Ebola, het topje van de ijsberg?

‘Als Ebola latent aanwezig blijft en endemisch wordt, dan wordt het virus ook een zaak van de Westerse wereld. Elke Westerse regering zal hierop moeten anticiperen, ook onze federale regering’, schrijft Europees N-VA-parlementslid en arts Dr. Louis Ide.

De Westerse wereld kijkt, op veilige afstand van het televisietoestel, naar de Ebola-epidemie. Al lijken de meeste mensen ondertussen wel te beseffen dat die situatie misschien toch niet zo veilig of comfortabel is. Daar waar de verspreiding van het virus vroeger beperkt was tot enkele dorpjes in Centraal Afrika, waar landgenoot Peter Piot het virus trouwens voor de eerste maal ontdekte, blijkt het nu, met al meer dan 3.400 doden en duizenden ‘laboratory confirmed cases’, moeilijk om de epidemie nog onder controle te krijgen. En dit is een understatement.

Bijna cynisch zou de verspreiding van Ebola wel eens het gevolg kunnen zijn van de toenemende ‘ontwikkeling’ van grote delen van Afrika, in die zin dat de bereikbaarheid van de landen verbetert. Vooral omwille van het feit dat nieuwe koloniserende naties infrastructuur aanleggen in zwart Afrika. Bijna 20 jaar geleden zag ik zelf hoe de Chinezen wegen aanlegden in functie van de ontginning. Hoewel Ebola vanuit darwinistisch oogpunt een ‘slecht virus’ is, omdat het de gastheer in principe relatief snel doodt zodat de gastheer het niet kan doorgeven, blijkt nu dat de mens het virus dus eigenlijk een handje toesteekt. Het virus beperkt zich niet meer tot geïsoleerde dorpjes maar vindt zijn weg via de weinige wegen in zwart Afrika. Met als resultaat duizenden doden en nog duizenden te gaan…

De internationale gemeenschap reageert, zij het traag. Iedereen dacht dat het wel beperkt zou blijven tot de plaatselijke dorpjes. Quod non. Inmiddels besliste president Obama om 3.000 militairen naar de getroffen landen te sturen om een quarantaine in te stellen en verdere verspreiding tegen te gaan. Een moedige en de enig juiste keuze willen we er voor zorgen dat we de strijd tegen Ebola (en zijn ‘kleinere broertje’ Marburg) winnen.

We weten eigenlijk wetenschappelijk gezien nog zeer weinig over het virus. Sterke – wetenschappelijk onderbouwde – hypotheses bestaan, maar het is onduidelijk hoe het virus zich nu verder gaat gedragen. Het is niet onrealistisch te veronderstellen dat Ebola endemisch wordt. Of in mensentaal steevast latent aanwezig is. Daar waar er vroeger, zoals in Kikwit geïsoleerde uitbraken waren in centraal Afrika, situeert het virus zich nu in West-Afrika. De vraag stelt zich of Oost-Afrika dan wel spreekwoordelijk immuun zal blijken voor Ebola.

Indien Ebola latent aanwezig blijft of endemisch wordt, dan wordt het virus ook een zaak van de Westerse wereld. Want laat ons eerlijk zijn: voor de meeste westerlingen is Ebola nu nog steeds een ver van mijn bed show. Maar als Ebola endemisch wordt en zich verder verspreid, zal het een echt Westerse zaak worden. Hulpverlening, migratie en toerisme zijn slechts drie ‘kanalen’ die het virus tot in Brussel kunnen importeren. Elke Westerse regering zal hierop moeten anticiperen, ook onze federale regering.

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat het WEF (World Economic Forum) multiresistente kiemen en onverdraagbare aandoeningen, in tegenstelling tot chronische ziekten en niet overdraagbare aandoeningen, eerder al bijzonder hoog op de prioriteitenlijst zette inzake verspreiding en impact. Ook de WHO (World Health Organisation) nam deze visie over. Op de grote internationale fora is het bewustzijn hieromtrent dus alvast aanwezig, maar de Ebola-epidemie leert ons dat het in de praktijk volledig anders kan uitdraaien. Is de Ebola-epidemie dan ook maar het topje van de ijsberg? Zeker. Tropische ziekten kloppen aan de poorten van Wenen. Sommige keren gewoon terug. Malaria is er zo eentje. Vandaag heeft iedereen schrik dat de paus gedood zou kunnen worden door extremistische moslims. Nog niet zo lang geleden stierven pausen van malaria… Vandaag kan je leishmaniase oplopen in de Ardèche en schistosomiase in Corsica. Een en ander heeft ook te maken met klimaatveranderingen, waardoor de vectoren die de ziekten overbrengen (gaande van zandvliegjes, muggen tot slakken) stilaan gedijen in onze contreien. Multi-resistente kiemen, virussen, parasieten en bepaalde schimmels zijn dus een internationale aangelegenheid.

Op de G7-top van Brussel in juli eerder dit jaar was dit bewustzijn duidelijk aanwezig. Obama, Merkel en Cameron spraken daar onder andere af om doortastend op te treden. ‘To address the threat posed by infectious diseases, we support the Global Health Security Agenda and commit to working with partner countries to strengthen compliance with the World Health Organisation’s (WHO) International Health Regulations and enhance health security around the world.’

Elk land dient zich in te schakelen in een internationale logica, want overdraagbare aandoeningen kennen geen grenzen. Het is de verantwoordelijkheid van elk land en elke regio om de nodige beleidsmaatregelen te nemen voor het eigen land en om zich hierbij tegelijkertijd in te schakelen in de internationale logica. Het een sluit het ander niet uit. Het is ronduit een subsidiair principe zoals de Europese Unie het voorschrijft. De federale regering zal dus in overleg met de gemeenschappen de strijd moeten aanbinden tegen de multiresistentie kiemen, en de nodige faciliteiten moeten uitbouwen om mensen op te vangen die het slachtoffer zijn van pakweg een Ebola-virus. Hoopgevend alvast is dat de partners van de Zweedse coalitie zich hiervan eensgezind bewust zijn. En dat is nodig, want Ebola is slechts de voorbode van veel meer.

Door Dr. Louis Ide van op de Infectious Disease Week (8-12 October 2014, Philadelphia).