De inwoners van Iran kiezen op 14 juni een opvolger voor president Mahmoud Ahmadinejad. ‘De verkiezingen zijn belangrijk omdat de uitslag de richting aanwijst die Iran de komende jaren zal uitgaan’, zegt politicoloog en Irandeskundige Peyman Jafari.
Iran houdt op 14 juni presidentsverkiezingen. De Islamitische bevolking gaat gebukt onder sancties van het westen, economische malaise en sterke onderdrukking. Is er beterschap in zicht na de verkiezingen? Drie vragen aan politicoloog en Irandeskundige Peyman Jafari.
Wat staat er op het spel in Iran?
Peyman Jafari: “Twee thema’s stonden centraal in de aanloop naar de presidentsverkiezing. Enerzijds het buitenlands beleid, waaronder het nucleaire programma en de economische sancties vallen. Daarnaast staat de binnenlandse economische situatie hoog op de agenda. De situatie is dan ook erg penibel. De inflatie is torenhoog, er heerst een hoge werkloosheidsgraad, Iran kent een groot tekort aan medicijnen en ongeveer vijftig procent van de bedrijven gaat failliet.”
“Bovendien zijn de verkiezingen belangrijk omdat de uitslag min of meer de richting aanwijst die Iran de komende jaren zal uitgaan. Opnieuw vier conservatieve jaren zonder verandering of worden er toch stelstelmatig hervormingen doorgevoerd? Dat is de hamvraag.”
“Er zijn nog zes kandidaten over. Twee kandidaten hebben zich namelijk in de laatste week voor de verkiezingen teruggetrokken. Vermoedelijk om de kansen van andere kandidaten te vergroten. Hassan Rowhani is de meest hervormingsgezinde kandidaat en hij kan het nog spannend maken. Hij tast de grenzen af van wat toelaatbaar is in Iran.”
Is de Groene Beweging definitief monddood gemaakt?
Peyman Jafari: “Openlijk oppositie voeren is niet mogelijk in Iran door de strenge repressie. De Groene Beweging, die na de verkiezing van 2009 fel protesteerde, an sich bestaat niet meer. Maar het sentiment leeft voort. Het hervormingsgezinde deel van de bevolking kan je eigenlijk in twee groepen onderverdelen. Enerzijds zij die niet gaan stemmen, en waarbij het idee leeft: ‘Het heeft toch geen zin, kans op verandering is door het politieke systeem onbestaand.’ Maar daarnaast heb je een grote groep, die de verkiezingen aangrijpt om geleidelijk nieuwe standpunten door te duwen. Op een verkiezingsbijeenkomst van Rowhani bijvoorbeeld werden leuzen geschreeuwd als ‘Bevrijd alle opposanten uit de gevangenis.’ Zulke uitspraken zijn buiten verkiezingstijd ondenkbaar en zouden onmiddellijk in het verkeerde keelgat van politieke leiders schieten. Maar naar aanloop van verkiezingen ontstaat er een klimaat waarin opposanten vrijer kunnen opkomen voor hun mening en deze ideeën kunnen verspreiden onder potentiële kiezers.”
“Bovendien grijpt dat deel van de bevolking de ‘democratische’ gang van zaken aan, omdat ze op dit moment geen andere optie ziet. Een grootschalig straatprotest zoals in enkele Arabische landen zie ik nog niet direct gebeuren in Iran. De maatschappelijke sociale samenstelling is er helemaal anders dan pakweg in Egypte. Tegelijkertijd is de bevolking geen voorstander van straatprotesten. Ze vreest voor een buitenlandse interventie of in het ergste geval een burgeroorlog zoals in Syrië.”
Hebben de verkiezing gevolgen voor de relatie met Europa en de Verenigde Staten?
Peyman Jafari: “In principe niet. De retoriek zal wijzigen, de nieuwe president zal minder provocerend taalgebruik hanteren dan zijn voorganger. Maar wie de verkiezingen ook wint, fundamenteel zal er niet snel iets veranderen. Alle politieke leiders steunen immers het idee dat Iran het recht heeft om uranium te ontginnen. Voor echte verandering moet er een ‘Game change’ optreden. Het politieke systeem zit namelijk zo in elkaar dat de hoogste geestelijke leider, op dit moment ayatollah Ali Khamenei, ontzettend machtig is. Hij heeft het laatste woord als het aankomt op buitenlands beleid en daaronder valt dus ook de atoompolitiek.”
“Officieel zal huidig president Ahmadinejad, die zich na twee ambtstermijnen niet meer kandidaat mag stellen, van het toneel verdwijnen, maar ik ben er vrij zeker van dat hij zijn stem nog wel zal laten gelden. De geruchten dat hij asiel zou aanvragen in het buitenland kloppen naar mijn aanvoelen niet. Als hij zich bedreigd voelt, zal hij dat voor zichzelf houden en zeker niet in de openbaarheid brengen, al was het maar om het imago van zijn land niet te schaden.”
“Een voorspelling doen, is ontzettend moeilijk. Bij elke Iraanse verkiezing kwam er een verrassing uit de bus. In de media wordt Yahili naar voorgeschoven als topfavoriet, maar volgens mij haalt hij het niet. Dat er een tweede ronde komt, daar ben ik wel vrij zeker van. De kandidaat moet namelijk met 50 procent van de stemmen verkozen worden.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier