‘Enige optie tegenover Noord-Korea lijkt opbod van machtspolitiek, met alle risico’s van dien’

De enige optie tegenover Noord-Korea lijkt een opbod van machtspolitiek, met een reëel gevaar voor miscalculaties, schrijft David Criekemans. ‘In een nucleaire wereld is de echte vijand de oorlog zelf, hopelijk blijven alle actoren dat beseffen.’

Noord-Korea voerde op 3 september 2017 een zesde nucleaire test uit. Het lijkt erop dat het gaat om de sterkste bom ooit van het regime, met een kracht tussen de 100 en 120 kiloton. Dat is zes tot acht keer de sterkte van de Amerikaanse nucleaire bom op Hiroshima.

Deze nieuwe escalatie kadert in de verdere ontradingsstrategie van Pyongyang. Noord-Korea beweert dat het nu in staat is om haar nucleaire bommen te miniaturiseren, zodat die geplaatst kunnen worden op een intercontinentale ballistische raket. De Noord-Koreaanse leider werd op vrijgegeven foto’s getoond met een model van een dergelijke bom, maar is dat werkelijk het type bom dat vandaag getest werd? We blijven twijfelen of de Noord-Koreanen de kunst van het miniaturiseren reeds bemeesterd hebben, laat staan dat hun kernkoppen een herintrede in de dampkring kunnen doorstaan.

Bovendien beweert Pyonyang nu ook een waterstofbom te hebben. Indien dat waar is dan zou dit groot nieuws zijn. Toch moeten we kritisch en sceptisch blijven omtrent de Noord-Koreaanse dreiging.

Recent nog had de Amerikaanse president Donald Trump gesteld dat hij dacht dat Kim Jong-Un ‘de boodschap stilaan begrepen had’ en ‘Amerika meer begon te respecteren.’ Daarmee had Trump onverwacht zelf een opening gemaakt voor mogelijke gesprekken, niet zo lang na zijn felle ‘fire and fury’ uitspraken naar aanleiding van de Noord-Koreaanse bedreigingen ten aanzien van het Amerikaanse eiland Guam.

De combinatie van de Noord-Koreaanse raket eerder afgelopen week over Japan met deze zesde nucleaire test lijken dat prille momentum abrupt af te breken. Een kans op toenadering is weer voor een tijdje verdwenen. Naast de VS hebben ook China en Rusland de test veroordeeld en bestempeld als een destabiliserende actie op het Koreaanse schierland. De vraag is nu of het internationale sanctieregime verder versterkt zal worden, bijvoorbeeld inzake olie.

China is tot op heden terughoudend geweest omdat het Noord-Koreaanse regime dan op termijn zou kunnen imploderen. Peking was dus minder bereid om actie te ondernemen. Beter een nucleair Noord-Korea dan een Koreaans schiereiland gedomineerd door de Amerikanen? China stemde stapsgewijs wel mee in met een versterking van de sancties in de schoot van de VN-Veiligheidsraad, maar het liet Pyongyang toch steeds nog wat ademruimte.

Hoe China te overtuigen voor sancties?

De centrale vraag is nu hoe China te bewegen om het internationale sanctienet rond Noord-Korea toch te sluiten. Het heeft er alle schijn van dat in de volgende ronde Zuid-Korea, Japan en de VS hun veiligheidsbeleid zullen verscherpen en coördineren. Na zijn gesprek met de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur H.R. McMaster lichtte de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in een tipje van de sluier op: de drie landen zijn van plan om de geostrategische balans in de regio te herstellen.

Dat betekent wellicht het brengen van meer Amerikaanse offensieve en defensieve wapens naar de regio. En hier wordt het interessant. Zowel China als Rusland hebben de afgelopen weken en maanden hun beklag gedaan dat de VS in Zuid-Korea volop het THAAD (Terminal High Altitude Area Defense) luchtafweersysteem heeft gestationeerd. Met dit systeem kunnen de Amerikaanse radars tot diep in Chinees (en een stukje van het Russisch) grondgebied kijken.

Poetin noemde THAAD in het verleden al onderdeel van een destabiliserende strategie, waarbij hij de les toepaste van de Koude Oorlog na de jaren 70: het inzicht dat ‘defensieve’ wapens de ‘offensieve’ machtsbalans destabiliseren. Defensieve wapens zijn dus even ‘slecht’ als offensieve. Door het uitrollen van het Amerikaanse THAAD-systeem wordt zo de Chinese en Russische nucleaire ontradingsstrategie zelf uitgehold.

Peace through strength?

De nieuwe lijn in kringen rond het Witte Huis lijkt te worden dat Trump misschien wel moet gaan lenen bij Ronald Reagan: peace through strength. De dreiging van een massieve Amerikaanse militaire opbouw in de regio, althans het perspectief daarop, zou de Chinezen en Russen moeten bewegen om ‘de juiste keuzes te maken’ in de schoot van de VN-Veiligheidsraad als het gaat om het sanctieregime.

De Noord-Koreaanse crisis dreigt zo straks een extra regionale dimensie te krijgen: een mogelijke regionale wapenwedloop tussen de grootmachten. Overigens is er niet alleen THAAD. De Amerikanen brengen als gevolg van de bedreiging rond Guam ook het AEGIS-raketafweersysteem op schepen naar de regio, dat nog hoger, verder en dieper rijkt. Samen met THAAD en andere systemen worden zo virtuele lagen van defensieve afweer uitgebouwd. De Amerikaanse offensieve nucleaire bedreiging komt er zo verhoudingsgewijs sterker uit, een perspectief dat Peking en Moskou moeilijk kunnen aanvaarden.

‘Praten is niet het antwoord’

De diplomatieke kaarten liggen dus bij China, maar het land zal ‘gemotiveerd’ moeten worden om zich harder op te stellen in de VN-Veiligheidsraadresoluties en de implementatie ervan. Een zogenaamde ‘freeze for freeze’ oplossing waarbij Amerikaanse militaire oefeningen in de regio zouden stoppen in ruil voor een Noord-Koreaanse halt van hun rakettesten en atoomproeven, lijkt voorlopig nu zelf in de vrieskast beland. Na de afgelopen week is dat scenario op dit moment minder waarschijnlijk. Trump tweette enkele dagen geleden ook al dat ‘praten nu niet het antwoord is.’

China en Rusland zouden maar wat graag knabbelen aan de Amerikaanse geostrategische positie in de regio, vandaar dat ze wel voorstander zijn van ‘freeze for freeze’. Indien Washington haar geostrategische positie zomaar zou ‘wegonderhandelen’ zou dat wel eens verregaande gevolgen voor de VS kunnen hebben in de rest van de wereld. Voorlopig is dit dus geen optie, toch niet onder deze vorm. Wat blijft er over? Een verdere verbreiding van de machtspolitiek. Het gevaar op miscalculaties wordt daarbij wel groter, de inzet wordt hoger.

Hoe een confrontatie vermijden in een steeds complexere regionale situatie? En hoe te de-escaleren zonder dat de partijen gezichtsverlies leiden? De hoofdrolspelers worstelen met het antwoord daarop. In de nucleaire wereld is de ‘ware vijand’ misschien niet zozeer de tegenstrever, maar wel de oorlog zelf. Eens de kanonnen beginnen te bulderen, is het nog moeilijk om de oorlogsmachine te stoppen. Hopelijk blijven alle actoren dit ten volle beseffen.