leeuwendeel van de bombardementen van de Verenigde Staten zowel militair als financieel. Dat was ook altijd de kritiek van de vorige Amerikaanse president Barack Obama op z’n bondgenoten.

Hoe gaat de situatie in Syrië zich nu verder ontwikkelen?

Zaougui: In Syrië woedt een zeer bloedige burgeroorlog, die oorspronkelijk begon met een deel van de bevolking dat zich afzette tegen het Assad-regime. De president probeert via allerlei bondgenootschappen de opstand neer te slaan: met de sjiitische militie Hezbollah uit Libanon en met steun vanuit Teheran en Moskou. De rebellen probeerden op hun beurt aan de mouw van de Verenigde Staten en Golfstaten te trekken. Die factoren maken het een complex verhaal, maar het blijft een burgeroorlog.

Syrië is totaal verminkt, maar Assad is wel de overwinnaar van de burgeroorlog. Als er reactie komt, dan zal het een snelle vergeldingsactie zijn. Al is het maar om Hassan Rohani, Vladimir Poetin en Assad de boodschap te geven dat het Westen zal interveniëren als het nodig is.

De Verenigde Staten willen volgens mij nog altijd weg uit het Midden-Oosten. Na de oorlogen in Irak en Afghanistan hebben ze het daar wel gezien en willen ze niet dieper getrokken worden in het moeras dat het Midden-Oosten is. Ze hebben er ook geen belangen, dus er komen geen extra boots on the ground.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content