‘EU duldt geen marge op begroting, maar wel een boulevard op de interpretatie van democratie’

SP.A-Kamerlid Monica De Coninck vraagt van Europa een krachtig antwoord op de Catalaanse crisis, en op de schendingen van fundamentele rechten in de hele Europese Unie. Het is tijd voor een ‘Europese pitbull van de democratie’, schrijft ze.

De voorbije weken heeft de Catalaanse kwestie ons land helemaal ingepalmd, niet toevallig dankzij – of misschien ondanks – ronkende verklaringen van verschillende N-VA-excellenties. Meer dan een maand na het referendum is zowat alles geschreven en gezegd, maar blijft één cruciale vraag onbeantwoord: en nu? Geen kat die het weet. Ook onze premier niet, toen hij gisteren in het parlement tekst en uitleg kwam geven over de positie van de Belgische regering. Bij gebrek aan een Europees optreden rijdt premier Michel zich stilaan klem in het spoor van zijn N-VA-ministers. Zijn oproep tot dialoog is en blijft noodzakelijk, maar hoeveel keer kun je dat herhalen als werkelijk niemand een millimeter opschuift? Hoe lang blijft zo’n oproep geloofwaardig?

‘EU duldt geen marge op begroting, maar wel een boulevard op de interpretatie van democratie’

Op een moment dat fundamentele democratische normen en waarden binnen haar grenzen onder druk staan, blijft de Europese Unie zich in stilzwijgen hullen. Sinds 1 oktober – de dag dat de Catalanen naar de stembus trokken – kijkt ze ernaar, staat ze erbij en blijft ze zich verstoppen achter drogredenen om niets te zeggen. En dat niet alleen in Spanje. De EU is te onmachtig wanneer elders binnen haar grenzen op dezelfde manier grondrechten worden geschonden.

Zo is er in Polen al langer een nationalistische regeringspartij die de rechtsstaat systematisch onderuit haalt, de media en de oppositie muilkorft, de rechterlijke macht controleert en een offensief tegen NGO’s voert. In naam van diezelfde ‘volkswil’ paste een autocratische leider, Viktor Orban, al net dezelfde recepten toe in Hongarije. Om het met de woorden van Jan Jambon te zeggen: ‘Dat gebeurt in een Europese lidstaat en het blijft langs alle kanten oorverdovend stil.’ Het moet zijn dat onze Europese normen en waarden niet overal van even cruciaal belang zijn.

Iedereen is het erover eens: de repressieve houding van de Spaanse regering op de dag van de Catalaanse stembusgang is een EU-lidstaat onwaardig. Meer dan een maand later zijn we bovendien tot de vaststelling moeten komen dat enkele grondrechten in Spanje – zoals de vrijheid van een politieke mening of het recht op een fair proces – niet meer zo vanzelfsprekend zijn. Het is precies omdat de Europese Unie – net als in Hongarije en Polen – zich opnieuw in stilzwijgen hult dat we in een patstelling zijn beland. Met alle gevolgen van dien. Het Catalaanse epicentrum ligt nu in Brussel, terwijl niemand zich nog durft te mengen in wat vandaag een wespennest is.

Hoeveel keer kan Michel zijn oproep tot dialoog herhalen als werkelijk niemand een millimeter opschuift?

Waarom duldt de EU geen enkele marge als het op begrotingsdiscipline aankomt, maar gunt ze daarentegen een boulevard als het over de interpretatie van de democratie en fundamentele mensenrechten gaat? Respect voor de rechtsstaat is geen optie die te nemen of te laten is als je deel bent of wilt zijn van de Europese club. Het is er een fundament van. Precies daarom heeft de Europese Unie meer dan ooit nood aan een onafhankelijke Europese waakhond, een Hoge Commissaris voor de Mensenrechten, die er nauwlettend op toeziet dat elke lidstaat (en de EU-instellingen zelf) de beginselen van de rechtsstaat naleeft en vrijwaart. In samenspraak met het Europese Parlement, die de aanbevelingen van die Hoge Commissaris behandelt, moet een lidstaat – wanneer ze democratische spelregels overtreedt – ook op de strafbank. Of zelfs: Europese steun verminderd of ingetrokken zien.

In dat scenario spreekt het voor zich dat die nieuwe Commissaris geen deel uitmaakt van de Commissie, noch onder haar gezag komt. Alleen een onafhankelijke ‘pitbull van de Europese democratie’ kan haar of zijn werk vrijwaren van politieke en economische druk, uit welke hoek dan ook. Het zou alvast een eerste stap zijn om het huidige stilzwijgen in de toekomst uit te sluiten en misschien een beslissende stap om datgene te vrijwaren waar de Unie de voorbije 60 jaar met hart en ziel aan bouwde.