Gaat Obama meer lef tonen in het Midden-Oosten?

Analisten in de Verenigde Staten vragen zich af of de herkozen Amerikaanse president Barack Obama in zijn tweede termijn van zijn voorzichtige benadering afstapt en de weg vrij maakt voor grote veranderingen in het buitenlandse beleid en op milieugebied.

Analisten speculeren vooral over het Midden-Oosten, de regio die sinds 9/11 de internationale agenda domineert. Dat leidt tot frustraties bij diegenen in de regering-Obama die meer aandacht willen voor Azië, vooral in het licht van de groeiende spanningen tussen China en Japan en de voortgaande politieke transitie in Beijing.

Anderen hopen dat Obama een flink deel van het politieke kapitaal dat hij heeft verzameld, zal investeren in de strijd tegen de klimaatverandering. Een uitdaging die in de Verenigde Staten weer even sterk in het publieke bewustzijn kwam door de “Superstorm Sandy”, die grote schade aanrichtte aan de noordoostelijke kust, inclusief in Lower Manhattan.

Ongeduldige milieugroepen klampen zich vast aan Obama’s zinspeling op de “destructieve kracht van de opwarming van de planeet”, in zijn overwinningsspeech in Chicago. Zij vatten die uitspraak op als een hoopvol teken dat de president, die tijdens zijn verkiezingscampagne nauwelijks sprak over het milieu uit angst stemmen te verliezen in belangrijke kolenproducerende strijdstaten zoals Ohio, het klimaat tot een van zijn speerpunten zal maken.

Machtsbalans “De erfenis van president Obama zal bepaald worden door zijn vermogen grote uitdagingen aan te gaan, inclusief de klimaatverandering, schone energie, milieubescherming en duurzaamheid”, zegt Andrew Steer, voorzitter van het World Resources Institute (WRI).

Wat de klimaatverandering en andere kwesties die grote binnenlandse impact hebben betreft, heeft Obama echter te kampen met de politieke realiteit: de Republikeinen hebben nog steeds een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en 45 zetels in de Senaat. Dat betekent dat ze vrijwel elke wetgeving waar ze sterk tegen zijn, kunnen blokkeren.

“Het is Obama’s topprioriteit om de economie weer op gang te krijgen”, zegt Charles Kupchan, expert buitenlandbeleid bij de Council on Foreign Relations. “Ik betwijfel daarom of we veel kunnen verwachten van het klimaatbeleid.”

Ook het buitenlandbeleid speelde geen grote rol in de verkiezingscampagne. Slechts 5 procent van de kiezers verklaarde tegenover opiniepeilers het buitenlandbeleid de belangrijkste politieke kwestie te vinden. Dat wijst niet op een duidelijk mandaat van kiezers voor grote beleidshervormingen op dit terrein.

Obama’s Republikeinse uitdager, Mitt Romney, liet echter in de aanloop naar de verkiezingen zijn vroegere neoconservatieve retoriek liet vallen en omarmde in feite Obama’s algemene beleid, inclusief dat in het Midden-Oosten. Door sommigen wordt dat gezien als een groen licht voor de koers die Obama voor ogen heeft.

Israël Obama’s “voorzichtige en pragmatische” houding in het Midden-Oosten, vooral als het gaat om democratische transities, de verhouding tussen Israël en de Palestijnen, de toenadering tot gematigde moslims en de jacht op Al Qaeda, zal vermoedelijk niet veranderen, schreef Midden-Oosten-analist Marc Lynch woensdag op zijn weblog foreignpolicy.com. Wel wordt er druk uitgeoefend om op sommige terreinen steviger op te treden, zegt hij. De regering zou bijvoorbeeld “serieuze pogingen” moeten gaan ondernemen om in gesprek te raken met Iran over het Iraanse nucleaire programma.

Lynch roept Washington ook op om zich in te zetten voor eenheid tussen de twee belangrijkste facties in Palestina en te streven naar een tweestatenoplossing in het conflict tussen Israël en de Palestijnen.

“Obama vindt drie dingen erg belangrijk: wereldwijde nucleaire ontwapening, toenadering tot de islamitische wereld en een Palestijnse staat”, schreef David Weinberg woensdag in Israel Havom, een Israëlische krant die gefinancierd wordt door de Amerikaanse miljardair Sheldon Adelson, een Netanyahu-aanhanger die ook verkiezingsspotjes tegen Obama betaalde. “Ik geloof dat hij op die drie terreinen krachtig wil handelen. Dat kan hem in conflict brengen met Israël. Dus vul de zandzakken maar vast, we gaan woelige tijden tegemoet.”

Obama’s houding ten opzichte van Israël kostte hem echter weinig Joodse kiezers in de Verenigde Staten. Uit een opiniepeiling van de Joodse vredesgroep J Street bleek dat de president vergeleken met 2008 slechts 4 procent minder Joodse stemmen heeft gekregen.

Kupchan van de Council on Foreign Relations denkt dat Obama geen harde confrontatie met Netanyahu zal aangaan over de Israëlisch-Palestijnse kwestie. “Ik acht de kans klein dat er een grote stap gezet gaat worden op weg naar vrede. Dat gebeurt alleen als in de regio zelf een opening komt of er iets in het Israëlische politieke landschap verandert wat Netanyahu een prikkel geeft iets te ondernemen.” Wel verwacht hij dat Obama zich meer zal gaan inzetten voor een akkoord met Iran over de nucleaire ambities van dat land. (IPS)