Het aantal gewelddadige conflicten in Europa nam in 2013 toe van drie naar zestien. ‘Ik verwacht dat de sociale onrust in een aantal regio’s in 2014 zal ontploffen’, zegt Bruno De Cordier van de vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies aan de UGent. De spanningen die Europa zullen domineren op een rijtje.
De conflictbarometer 2013 van het Heidelberginstituut voor Internationaal Conflict Research (HIIK) geeft aan dat wereldvrede nog lang niet in zicht is. Het afgelopen jaar waren er 414 conflicten wereldwijd, waarvan 20 oorlogen. Maar de stijging in het aantal conflicten in Europa is waarschijnlijk nog het meest verrassend.
In Europa was er in 75 procent van de conflicten geen sprake van geweld, waardoor de regio het jaar weer afsluit met het grootste aandeel geweldloze conflicten ter wereld. Maar er is weinig reden tot vreugde: het aantal gewelddadige conflicten steeg in een jaar tijd van drie naar zestien, met een derde ervan binnen de Europese Unie.
Het ergste conflict in Europa was de beperkte oorlog over afscheiding en ideologie in de Noordelijke Kaukasus tussen islamitische militanten en de Russische overheid. Het conflict maakte 540 dodelijke slachtoffers.
Rusland grijpt om zich heen
Maar ondertussen lijkt Rusland vooral in het conflict van 2014 op de Krim in Oekraïne verwikkeld te zijn. ‘Het conflict op de Krim verloopt overzichtelijk. We krijgen daar een duidelijk beeld van voorgeschoteld in de media. Maar er zijn andere regio’s in het land die op een feitelijke afscheiding afstevenen’, legt Bruno De Cordier van de vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies aan de UGent uit. ‘De regio rond de Don-rivier is sterk op Rusland georiënteerd en ook in Odessa, waar weinig over bericht wordt, zijn er spanningen.’
Als de Krim na een referendum door Rusland geannexeerd zou worden, is de kans volgens De Cordier groot dat andere ‘quasi-staatjes’ hetzelfde zullen willen doen. ‘Transnistrië is sinds 1991 een onafhankelijk ministaatje dat amper erkend wordt. Internationaal wordt de regio, die aan de oostkant aan Oekraïne grenst, nog tot Moldavië gerekend. Maar het gebied zou graag bij Rusland aansluiten.’
Ook in Wit-Rusland zou een poging tot destabilisatie kunnen worden ondernomen, meent De Cordier. ‘Maar die poging zie ik mislukken. Het land heeft dan wel een dictatoriaal regime, maar het wordt gesteund door het grootste deel van de bevolking. Vele ‘foute’ regimes in de wereld steunen eigenlijk op een brede volksbasis.’
Europa ontploft
In 2013 waarschuwde de voorzitter van het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC), Yves Daccord, al dat de organisatie zich voorbereidde voor een grootschalige humanitaire operatie. En daarbij ging het niet over Haïti of Afghanistan, maar Europa.
De Cordier: ‘Het is zeer waarschijnlijk dat sociale spanningen in Zuid-Europese landen als Griekenland en Spanje zullen ontploffen. Maar ook metropolen in kernlanden van de Europese Unie kunnen datzelfde lot ondergaan. Denk daarbij nog maar aan de vorige rellen in Londen of in de buitenwijken van Parijs en Marseille.’
Waarom er meer conflicten zijn
De Cordier ziet drie mogelijk redenen voor de toename in conflicten: ‘Een eerste oorzaak ligt lokaal. Daar oefenen prominente figuren of politieke groepen een grote invloed uit die zorgt voor dynamieken die overal verschillend zijn. Een tweede reden is dat de internationale actualiteit voor een kettingreactie kan zorgen. Mensen zien anderen in de wereld voor zichzelf opkomen en volgen dat voorbeeld.’
‘Tot slot is er de inmenging van grote machtscentra die conflicten willen indijken of net bespelen. Een voorbeeld daarvan is Oekraïne. Natuurlijk is er de invloed van Moskou op de Krim. Maar ik ben ervan overtuigd dat de protesten van EuroMaidan in Kiev geëscaleerd zijn door de invloed van de Verenigde Staten met een minister van Buitenlandse Zaken die openlijk zijn steun betuigde aan de protesten.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier