‘Economie geen drijfveer voor terrorisme: bnp Irak en Syrië hoger dan je zou denken’

Al-Qaeda © Reuters
Annelies Van Erp
Annelies Van Erp Medewerker van ngo Memisa

‘Terrorisme gaat veel verder dan gewelddadige aanslagen, ook de constante dreiging en angst kunnen een maatschappij ontwrichten’, vertelt Steve Killelean, directeur van Global Terrorism Index, aan Knack.be. ‘In het Midden-Oosten en Afrika spelen voornamelijk religieuze motieven, terwijl in de rest van de wereld nationalisme en separatisme de belangrijkste drijfveren voor terrorisme zijn.’

‘Sinds de aanslagen van 11 september is de wereld in de ban van terrorisme’, spreekt Serge Stroobants een zaal voor het merendeel gevuld met hooggeplaatsten militairen toe in de Royal Military Academy in Brussel. ‘En ook België kende onlangs nog een kleine paniekgolf met verstrengde waakzaamheid na de aanslag op het Joods Museum in Brussel.’ Maar moeten we echt vrezen voor terrorisme? En welke budgettaire keuzes moet een overheid maken als het aankomt op terrorismebestrijding? En waar ter wereld is de dreiging nu eigenlijk het grootst?

Omdat zulke vragen zonder duidelijk antwoord, de ongerustheid alleen maar doen toenemen, ontwikkelde de Australische denktank Institute for Economics and Peace (IEP) de Global Terrorism Index (GTI). De resultaten zijn alvast niet erg bemoedigend, in 2013 steeg het aantal dodelijke slachtoffers door terrorisme met 61 procent en sinds 2000 zijn vier terreurbewegingen (IS, Boko Haram, Al-Qaida en de Taliban) verantwoordelijk voor de meeste van de 107.000 doden. Knack.be sprak in Brussel met de bevlogen IEP-directeur Steve Killelea. De voormalige surfer, zakenman en huidige filantroop, verdiepte zich naar aanleiding van de tweede GTI in de ’terrorismematerie’, maar wil zichzelf geen expert in terrorisme noemen. ‘Als je me per se als expert wil omschrijven, noem me dan een expert in indexen’, zegt hij.

‘Als we iets niet meten, kunnen we het niet begrijpen en bovendien niet oplossen. En hoewel de conclusie dat terrorisme met 61 procent is toegenomen erg frappant is, moeten we dit in perspectief plaatsen. Wereldwijd is de kans om te sterven door een moord nog steeds 40 maal groter dan om het leven te komen door een terroristische aanslag.’

Global Terrorism Index
Global Terrorism Index © IEP

Hoe definiëren jullie terrorisme?

Steve Killela: ‘Terrorisme is geweld dat uitgaat van een persoon of een organisatie die niet verbonden is met een overheid. De beweegreden kan politiek, religieus of economisch van aard zijn en een terrorist bereikt zijn doel door angst te zaaien, te intimideren of door dwang. Deze definitie houdt in dat niet alle dodelijke slachtoffers in Syrië worden meegerekend in onze gegevens. Sommige vallen onder de categorie oorlogsslachtoffer.’

Zoals de naam van jullie instituut reeds doet vermoeden, hechten jullie veel belang aan de economische aspecten die vrede beïnvloeden. Vindt u ook dat terrorisme vanuit een meer economisch perspectief moet benaderd worden?

Killelea: ‘In tegenstelling tot wat je zou vermoeden hebben de drijfveren voor terrorisme weinig te maken met economische factoren. Zo zijn armoede, onderwijs of het bnp van een land niet bepalend. Zowel Syrië als Irak doen het niet eens zo slecht als je enkel naar het bnp kijkt. Factoren die wel bepalen of een land vatbaar zijn voor terrorisme: de spanningen tussen etnische of religieuze groepen, wetteloosheid en het schenden van de mensenrechten zoals mishandeling of zelfs executies. Belangrijk om hierbij te vermelden: terrorisme is veel meer dan een aanslag. De dreiging, angst en zelfs de opgedreven beveiliging, ontwricht een maatschappij.’

Maar wakkert een rapport als dit de angst in ondermeer België, dat op de 93e plaats eindigt, niet aan?

Killelea: ‘We mogen nooit bang zijn van kennis, en daarom moeten we feiten kennen en openbaar maken. We hebben kennis nodig om de problemen op te lossen, anders geraken we er nooit uit. Deze informatie biedt ook voldoende stof om het debat en de discussie correct aan te gaan. Uiteraard geven we naast droge informatie ook aanbevelingen mee.’

Zoals?

