Hoe de telefoon van Souad Benkaddour een hulplijn voor vluchtelingen werd

Souad Benkaddour: 'Ik ben altijd een vrouw geweest met een sterke eigen wil. Dat botst in Marokko.' © Dino
Hagar Jobse
Hagar Jobse Freelancejournalist

De Marokkaanse Souad Benkaddour heeft honderden Syrische vluchtelingen op weg naar Noord-Europa geholpen om Spanje te doorkruisen. ‘Ze wilden allemaal zo snel mogelijk naar Duitsland.’

Al ruim anderhalf jaar gaat er geen dag voorbij zonder dat Souad Benkaddour (53) gebeld wordt door een vluchteling. ‘Kijk, dit bericht kreeg ik gisteren nog’, zegt ze terwijl ze een in het Arabisch geschreven bericht op haar smartphone laat zien. ‘Deze man komt uit Syrië. Hij wenst me eerst een goede Ramadan en vraagt vervolgens of ik hem kan helpen bij het aanvragen van asiel.’

Benkaddour heeft al meer dan vijfhonderd mensen geholpen.

Ze vervolgt: ‘Ik heb hem verteld naar welke instanties in Madrid hij hiervoor moet en hoe hij daar komt. Sommige mensen denken dat ik bij een ngo werk en veel invloed heb. Maar dat is helemaal niet zo. Ik geef alleen informatie.’

Met deze uitspraak doet Benkaddour zichzelf tekort. Ze mag dan wel niet voor een organisatie werken, de Marokkaanse huisvrouw is al maandenlang bijna dag en nacht in de weer voor vluchtelingen op doorreis naar Noord-Europa. Ze geeft ze informatie over asielaanvragen in een populaire bestemming als Duitsland, maar pikt ze ook op als ze bij het busstation aankomen in Madrid. Daarnaast regelde ze via haar eigen netwerk voor veel families onderdak. Op deze manier heeft ze inmiddels al meer dan vijfhonderd mensen, waarvan het merendeel Syriërs, geholpen.

Ons interview vindt plaats in Benkaddours kleine appartement in een buitenwijk van Madrid. Hier woont ze met haar man en kind. Benkaddour lijkt tien jaar jonger dan ze is en draagt geen hoofddoek. ‘Ik ben geen moslim meer’, vertelt ze. ‘Veel mensen denken dat ik die Syriërs help omdat ik net als zij moslim ben, maar dat is niet zo. Ik zie het gewoon als mijn plicht om deze mensen te helpen.’

Zelf kwam Benkaddour zestien jaar geleden ook als migrant naar Spanje. Ze komt uit een grote familie uit de Noord-Marrokaanse stad Al Hoceima. Op haar vijftiende stopte ze met school om haar vader te helpen in zijn sigarenwinkel.

Hoewel haar familie naar Marokkaanse maatstaven behoorlijk tolerant en vooruitstrevend is, heeft Benkaddour altijd geweten dat ze niet in Marokko thuishoorde. ‘In de Marokkaanse maatschappij zijn de mannen de baas’, legt ze uit. ‘Maar ik ben altijd een vrouw geweest met een sterke eigen wil. Dat botst in Marokko.’ Naar Europa verhuizen was haar droom. Toch gebeurde dat pas op haar zevenendertigste toen ze met haar Spaanse man mee naar Madrid verhuisde.

De eerste keer dat Benkaddour een vluchteling hielp, was in september 2015 en ze herinnert het zich nog alsof het gisteren was. Enthousiast en met veel handgebaren vertelt ze dat ze met haar man op weg was naar Segovia vlakbij Madrid toen hij gebeld werd door een paar buurvrouwen. ‘Ze hadden een Syrische vrouw gevonden bij het Méndez Alvaro busstation. Ze wilden haar helpen, maar verstonden haar niet. Of ik kon komen om te vertalen.’

We hebben een telefoon voor haar gekocht en een busticket naar België.

