Günter Wallraff: ‘Duitsland is een sociaal koud land geworden’

Günter Wallraff © Reuters

In zijn lange carrière ging journalist Günter Wallraff undercover als dakloze, Turkse gastarbeider, tabloidverslaggever, Afrikaan en bakkershulp, en beschreef hij de kelders van de Duitse samenleving. Knack sprak met hem over de Duitse verkiezingen van 22 september, de minimumlonen van België, en de dag dat Angela Merkel de paus de levieten las. Een fragment.

Is de huidige verkiezingscampagne niet zo saai omdat de grote thema’s in de Duitse politiek opgebruikt zijn? Konrad Adenauer en zijn opvolgers hadden het druk met de heropbouw van het land na de Tweede Wereldoorlog, Willy Brandt met de Oostblokpolitiek, Helmut Kohl met de vereniging van Oost- en West-Duitsland…

Wallraff: Daar ben ik het niet mee eens. Het ontbreekt niet aan grote thema’s, wel aan politici die ze oppikken. Zijn de sociale wantoestanden in Duitsland dan geen groot thema? Is het geen groot thema dat de profiteurs die de uitzendkrachten uitbuiten geen langetermijnplichten meer hebben en niet verplicht zijn om vakantiegeld, pensioenbijdragen en ziekteverzekering van hun losse arbeidskrachten mee te financieren? Je kunt in Duitsland ‘mensenmateriaal’ huren alsof het een pneumatische hamer is. Dát is de waarheid die iedereen onder ogen moet zien die het Duitse model in andere EU-landen aanprijst.

Ik vind het toch wel een groot thema dat een paar miljoen werknemers in Duitsland hard labeur moeten leveren voor een hongerloon waarvan ze zelfs niet kunnen leven, laat staan dat ze er een gezin van kunnen onderhouden. Geen wonder dat het geboortecijfer in de Bondsrepubliek drastisch afneemt. Er zijn steeds meer jonge koppels die zich geen kinderen meer kunnen permitteren.

U kunt ervan meespreken, zoals blijkt uit de undercoverreportages in uw laatste boek, Heerlijke nieuwe wereld

Wallraff: Ja, undercover heb ik zelf zulke onderbetaalde jobs gedaan: als agent in een callcenter, als pakjesbezorger, als hulpbakker in een bedrijf waar ik in gevaarlijke omstandigheden aan de lopende band broodjes voor de discountketen Lidl moest bakken. Als vermomde werknemer die beweerde 51 jaar te zijn – ik werkelijkheid was ik 65 – moest ik zoals alle andere werknemers genoegen nemen met een loon van amper 6 euro netto. En dat terwijl de graaiers schaamteloos hun privileges etaleerden. Ik herinner me nog precies de schandalige woorden van Norbert Walter, een man die niet te kort had, die zich in 2008, in volle crisis, als chef-econoom van de Deutsche Bank verstoutte tot de cynische uitspraak: ‘Velen onder ons zullen eraan moeten wennen in de toekomst een loon te krijgen dat in Duitsland niet meer volstaat om van te leven.’ Onder ons!

Duitsland is dan ook de Europese kampioen van de lage lonen. Alle gevestigde partijen willen nu wettelijke minimumlonen invoeren.

Wallraff: België heeft op Luxemburg na het hoogste minimumloon in de Europese Unie, terwijl Duitsland met vijf andere landen van de EU de trieste eer geniet geen minimumloon te kennen. Duitsland heeft met 22,2 procent het grootste aandeel aan lageloonwerkers onder de Europese kernlanden. De grote vermogens worden fiscaal enorm begunstigd, terwijl de middenstand bang is om te verarmen. De schulden van de gewone mensen nemen toe, zeker van degenen die moeten leven van de laagste lonen. Als je arm bent, zul je vroeger sterven – dat gaat tegenwoordig weer op. Wie 1000 euro per maand verdient heeft een levensverwachting die tien jaar lager ligt dan wie 3000 euro verdient. Uit wetenschappelijke studies weten we dat in Duitsland bijna 2 miljoen ‘precaire werknemers’ het slachtoffer zijn van uitbuitingsschandalen. In het algemeen ergert het mij dat de mens hier overal wordt gereduceerd tot de ‘homo economicus’, een wezen dat alleen maar dient om te renderen. Voor mij is Duitsland een sociaal koud land: de waarde van een mens is beperkt tot wat hij voor de markt presteert.

Piet De Moor

Het volledige interview met Günter Wallraff leest u deze week in Knack.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content