Killelea: ‘Vier terroristische groeperingen zijn verantwoordelijk voor 66 procent van alle terroristische aanslagen en 80 procent van de slachtoffers vallen in vijf landen. Als we de onderliggende filosofie van IS, Boko Haram, Al-Qaida en de Taliban bekijken, kunnen we vaststellen dat telkens een Islamitische stroming zoals het wahabisme en het salafisme op eigen manier worden geïnterpreteerd. Daarom dat de beste oplossing om deze organiaties te stoppen vanuit de moslimgemeenschap zelf moet komen. Gematigde soennitische landen kunnen een belangrijke rol spelen om radicalisering te doen keren. Door bijvoorbeeld fatwa’s uit te roepen waarin ze hun afkeur tonen, kunnen ze de bevolking een alternatief bieden. ‘

‘Ook moet goed in het achterhoofd worden gehouden dat terrorisme niet overal wordt gedreven door religieuze motieven. In het Midden-Oosten en Afrika is dat inderdaad het geval, maar in de rest van de wereld domineren nationalistische en separistische motieven.’

Steve Killelea
Steve Killelea© YouTube

Een van jullie belangrijkste conclusies is dat militaire actie terrorisme niet kan tegenhouden. Een actuele sneer naar beleidsmakers nu de VS samen met Westerse landen, IS bombardeert in Irak?

Killelea: ‘Ons doel is niet om politici te beïnvloeden. Wat wij doen is informatie vrijgeven. In het verleden werd 84 procent van de terroristische organisaties gestopt door een combinatie van diplomatieke onderhandeling en politiek. 10 procent van de terroristische organisaties bloeide vanzelf dood en slechts zeven procent werd gestopt door militaire interventie. Natuurlijk moeten groepen als Islamitische Staat (IS) tegengehouden worden, maar zoals de cijfers aantonen, zal dit maar een tijdelijke oplossing zijn. De groep alleen met geweld verdrijven, is niet voldoende.’

De GTI toont aan dat het merendeel van terroristische geweld gebeurt in ‘slechts’ 5 landen (en de oplossing ook in die landen of regio ligt), toch is het vooral in de Westerse wereld dat deze index wordt verspreidt. Is dat niet tegenstrijdig?

Killelea: ‘Uiteraard ga ik wegens de onveilige situatie dit rapport niet voorstellen in landen als Syrië en Irak, maar dat neemt niet weg dat het rapport wel wereldwijd wordt verspreid. We hebben ook specifieke aandacht voor dertien landen die in de toekomst een groter gevaar lopen wat terrorisme betreft (Angola, Bangladesh, Burundi, Centraal Afrikaanse Republiek, Ivoorkust, Ethiopië, Israël, Mali, Mexico, Myanmar Sri Lanka en Oeganda).’

2014 is nog niet voorbij en nu al maakte IS in Irak en Syrië en Boko Haram in Nigeria onnoemelijk veel slachtoffers

‘Maar de grootste overtuiging om deze ranking in 2012 voor het eerst op te stellen, was dezelfde als die voor de Global Peace Index. Toen ik voor mijn foundation wilde weten welke landen op aarde vrede kenden, moest ik tot mijn eigen verbazing vaststellen dat er geen duidelijke lijst voorhanden was. Als we vrede niet kunnen meten, hoe kunnen we het dan ooit begrijpen en uiteindelijk bereiken?’

Welk aspect van de resultaten verraste u het meest?

Killelea: ‘De globale stijging en de intensiteit waarmee terrorisme er is op vooruit gegaan in 2013. Een toename van 61 procent is echt wel opmerkelijk. Toch moeten we terrorisme in perspectief plaatsen. De kans om te sterven door moord is nog steeds 40 maal groter dan de door terrorisme.’

‘Volgend jaar zullen we opnieuw een ranking publiceren, al ziet er niet naar uit dat het terrorisme zal afnemen. 2014 is nog niet voorbij en toch maakte terrorisme in landen als Syrië, Irak en Nigeria al duizenden slachtoffers maakten. Ik vrees dat de stijgende trend zich zal verderzetten.’

Vijf opmerkelijke conclusies uit het rapport:


– Zelfmoordaanslagen zijn goed voor 5 procent van alle terrorismeaanvallen

– Slechts 5 procent van alle terrorismeaanvallen vinden plaats in OESO-landen (Met koplopers: Mexico, Turkije, VS, Israël, Griekenland, GB, Tsjechië en Chili)

– Bij aanslagen in het Midden-Oosten worden voornamelijk explosieven gebruikt, terwijl in Sub-Sahara Afrika vuurwapens populairder zijn.

– In deze vijf landen daalde het terrorisme: Yemen, Colombia, Turkije, Thailand en Ivoorkust. Al is de daling wel veel kleiner dan de stijging.

-Er is een evolutie gaande waarbij burgers steeds minder vaak het slachtoffer zijn en agenten vaker.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content