Hoe Cambodja naar een dictatuur dreigt af te glijden

Cambodjaans premier Hun Sen © Belga
Pascal Laureyn
Pascal Laureyn Freelancejournalist

In Cambodja is de regeringspartij niet zeker dat het de verkiezingen van volgend jaar kan winnen. Daarom wordt de enige oppositiepartij die haar kan bedreigen, uit de weg geruimd. De regering staat op punt om de democratie definitief op te doeken.

In het vissersdorp Arey Ksat zit Touch Savuth in haar gewone huis. In de meeste Cambodjaanse woningen zijn er weinig meubelen, maar haar huis staat vol plastic stoelen. Ze krijgt dan ook vaak bezoek. Touch Savuth is het gemeentehoofd van Arey Ksat voor de CNRP (Cambodia National Rescue Party), de enige echte oppositiepartij van het land. Hoewel ze al verschillende keren werd verkozen, verliest ze binnenkort haar baan op een ondemocratische manier. De regering wil haar partij afschaffen, een poging om de oppositie monddood te maken.

In Arey Ksat wordt niet aan grote politiek gedaan, Touch Savuth doet meer aan dienstbetoon voor de vaak onopgeleide dorpelingen. Ze komen haar om hulp vragen voor problemen met justitie, administratie of werk. Arey Ksat is een rustig dorp dat uitkijkt over de brede Mekong en de hoofdstad Phnom Penh aan de andere kant, op amper een kwartier met de veerboot. Het is daar, in het machtscentrum van de hoofdstad, waar over haar toekomst wordt beslist. Savuth blijft er rustig bij. ‘Mijn tweeduizend kiezers mogen boos zijn. Maar ik moet mijn werk blijven doen,’ zegt ze.

Haar partij wordt belegerd door de regeringspartij CPP (Cambodian People’s Party). Die heeft al twee leiders van de CNRP opzijgeschoven. Sam Rainsy leeft in ballingschap in Parijs. Zijn opvolger Kem Sokha werd in september gearresteerd en zit in de gevangenis. De CPP heeft het Hooggerechtshof gevraagd om de oppositiepartij af te schaffen. Hoogstwaarschijnlijk zal het hof de CPP volgen. In Cambodja is justitie een pitbull van de regering. Op 16 november wordt de afschaffing van de CNRP besproken op het Hooggerechtshof.

Destabiliserende politiek

Eind oktober zei de Cambodjaanse premier Hun Sen dat de afschaffing van de CNRP ‘een feit’ is. In een creatieve ombuiging van de realiteit gaf de CPP deze reden voor het verdwijnen van de oppositiepartij: ‘De CPP heeft niet de ambitie om partijen af te schaffen, maar de CNRP heeft er zelf om gevraagd. Ze hebben geen respect voor de wet, de koning, de CPP en het democratische pluralisme,’ zei regeringswoordvoerder Phay Siphan zonder ironie. ‘Ze doen er alles aan om een verkozen regering te destabiliseren.’

Ondervoorzitster Mu Sochua van de CNRP zei dat haar partij ‘zich voorbereidt op het ergste’. Zij vluchtte vorige maand naar Duitsland na een tip over haar nakende arrestatie. De helft van de CNRP-parlementsleden heeft de benen genomen.

Fusie

De CNRP ontstond in 2012 door een fusie van twee partijen. Een jaar later al jaagde ze de CPP de stuipen op het lijf. De CNRP verloor nipt de parlementsverkiezingen. Tienduizenden mensen kwamen op straat. Ze beschuldigden de CPP van fraude en vroegen het aftreden van Hun Sen, al 32 jaar aan de macht. De protesten veranderden niets maar de CNRP kreeg een aura van onvermijdelijkheid. Dat werd bevestigd met de lokale verkiezingen van juni dit jaar. Toen won de CNRP uit het niets een derde van de gemeentebesturen.

Wat een paar maanden geleden nog ongeloofwaardig leek, wordt nu werkelijkheid. Analisten dachten dat Hun Sen de CNRP zou beknotten maar niet afschaffen. Dan zou hij een schijn van democratie kunnen behouden zodat zijn verkiezingsoverwinningen legitiem lijken. Maar door de arrestatie van Kem Sokha en de afschaffing van de CNRP glijdt Cambodja af naar een openlijke dictatuur. De premier is duidelijk niet van plan een herhaling van 2013 toe te laten en is vastbesloten om de verloren lokale macht terug te nemen.

Corruptie en vriendjespolitiek

In Phnom Penh worden de laatste steunpilaren van de Cambodjaanse democratie weggehaald. En het was al een wankele constructie. Cambodja wordt al sinds de jaren ’80 geregeerd door Hun Sen en zijn familie. Het corrupte patronagesysteem heeft zijn vertakkingen in alle geledingen van de samenleving. De elite krijgt cadeaus, de boeren krijgen niets. Verschillende Cambodjanen zijn in de gevangenis beland voor een uitspraak op Facebook. De pers is nooit echt vrij geweest, maar de laatste kritische krant werd in september gedwongen om te sluiten.

De repressie van de democratische vrijheden versnelt. Niemand twijfelt er aan dat de verkiezingen van volgend jaar de katalysator zijn. De CNRP was de enige uitdager van de CPP. ‘Hun Sen weet dat hij zal verliezen als hij niets doet,’ schreef de voormalige oppositieleider Sam Rainsy op zijn blog. De eerste minister hoeft voorlopig niets te vrezen. ‘Ik kan nog tien jaar doorgaan als premier, zonder probleem’, zei Hun Sen in een speech vorige maand.

Steun van China

Dankzij de financiële en politieke steun van China is dat inderdaad niet onwaarschijnlijk. Cambodja heeft de hulp van zijn westerse donorlanden niet meer nodig. En Peking geeft geen kritiek op de binnenlandse aangelegenheden, in tegenstelling tot het Westen. Dat is ideaal voor een dictator. Niet alleen in Cambodja, maar in heel Zuidoost-Azië zijn autoritaire regimes in opmars. China versterkt zijn greep, ten koste van de VS en de EU.

De regering in Phnom Penh durft nu zijn middenvinger op te steken, vooral naar de VS. De samenwerking met het Amerikaanse leger werd stopgezet. Voice of America en Radio Free Asia, radiostations met Amerikaanse subsidies, werden uit de ether gehaald. De Amerikaanse ngo National Democratic Institute moest opkrassen.

VS bezorgd

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zei dat het ‘erg bezorgd’ was. ‘Gezonde competitie is essentieel voor een democratie en voor de legitimiteit van de verkiezingen van 2018’, stond in het persbericht. Senator Ted Cruz vond dat Hun Sen ‘de relaties tussen de VS en Cambodja in gevaar bracht.’ Hij dreigde met reisverboden voor topambtenaren.

Gemeentehoofd Touch Savuth hoopt dat de internationale gemeenschap Cambodja niet zal laten vallen. ‘Ik hoop dat ze de CNRP kunnen helpen. Daar bid ik voor.’ In haar huis in Arey Ksat zet ze de plastic stoelen klaar voor een vergadering, misschien haar laatste. Maar Savuth geeft de hoop niet op. ‘Sam Rainsy en Kem Sokha zullen niet zomaar verdwijnen. Ze komen zeker terug. De CNRP zal ooit herrijzen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content