Europa is niet meer in staat al zijn nabije zeeën tegelijkertijd te beveiligen

‘Binnenkort kunnen we waarschijnlijk gefrustreerd toekijken hoe, na de Verenigde Staten, nog een tweede grootmacht zijn belangen verdedigt met militaire middelen’, waarschuwt Jonathan Holslag.

Ik wil het deze week eens niet over Noord-Korea hebben, maar over een evolutie in Azië die even belangwekkend is. Europa staat namelijk op het punt de controle over de maritieme poort tussen de Indische Oceaan en de Middellandse Zee op te geven. Dat zit zo. Op dit moment heeft Europa twee marineschepen in het westelijke deel van de Indische Oceaan, de Golf van Aden, om er de koopvaardij te beschermen tegen piraterij. Maar het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties heeft ook beveiliging nodig en dus zal Europa binnenkort wellicht vriendelijk aan China of India moeten vragen om de bewaking van de koopvaardij over te nemen. U zult hier elders wellicht weinig over lezen of horen, maar dit is een mijlpaal en het tekent de militaire verzwakking van onze regio.

Wat is er mis met het delen van de last met China? Het is vooral eigenaardig dat nu China probeert minder afhankelijk te worden van het Westen om zijn koopvaardij te beveiligen, wij ons lot in de handen van de Chinezen leggen. China volgt het typische traject van opkomende mogendheden, waarbij ze eerst de handel promoten en vervolgens het leger inzetten om die handel te beveiligen. En zodra hun macht verworven is, gebruiken ze die militaire aanwezigheid ook voor meer, laten we zeggen, offensieve doeleinden. Eigenlijk wil China gewoon zoals de Verenigde Staten worden – en ze zelfs voorbijstreven. Tegen 2030 zou China ongeveer 450 grote oorlogsbodems kunnen hebben. De Amerikaanse vloot zou tegen dan rond de 350 grote marineschepen in de vaart houden, Europa iets meer dan 160. Nu heeft het er nog meer dan 200.

Of de Chinezen meer of minder agressief zullen zijn dan de Amerikanen, weten we niet. Nu zijn veel Europeanen gefrustreerd over de gebalde militaire politiek van de Amerikanen. Binnenkort kunnen we waarschijnlijk gefrustreerd toekijken hoe nog een tweede grootmacht zijn belangen verdedigt met militaire middelen. Het gaat echter om veel meer dan frustratie alleen. Landen die strategische toevoerpunten controleren, zoals de Golf van Aden, oefenen ook op andere vlakken veel meer invloed uit. Stel je voor dat Europa nog meer een beroep moet doen op andere grootmachten om bijvoorbeeld de koopvaardij te beschermen. Dat betekent dat we meer naar hun pijpen zullen moeten dansen. Wij zullen te verwerken krijgen wat wij in het verleden, toen we nog sterk stonden, anderen aandeden. De rollen keren om.

Daarbij komt ook de veiligheid van strategische scheepvaartroutes in het gedrang. Neem Jemen. Begin dit jaar ging een antischipraket van de Jemenitische rebellen los door de romp van een vrachtschip. Maar ook Somalië is allesbehalve stabiel, om nog maar te zwijgen over het Suezkanaal en het hele zuiden van de Middellandse Zee. De hele regio is vergeven van overwegend C-802-antischipraketten. De Chinezen hebben dat in de gaten. Zij willen er permanent aanwezig zijn. In Djibouti, vlak bij de Rode Zee, bouwen ze een militaire basis die 10.000 soldaten moet huisvesten en een dozijn oorlogsschepen moet kunnen onthalen. Dit wordt de grootste militaire basis in Afrika. Vanuit Djibouti wil Peking bijna permanent aanwezig zijn in de Middellandse Zee.

Europa is niet meer in staat al zijn nabije zeeën tegelijkertijd te beveiligen: de Zwarte Zee, de Middellandse Zee, de Rode Zee, de Atlantische Oceaan, de Baltische Zee en de Noordelijke IJszee. Dat werd mij vorige week pijnlijk duidelijk toen ik in een commandokamer in een andere lidstaat naar een groot scherm staarde met daarop in realtime alle oorlogsschepen rondom Europa: de meeste Europese oorlogsschepen lagen op dat moment in het noorden, om de Europese lidstaten daar een hart onder de riem te steken gezien hun ongerustheid over de Russen. In de Middellandse Zee lagen er toen acht Russische schepen, een handvol Turken en één Chinees, tegenover vijf Europese. In de Zwarte Zee: één Europees schip tegenover vijf Russen. In de Indische Oceaan: drie Chinezen en twee Europese. Dat is de realiteit waar we naar kijken.

Waar zijn dan al die andere Europese schepen? Voor elk ingezet schip heb je er een in onderhoud en een om te oefenen. Dat betekent dat we doorgaans maar een zestigtal schepen tegelijkertijd kunnen inzetten voor beveiligingsopdrachten en operaties. Dat is dus magertjes, als je én moet kijken naar de migratiestromen én de koopvaardij moet beschermen én piraten op afstand moet houden én Russen in de gaten moet houden die met spionageschepen tot vlak bij onze onderzeese telecomkabels komen. Het is die zwakte waar China nu gretig op in zal spelen om zijn positie in de zeeën nabij Europa te versterken.