Geven de Duitse sociaaldemocraten morgen groen licht voor een coalitie met Merkel?

© AFP
Kamiel Vermeylen

In Duitsland beslissen de partijleden van de sociaaldemocratische SPD woensdagavond over de toekomst van de Grote Coalitie met de christendemocratische Union. Geven ze hun fiat, dan is regering echter nog niet voor meteen. Sturen ze de gewijzigde strategie naar de vuilbak, dan lijken de dagen van voorzitter Schulz geteld.

Gisteren gaf het partijbestuur van de SPD alvast groen licht om de onderhandelingen met de Union van Bondskanselier Angela Merkel aan te vatten. Nochtans klonk het meteen na de zware verkiezingsnederlaag dat de SPD de komende vier jaar hoe dan ook in de oppositie zou vertoeven.

Sloophamer Merkel

En daar had de partij zowel inhoudelijke als strategische redenen voor. In 2009 verloor de SPD na een doortocht met de christendemocraten maar liefst 11,2%. Een eer die niet alleen voor de sociaaldemocraten was weggelegd, want ook de liberale FDP verdween in 2013 onder de kiesdrempel. En ook na een nieuwe grote Coalitie behaalde de SPD na 24 september van dit jaar haar slechtste verkiezingsresultaat ooit. De statistieken tonen aan dat Merkel er steeds weer vakkundig in slaagt om haar coalitiepartner bij de eerstvolgende verkiezing te decimeren.

Maar ook op inhoudelijk vlak verliep het de afgelopen jaren niet van een leien dakje tussen de SPD en de Union, ook al konden de sociaaldemocraten enkele belangrijke programmapunten realiseren. Zo werd er een akkoord gevonden over de invoering van het minimumloon en voerde de regering een erg mild vluchtelingenbeleid. Maar de Union was daardoor wel danig naar de linkerflank opschoven, tot grote frustratie van de rechtse Beierse CSU-voorzitter Horst Seehofer en Martin Schulz.

Die laatste beschuldigde de bondskanselier van zogenaamde ‘asymmetrische demobilisering’, een welbewuste tactiek om het politieke speelveld van haar concullega’s in te perken. Hij noemde de aanpak van Angela Merkel zelfs een gevaar voor de democratie, waarvoor hij bij het daaropvolgende televisiedebat zijn verontschuldigingen moest aanbieden.

Geen Groko? Of geen Schulz?

Maar door het mislukken van de Jamaicaonderhandelingen tussen de Union, de Grünen en de liberale FDP, werd er plots naar de sociaaldemocraten gekeken om het land uit de politieke impasse te loodsen. Dat plaatste de partij voor een ongemakkelijke tweespalt. Zou ze haar oppositiebelofte verbreken of haar staatsmanschappelijke verantwoordelijkheid opnemen? Aanvankelijk sprak Schulz klare taal dat hij aan zijn belofte zou vasthouden, maar de kaarten lijken intussen toch anders geschud.

Vraag is voorlopig vooral of de partijbasis morgen wel haar fiat zal geven. De JuSos, de Duitse jongsocialisten, willen dat de partij een nieuwe koers gaat varen en verzamelden daarom al meer dan 10.000 handtekeningen tegen de Grote Coalitie. Volgens Schulz betekenen onderhandelingen echter niet noodzakelijk dat de partij ook effectief in zee zal gaan met de Union. Al is het maar de vraag of het politiek verstandig is om na maandenlange onderhandelingen toch nog de handdoek in de ring te gooien.

Indien deze goedkeuring er daarentegen niet komt, lijken de dagen van voorzitter Schulz geteld. De politieke strategie die hij sinds zijn kandidatuur als Bondskanselier heeft gevoerd, kan in eigen gelederen op niet al te veel goeddunken rekenen. Bovendien heeft de voormalige voorzitter van het Europees parlement de afgelopen maanden al iets te vaak zijn kar gekeerd om bij een nieuw manoeuvre nog voldoende geloofwaardigheid te genieten. Het invloedrijke weekblad Der Spiegel riep Schulz enkele weken geleden al op om op te stappen. Bovendien zal ook de partijtop van de verscheidene Duitse deelstaten op 15 december haar fiat moeten geven.

