Fotomanie in Parijs

Vorige zondag was het weer adieu aan het tweejaarlijks evenement “Paris Photo”, een internationale kunstbeurs exclusief voorbehouden aan de fotografie.

Het was de 17^e keer dat in het Grand Palais en de Carrousel du Louvre een commercieel overzicht van foto’s uit de hele wereld werd getoond. Zowat 150 galeries en uitgevers boden aan meer dan 50.000 bezoekers een overzicht van wat het fotografiebeeld vandaag te bieden heeft. Dit vijf dagen durend fotofeest kreeg, zoals gewoonlijk, een langere staart met diverse tentoonstellingen die er al dan niet bij aansluiten en die nog tot januari te zien zijn. Bovendien organiseerden zowel Christie’s, Sotheby’s als Ader-Nordmann die dagen gespecialiseerde veilingen. Wat genoeg zegt over de commerciële gang van zaken in de fotografiesector.

Grens tussen creatie en manipulatie

Er was dit jaar, meer dan vroeger, een curieus verschijnsel. Dertien van de 136 exposanten namen ook deel aan de “Foire internationale d’art contemporain” (FIAC). Dat betekent dat er zowel in de fotowereld als in de kunstwereld overlappingen zijn. Foto’s op groot formaat worden nu ook beschouwd als hedendaagse kunst en de kunstliefhebbers, zeg maar verzamelaars, openen hun beurzen voor fotografische werken die zij beschouwen als exponenten van actuele kunst. Het zijn, zoals andere kunstwerken beleggingsvoorwerpen geworden en de prijzen die er voor gevraagd worden zijn navenant. De galeriehouders gaan er van uit dat kunstenaars ook het fotobeeld gebruiken en dat bij hen de subtiele grens tussen creatie en manipulatie heel smal is geworden.

En dan de realiteit. Begin deze week schoot een dolle schutter op de redactie van de linkse krant “Libération” een fotograaf neer. Was het de bedoeling om bewust te mikken op een fotograaf of niet, en ligt er een verband met de half ludieke actie die deel uitmaakte van de editie van donderdag 14 november. Het dagblad verscheen die dag zonder foto’s en waar die hoorden te staan was een omlijste witte ruimte gelaten met onderschrift. De foto’s werden wel gepresenteerd op de laatste pagina’s zoals een fotoalbum. De redactie poneerde dat zij een groot belang hecht aan de iconografische duiding in de krant met het werk te integreren van fotojournalisten, mode fotografen, portrettisten en zelfs conceptuele beeldenmakers. Met de beslissing van die donderdag was het er niet om te doen een schokeffect te bereiken maar om duidelijk te maken dat ook foto’s een kijk geven op wat er zich in onze wereld afspeelt, complementair aan een tekst.

Pijnpunten

Bij de opening van Paris Photo wilde men een statement maken. De foto’s werden niet weggemoffeld want ze prijkten op kleiner formaat op de laatste pagina’s zodat de lezer enige inspanning moest doen om de illustraties te plaatsen bij de stukken en op die manier hun waarde ontdekte. Want, schrijft de redactie, het is onvoldoende geweten dat de persfotografen en vooral de oorlogsverslaggevers zich in een moeilijke positie bevinden Zij stellen vaak hun leven in gevaar en worden daar niet navenant voor gehonoreerd terwijl hun collega’s van de vrije fotografie gedurende vier dagen op de beurs het mooie weer kunnen maken met exorbitante prijzen. Het zou er wat eerlijker moeten aan toe gaan.

Hoe dan ook een evenement als Paris Photo is uiteraard een bron van informatie maar legt ook pijnpunten bloot Het is natuurlijk zo dat het om een commerciële onderneming gaat, handelaars bieden hun waar te koop aan. Het is dan ook evident dat waar handel wordt gedreven winst moet worden gemaakt. Zoals in de algemene kunstsector zijn er vedetten en mindere goden. De kopers/verzamelaars die over de middelen beschikken richten zich vooral op die vedetten in de hoop dat zij, na een aantal jaren, hun status nog zullen verhogen en daardoor financieel een nog betere beurt zullen maken.

Pre-digitale tijdperk

De foto, net zoals overige kunstwerken, werd een beleggingsobject. Bovendien is het grote fotocircuit ook internationaler geworden waarbij collectioneurs over de hele wereld verspreid zijn. En het is geweten dat rijke landen zoals de Arabische Emiraten (Koeweit) en de nu gefortuneerde Chinezen net zoals de nieuwe Russische oligarchen zich willen inlijven in de wereld van de verzamelaars om indruk te maken en zich te laten gelden.

Daar spelen fotogaleries gretig op in. Zij zoeken naar talentvolle jongere fotografen, herontdekken oude glories of reizen naar andere continenten om daar exotische vondsten te doen. En wie eerst zaait, eerst maait. Dat is het kwalijke punt waar ook de fotografie aan ten offer is gevallen. Men heeft geldbronnen ontdekt en die worden nu optimaal geëxploiteerd. Worden de fotografen zelf daar nu ook beter van. Goede vraag. Maar dat sommigen wel een handje toe steken om succes te bestendingen is bekend. Vroeger, in het pre-digitale, analoge tijdperk, toen foto’s nog werden ontwikkeld in de donkere kamer waren dat unieke exemplaren die werden gemaakt en een nieuwe afdruk kon nooit identiek zijn met de vorige omwille van de wisselende invloed van de gebruikte chemicaliën.

Simpele foto die gevoelens toont

Dat is nu wel enigszins anders. Via de computer en bijbehorende programma’s wordt er gemanipuleerd tot en met. Zelfs de amateur fotograaf is er door bezeten al gaan de professionals er wel subtieler mee om. Dus het eigenlijke origineel bestaat slechts in het geheugen van de camera en de pc maar dat kan door manipulatie perfect nagemaakt worden in gespecialiseerde labo’s zodat er meerdere originelen ontstaan die in een aantal collecties van musea en verzamelaars terug te vinden zijn. Dat verhoogt de status van de foto én de fotografen en dat spelen die en hun galeries maar al te graag uit om de prijzen de indexeren. Daardoor ook zijn we nu in een spiraal van excessen terecht gekomen die voorlopig niet te stoppen is. Maar gelukkig zijn er nog genoeg fotografen die dat allemaal aan zich voorbij laten gaan en pogen met een simpele foto hun ideeën en gevoelens uit te drukken en te tonen. Dat was dan ook de moraal van de Libération actie.