Europese Unie voert druk op Britten op: ‘De klok tikt’

De Europese Unie is klaar om de onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk over de Brexit aan te vatten en wacht op Londen om van start te gaan. Dat heeft hoofdonderhandelaar Michel Barnier woensdag gezegd. Hij wil snel een financiële regeling vinden, maar benadrukt dat er geen sprake is van een ‘Brexit-rekening’ of een ‘blanco cheque’.

Nadat de 27 staatshoofden en regeringsleiders zaterdag de politieke richtsnoeren hebben goedgekeurd voor de brexit-onderhandelingen, heeft de Commissie die algemene principes in een concrete tekst gegoten waarmee ze naar de discussietafel wil trekken. Oud-eurocommissaris Michel Barnier, die aangesteld is tot Brexit-hoofdonderhandelaar, stelde het ontwerpmandaat van de Commissie woensdag voor.

Voorlopig gaat het enkel over de eerste fase van de onderhandelingen. Europa wil de brexit in twee fases aangepakt. Eerst en vooral moeten een aantal zaken afgehandeld moeten worden om Groot-Brittannië ordelijk te laten vertrekken in 2019. Pas in een tweede fase kan wat de EU betreft over de toekomstige Europees-Britse relaties en over een overgangsakkoord gesproken worden.

Rechten van EU-burgers primeren

Dé prioriteit van de eerste onderhandelingsfase is het beschermen van de rechten van de 3,2 miljoen EU-burgers die in het VK wonen en werken en van de 1,2 miljoen Britten in de 27 EU-lidstaten. ‘Deze mannen, deze vrouwen, deze gezinnen moeten hun leven kunnen verderzetten zoals vandaag, en dat voor de rest van hun leven’, aldus Barnier. Hij interpreteert dat principe in de breedst mogelijke zin: ‘We willen niet enkel het verblijfsrecht beschermen, maar ook de rechten die verband houden met de toegang tot de arbeidsmarkt, de toegang tot onderwijs, de toegang tot gezondheidszorg en de erkenning van diploma’s en kwalificaties’.

Om ervoor te zorgen dat in de toekomst zowel de Britten als de EU-burgers van de rechten kunnen blijven gebruikmaken die ze onder EU-wetgeving genoten, moet één unieke rechtbank die rechten afdwingbaar kunnen maken. De Commissie kijkt daarvoor naar het Europees Hof van Justitie, waarvan de Britten onder de jurisdictie willen uitkomen. Het staat in de sterren geschreven dat de discussies over het Hof nog hoog zullen oplopen.

Geen straf

Terwijl in Londen emotioneel wordt gereageerd omdat de EU een ‘brexit-rekening’ van 100 miljard euro zou willen presenteren, benadrukt Barnier dat er van een ‘rekening’, ‘een straf’ of ‘een blanco cheque’ geen sprake is. ‘Het gaat erom dat de engagementen die zijn aangegaan, moeten worden nagekomen. De EU en het VK hebben samen beslist programma’s en projecten te financieren. Dat geld wordt overal in Europa besteed. We kunnen ons maar de politieke en juridische problemen voorstellen als deze programma’s geamputeerd of onderbroken zouden worden.’

Een cijfer kan Barnier naar eigen zeggen niet plakken op de vereffening van die engagementen. ‘Het is onze bedoeling om tijdens deze eerste onderhandelingsfase een akkoord te vinden met de Britten over de exacte methodologie om deze verplichtingen te berekenen.’

Daarnaast zullen ook de netelige Brits-Ierse grenskwestie én de situatie in Cyprus ter sprake komen. Barnier wil vermijden dat tussen Ierland en Noord-Ierland opnieuw een ‘harde’ grens ontstaat, terwijl er afspraken moeten worden gemaakt over Akrotiri en Dhekelia, twee kleine Britse militaire overzeese gebieden die zich op Cypriotisch grondgebied bevinden.

Tot slot wil Barnier tijdens de eerste onderhandelingsfase een akkoord vinden over de juridische controle van het uiteindelijke terugtrekkingsakkoord. Het Europees Hof van Justitie is het aangewezen orgaan, vindt Barnier. Maar voor zaken die niets te maken hebben met het Europees recht kan een ander arbitragemechanisme worden uitgewerkt.

Complexiteit

Pas als er voldoende vooruitgang zit in al die thema’s, wil Barnier overgaan op de tweede fase van de onderhandelingen. ‘Ik hoop die vooruitgang tegen oktober, november 2017 vast te kunnen stellen.

‘Wat precies begrepen moet worden onder ‘voldoende vooruitgang’ zal te gepasten tijde worden geanalyseerd, maar het is alleszins de bedoeling dat de onzekerheid die sinds het Brexit-referendum over de burgerrechten, de Britse financiële engagementen en de grenskwestie hangt, opgelost is. ‘We kunnen de tweede fase niet beginnen in een geest van wantrouwen of onzekerheid’, argumenteerde Barnier.

Hij is naar eigen zeggen onder de indruk van de complexiteit van het Brexit-dossier. ‘Er zijn sociale gevolgen, economische gevolgen, technische gevolgen, financiële gevolgen, juridische gevolgen… We moeten 43 jaar aan relaties zien te ontrafelen. Daarom is het belangrijk om alles op zijn tijd te doen.’

Goede oplossingen nodig

De Britse regering wil het liefst meteen over de toekomstige Brits-Europese relaties praten, maar dat zal dus niet gebeuren, maakte Barnier nogmaals duidelijk. Als de Britten hun energie in de door de EU vooropgestelde prioriteiten steken, vergroot dat de kans op een akkoord, zei Barnier. Toch zal het werk niet eenvoudig zijn. ‘Sommigen hebben de illusie gecreëerd dat de Brexit geen materiële impact op ons leven zal hebben en dat de onderhandelingen snel en pijnloos kunnen worden afgerond. Maar dat is niet het geval, we hebben goede oplossingen nodig. We moeten ook juridisch precies te werk gaan en dat vraagt tijd.’

Naar alle waarschijnlijkheid zullen de bevoegde Europese ministers het onderhandelingsmandaat van de Commissie op 22 mei goedkeuren. In theorie kunnen de onderhandelingen daarna meteen van start gaan, maar er wordt gewacht op de uitkomst van de Britse parlementsverkiezingen van 8 juni. Om het brexit-akkoord vervolgens tegen eind maart 2019 goedgekeurd te krijgen, moeten de onderhandelingen idealiter in oktober 2018 afgerond kunnen worden. ‘De klok tikt’, aldus Barnier.