Moeilijke onderhandelingen in het vooruitzicht

Indien de onderhandelingen effectief komen, beloven ze alvast geen lachertje te worden. Vele standpunten die de Grünen tijdens de voorgaande Jamaica-onderhandelingen vorderde, zijn ook voor de SPD cruciaal om met een geloofwaardig akkoord aan een nieuwe regeerperiode met de Union te beginnen. Voorzitter Schulz zei gisteren op een toespraak dat hij verkennende gesprekken wilde aangaan om te bekijken in hoeverre het sociaaldemocratisch partijprogramma zou kunnen worden uitgevoerd. Daarvoor heeft hij natuurlijk toegevingen nodig van de Union, die het spel evenzeer hard zullen spelen.

Zo zetten de sociaaldemocraten bijvoorbeeld hard in op de herinvoering van familiehereniging voor migranten die in Duitsland een erkende status als vluchteling of subsidiair beschermde genieten. Kreunend onder het succes van de Alternative für Deutschland schortte de rood-zwarte regering deze reling op tot maart 2018. De Union wil deze opschorting verder verankeren. De CDU en CSU raakten het begin oktober immers eens over een felbevochten bovengrens voor het aantal vluchtelingen dat Duitsland jaarlijks mag opnemen. Die laatste vreest immers dat er in het kader van zo’n familiehereniging tot 750.000 nieuwe migranten in het land zouden aankomen. En om verder succes van de radicaal rechtse populisten te voorkomen, wil men zo’n scenario koste wat het kost vermijden.

Ook op vlak van klimaat dreigt onweer. Net als de Grünen wil de SPD dat er met een ambitieus plan aan de vooropgestelde klimaatdoelstellingen wordt voldaan. Dat betekent echter dat de in Duitsland economisch belangrijke steen- en bruinkoolindustrie zal moeten inbinden. Maar de Union is niet zomaar bereid om op dat vlak ruime toegevingen te doen. Daarnaast wil de SPD dat er een Europese zowel een Europese vennootschapsbelasting als een minimumloon komt, iets waar haar christendemocratische tegenhanger niet voor staat te springen.

FDP keert kar, CSU voert machtswissel door

De liberale FDP kijkt ondertussen als een aasgier toe op de komende onderhandeling. De welbespraakte vicevoorzitter Wolfgang Kubicki gaf in de Frankfurter Allgemeine Zeitung aan dat de partij onder bepaalde voorwaarden bereid is om opnieuw met de Union aan tafel te gaan zitten. ‘Als de onderhandelingen voor een Grote Coalitie mislukken, dan zitten we in een totaal andere situatie dan voordien’, zei hij. Uit twee peilingen die de Duitse onderzoeksbureaus GMS en Forsa gisteren publiceerden, blijkt dat de FDP voorlopig licht verlies zou leiden ten opzichte van de Bondsdagverkiezingen. De verschillen vallen echter binnen de foutenmarge, en zijn dus quasi verwaarloosbaar.

Gisteren vond er in het kader van de coalitiegesprekken nog een andere interessante wending plaats. CSU-voorzitter Horst Seehofer kondigde gisteren aan dat hij het minister-presidentschap zal overlaten aan zijn partijgenoot Markus Söder. Söder staat er om bekend dat hij nog een strengere migratiekoers wil varen dan zijn voorganger, met wie hij de afgelopen jaren een moeilijke verstandhouding onderhield. Seehofer kreeg de afgelopen maanden veel kritiek omdat hij Angela Merkel er niet toe had kunnen dwingen om een strenger migratiebeleid te voeren. De CSU werd daarvoor tijdens de Bondsdagverkiezingen afgestraft, waarvan de AfD sterk kon profiteren.

Omdat Seehofer gezichtsverlies heeft geleden, wil de partij dus met de hardere Söder naar de deelstaatverkiezingen van in de herfst van 2018 trekken. Seehofer blijft wel voorzitter van de partij en kan dus de partijlijn in Berlijn blijven uitzetten. Twee weken geleden maakte de Bayerische Rundfunk al gewag van deze position switch. Toen werd dat nieuws door de partij meteen afgedaan als klinkklare onzin.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content