‘Er is geen plan voor de vluchtelingen. Europese Unie of niet: het is ieder voor zich’

Politieke leiders staan onder zware druk van eurosceptici en antimigrantenpartijen, die alle grenzen opnieuw willen sluiten voor de stroom aan vluchtelingen. ‘Het komt er dan blijkbaar opaan om zo stoer mogelijk te doen’, schrijft Hubert van Humbeeck.

‘We weten wat we moeten doen’, zei Jean-Claude Juncker enkele jaren geleden, op het hoogtepunt van de financiële crisis. ‘Maar als we het doen, weten we niet hoe we nog herkozen kunnen worden.’ Het was een van de betere boutades van Juncker, die bij elkaar bijna twintig jaar eerste minister was in het Groothertogdom Luxemburg. Hij was op dat moment trouwens ook voorzitter van de Eurogroup, de machtige vergadering van de ministers van Financiën van de eurozone. Juncker bedoelde met zijn uitspraak dat een aanpak van de financiële crisis op de rug van de sociale welvaartsstaat de kiezers bij de eerste de beste gelegenheid uit het centrum naar de rand van het politieke spectrum zou duwen. Wat begin dit jaar in Griekenland ook is gebeurd, met de opstoot van het linkse Syriza.

Jean-Claude Juncker is ondertussen voorzitter van de Europese Commissie en hij zou zijn uitspraak van toen kunnen herhalen, maar dan in verband met de vluchtelingencrisis. Om die echt aan te pakken, is er zo veel tijd, geduld, begrip en geld nodig dat veel politici ervoor terugschrikken om de boodschap met zoveel woorden aan hun thuispubliek te vertellen. Een enquête leerde twee weken geleden nog dat een meerderheid van de Europeanen liever geen migranten ziet komen. Politieke leiders staan onder zware druk van eurosceptici en antimigrantenpartijen, die alle grenzen opnieuw willen sluiten.

Het komt er dan blijkbaar opaan om zo stoer mogelijk te doen. De Britse minister van Buitenlandse Zaken, Philip Hammond, omschreef migranten die in Calais proberen om illegaal naar Groot-Brittannië over te steken als een ‘bende wanhopige plunderaars’. Als er zo’n beeld van mensen wordt opgehangen, wordt het ook acceptabel om ze met honden en militaire middelen te lijf te gaan. Bovendien dragen zeker de Britten een verantwoordelijkheid voor wat er vandaag gebeurt in Irak, Syrië en Afghanistan.

Ieder voor zich

Zo’n Hammond weet natuurlijk ook dat de globale toestroom zo niet wordt afgeremd. Wat de Britten wel kunnen bereiken, is dat de druk op andere landen toeneemt. De Belgische regering richtte eind vorige week al een taskforce op voor overleg met Frankrijk en Nederland. Europese Unie of niet: het is ieder voor zich. Juncker stelde in het begin van de zomer een mager spreidingsplan voor om wat druk van de ketel te halen, maar dat ging veel lidstaten te ver. Het is dus niet dat de Commissie niets doet of probeert. Ze trekt ook behoorlijk wat geld uit om te helpen, maar een omvattend plan ligt niet op tafel. Mensensmokkelaars en misdadige circuits moeten worden opgespoord en aangepakt, maar dat zal niet volstaan.

In afwachting van een plan spelen niet-gouvernementele organisaties hun rol op het terrein en springen welwillende burgers bij. Zoals die enkele leerkrachten in Brussel, die Syrische kinderen bij mooi weer in een park wat Frans leren, zodat ze straks gewoon naar school kunnen. De paradox is dat Europa migratie nodig heeft. Het heeft alleen het idee dat het niet deze berooide migranten welkom moet heten. Toch is er niets wat zegt dat de kinderen in het park in Brussel niet tot ingenieurs of ICT-experts kunnen worden opgeleid.

Maar zo beroerd als de situatie is, toch heeft dit rampjaar ook een positieve kant. De Griekse kwestie en het migratiedebacle hebben in de Unie ruimte gecreëerd voor een fel en herkenbaar politiek debat dat boven de nationale grenzen uitstijgt. Jean-Claude Juncker moet het mee vormgeven. Zorgen hoeft hij zich niet meer te maken: hij hoeft alvast niet meer te worden herkozen.