Duizenden IS-strijders onder vluchtelingen? ‘Onzin, IS kan zich dat niet veroorloven’

Volgens verschillende berichten beweert de Islamitische Staat (IS) dat de terreurorganisatie al duizenden jihadisten onder de asielzoekers uit Syrië naar Europa heeft gesmokkeld. Is dat geloofwaardig en moeten we ons zorgen maken? Die vraag legde Knack.be voor aan vier deskundigen.

Een vermeend interview met een mensensmokkelaar die zegt voor Islamitische Staat (IS) te werken, werd de voorbije dagen opgepikt door verschillende Nederlandstalige media en gretig gedeeld via de sociale media. Hij beweert dat de terreurgroepering met succes duizenden gevechtsklare jihadisten Europa binnensmokkelt, door hen anoniem te mengen tussen de migranten die via Turkije en Griekenland naar West-Europa trekken. De man zou vanuit Syrië opereren en tevens een voormalig lid van de Syrische veiligheidsdiensten zijn. De jihadisten maken volgens hem gebruik van de generositeit van westerse landen tegenover vluchtelingen om zo te infiltreren in Europa. ‘Het is onze droom om het kalifaat uit te breiden naar de hele wereld, en dat zal ons snel lukken’, klinkt het. ‘Wacht maar’.

Op Facebook doen ook combinatiefoto’s de ronde van verschillende mannen: een beeld waarop ze zogezegd voor IS vochten met daarnaast een beeld van hen als asielzoeker in Europa. Een man is echter door de Britse omroep BBC geïdentificeerd en blijkt een gematigde rebel te zijn die voor het Vrije Syrische Leger tegen het Assad-regime vocht.

Hoe geloofwaardig is het dat IS-strijders massaal naar Europa komen door zich voor te doen als asielzoekers en moeten we ons zorgen maken? Knack.be legde die vraag voor aan vier deskundigen: Rik Coolsaet (hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Gent), Bilal Benyaich (politicoloog aan de VUB en bij de beleidsdenktank Itinera Institute en auteur van het recente essay ‘#radicalisme #extremisme #terrorisme’), Montasser AlDe’emeh (jihadexpert en onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen) en Pieter Van Ostaeyen (historicus, arabist, onafhankelijk onderzoeker en auteur van het boek ‘Van kruistochten tot kalifaat’).

Dat IS reeds duizenden terroristen vanuit Syrië naar Europa zou hebben gesmokkeld, is volgens Coolsaet onzin. Zowel de AIVD (de Nederlandse tegenhanger van onze Staatsveiligheid), als EU-terrorismecoördinator Gilles de Kerchove, zijn daarover formeel: er is geen enkele indicatie dat georganiseerde netwerken in Syrië mensen op missie sturen naar Europa. Persoonlijk vind ik het misleidend om twee problemen (de ‘vluchtelingencrisis’ en jihadisme, nvdr.) met elkaar te vermengen. Wie dat toch doet – zoals de Britse euroscepticus Nigel Farage – heeft een andere agenda.’

Coolsaet hecht dan ook weinig belang aan de verhalen over IS-smokkelaars. ‘Waarmee ik niet zeg dat het interview verzonnen is, maar wel dat die media zich zelf laten misleiden.’

Betekent dit dat er onder de asielzoekers uit Syrië geen IS-leden kunnen zijn? Coolsaet werpt tegen: ‘Wie aan IS probeert te ontsnappen, wordt geëxecuteerd. Mogelijk proberen sommigen van de migratie uit Syrië gebruikt te maken om te ontsnappen.’

Volgens Benyaich is het onvermijdelijk dat er onder de asielzoekers uit Syrië een aantal islamisten zijn en allicht ook jihadisten. ‘Uit de informatie die momenteel bekend is, zijn er geen aanwijzingen dat het om strijders met een missie gaat, hoewel je het niet kan uitsluiten. Wat hun beweegredenen zijn, is voorlopig koffiedik kijken. Het kunnen ook militieleden zijn die in ongenade zijn gevallen binnen hun organisatie of hun rug hebben gekeerd naar het conflict, maar evengoed Europese foreign fighters die van de gelegenheid gebruik willen maken om terug te keren. De inlichtingendiensten kunnen een betere inschatting maken van hun motieven.’

‘Wel staat vast dat onder de vluchtelingen mensen zitten die hebben gevochten in milities. In Athene zijn leden herkend van Al-Nusra, de Syrische tak van Al-Qaeda. Al Nusra heeft evenwel geen ‘buiten-Syrische’ ambities maar richt zich vooral tegen Assad – althans op dit moment.’

Benyaich ziet vooral een propagandaoorlog. ‘IS wil hiermee vooral angst injecteren in Europa om onze samenlevingen te destabiliseren. Het gaat hen vooral om totaalpolarisatie tussen moslims en niet-moslims. Als Europa zich ronduit vijandig zou opstellen tegen vluchtelingen, uit angst voor “hordes immigrerende jihadi’s”, speelt dat de apocalyptische vertogen en dus de positie van IS onder moslims natuurlijk in de kaart.’

Als er al jihadisten naar Europa kwamen, gaat het volgens Benyaich wellicht om een beperkt aantal. Wellicht eerder in de grootteorde van tientallen of honderden, eerder dan duizenden. Het genoemde aantal van 4.000 acht hij ongeloofwaardig. ‘IS is een territoriaal gedreven en totalitaire organisatie die leeft van het veroveren van gebieden en die veroveringen met harde hand consolideren. Daarvoor hebben ze alle mankracht nodig op het terrein. Ze kunnen het zich op dit moment gewoon niet veroorloven om enkele duizenden strijders met een missie naar Europa te sturen.’

Van Ostaeyen: ‘Terroristen onder migranten wellicht op één hand te tellen’

Dat laatste argument werpt ook Pieter Van Ostaeyen op. ‘Ik ga er vanuit dat er enkele mogelijke IS-leden zijn die op deze manier terugkeren naar Europa, maar ik heb moeite om te geloven dat dit systematisch gebeurt.’

Van Ostaeyen verwijst naar de woorden van een Belg in Syrië, met wie hij contact heeft. Volgens hem is het ongeloofwaardig dat IS bewust zijn manschappen zou verminderen, omdat ze elke strijder in Irak en Syrië nodig hebben. ‘Als er al jihadisten tussen de vluchtelingen zitten, dan kan je ze wellicht op één hand tellen,’ luidt het.

De man in Syrië merkt ook op dat infiltratie in Europa moeilijk is voor niet-Europese nieuwkomers en niet efficiënt genoeg omdat ze geen netwerk hebben. ‘IS vertrouwt voor zijn Europese dreiging op home grown Europese extremisten of lone wolves‘.

Montasser AlDe’emeh: ‘IS wil vooral polariseren om te kunnen rekruteren’

Montasser AlDe’emeh merkt op dat IS wel degelijk aanslagen wil plegen in Europa, niet alleen als wraak voor de bombardementen maar ook om te polariseren. ‘Zo geven ze extreemrechts meer munitie om op moslims te schieten. Als zij zich het slachtoffer voelen van haat en represailles, dan maakt dat het voor IS gemakkelijker om te rekruteren.’

‘Daarom mogen we dus niet naïef zijn om te denken dat IS geen manieren zoekt om bij ons aanslagen te plegen. Zich mengen tussen vluchtelingen en hier infiltreren is dan een van de opties. Misschien hebben ze eerder al mensen gestuurd, denk bijvoorbeeld aan de jihadistische cel in Verviers. Maar duizenden? Dat is onzin.’