Souad Benkaddour

Benkaddour verzocht haar man direct om te keren naar Madrid. ‘Ik was zo geraakt door al die beelden op het nieuws over de oorlog in Syrië . Dit was mijn kans om eindelijk iets voor die mensen te kunnen betekenen.’ Dat deze vrouw slechts de eerste van de honderden mensen op de vlucht was die ze zou helpen, wist Benkaddour toen nog niet.

Hoewel haar moedertaal Berbers is, sprak Benkaddour genoeg Arabisch om de Syrische vrouw haar reis naar Duitsland te helpen hervatten. ‘We hebben een telefoon voor haar gekocht en een busticket naar België,’ vertelt ze. ‘Daar kende ze mensen die haar Duitsland konden helpen bereiken.’

Benkaddour en haar buurvrouwen kwamen erachter dat er nog tientallen andere Syriërs in het busstation sliepen. Ze sloegen de handen ineen en vonden voor al die vluchteling tijdelijk onderdak bij vrienden of vrijwilligers. Ondertussen kreeg Benkaddour steeds vaker telefoontjes of berichten via WhatsApp van vluchtelingen op doorreis in Spanje die haar om hulp vroegen.

‘Die eerste vrouw die ik hielp had mijn nummer weer aan anderen gegeven en die gaven mijn nummer ook weer door’, vertelt ze. ‘Zo is de bal aan het rollen gegaan. Op een gegeven moment rinkelde mijn telefoon de hele dag door.’

Een paar maanden lang was Benkaddour van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat in touw om vluchtelingen te helpen. ‘Elke dag ging ik naar het busstation om een nieuwe lading vluchtelingen op te halen.’

Met honderdduizenden vluchtelingen die aan de poorten van Europa klopten omdat ze de oorlog in hun land ontvluchtten, bereikte de vluchtelingencrisis op dat moment een dieptepunt. Veel van hen kwamen via Melilla, de Spaanse enclave in Marokko, Spanje binnen.

Maar in Spanje blijven was voor de meesten onder hen geen optie. Volgens de statistieken van de Europese Unie vroegen in 2015 driehonderdduizend mensen asiel aan in Europa. Slechts 2975 van hen deden dat in Spanje. ‘Ik verwees hen door naar instanties die hen verder konden helpen in Spanje,’ vertelt Benkaddour. ‘Maar ze wilden er niks van weten. Ze wilden allemaal zo snel mogelijk naar Duitsland.’

Ik verwees hen door naar instanties die hen verder konden helpen in Spanje. Maar ze wilden er niks van weten. Ze wilden allemaal zo snel mogelijk naar Duitsland.

Met een werkloosheidspercentage van ruim twintig procent is Spanje geen populaire bestemming. Daar komt bij dat de Spaanse regering zich niet bepaald verwelkomend heeft opgesteld. Pas na veel druk van andere Europese landen, ging Spanje er in 2015 uiteindelijk mee akkoord om 15.000 vluchtelingen asiel te verlenen. Maar bijna twee jaar later hebben er slechts 1100 ook daadwerkelijk asiel gekregen. Ter vergelijking kregen in Duitsland alleen in 2016 al 30.000 mensen asiel.

Hoewel het aantal vluchtelingen dat aankomt op het Méndez Alvaro busstation de afgelopen maanden is afgenomen, is Benkaddour nog steeds elke dag zo’n vijf tot zes uur bezig met helpen en het geven van informatie.

Met veel van de vluchtelingen die ze heeft geholpen heeft ze nog contact. ‘Dan bellen ze me om te vertellen dat ze asiel hebben gekregen in Duitsland’, zegt ze met een glimlach op haar gezicht. ‘Of ze sturen me foto’s.’

Vluchtelingen die ze helpt, vraagt ze wel om een wederdienst: ‘Ik was er voor jou om je op te halen toen je aankwam in een stad waar je niemand kende en waar je geen plek had om te slapen. Waarom doe jij straks niet hetzelfde voor iemand anders die net aankomt op de plek waar jij dan al geïnstalleerd bent?’

Na een korte pauze voegt ze toe: ‘Velen hebben hun woord gehouden.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content