Duitsland en extreemrechts: sie haben es nicht vergessen

Drie Duitse ministers-presidenten willen dat de extreemrechtse partij NPD verboden wordt.

Drie Duitse ministers-presidenten willen de kleine Duitse extreemrechtse partij NPD laten verbieden. Extreemrechts ligt nog steeds gevoelig in Duitsland wegens haar naziverleden. Maar volgens de Duitse politicoloog Benjamin Höhne spelen ook politieke motieven een rol aan de Duitse rechterzijde.

Extreemrechts heeft een stevige basis in Europa: België heeft het Vlaams Belang en Frankrijk het FN van Marine Le Pen. En er zijn ook Geert Wilders uit Nederland, de Ware Finnen uit Finland, Gouden Dagenraad uit Griekenland, de Vrijheidspartij van Oostenrijk, waar wijlen Jörg Haider de sterke man van was… Wat met het historisch zwaar beladen Duitsland, waar drie minister-presidenten het extreemrechtse NPD willen verbieden?

Volgens de ministers-presidenten van de Duitse deelstaten Beieren, Thüringen en Schleswig-Holstein zou de extreemrechtse partij NPD (Nationaaldemocratische Partij van Duitsland) een gevaar kunnen vormen voor de bondsrepubliek. Ze willen de partij voor het gerecht dagen om haar te verbieden. “Dat doen we desnoods buiten de federale regering om”, zeggen de ministers-presidenten.

Volgens Benjamin Höhne, politicoloog aan de universiteit van het Duitse Trier, zijn er een aantal feitelijke redenen die kunnen verklaren waarom men de NPD wil verbieden. “Zo vinden velen de partij racistisch.”

‘Rechts is bang voor concurrentie’

“Maar daarnaast zijn er ook politieke motieven.” Twee van de drie ministers-presidenten die de NPD willen verbieden, zijn lid van de christendemocratische CDU/CSU. De CDU is vrij conservatief. Dat geldt nog meer voor zijn Beierse afdeling CSU.

“Aangezien de CSU voor belangrijke verkiezingen staat, worden de leden zenuwachtig. Ze zijn bang dat de eveneens conservatieve NPD sterker wordt en de kiesdrempel van 5 procent overschrijdt. De CDU/CSU vreest concurrentie aan de rechterzijde. Maar het valt te betwijfelen of die angst gegrond is.”

‘Eurocrisis kan kiezer naar NPD lokken’

Ook de eurocrisis maakt de Duitse politici zenuwachtig. “De CSU houdt er rekening mee dat de Duitse kiezer zijn ongenoegen zal uiten door te stemmen op de NPD. Maar het is nog maar de vraag of zo’n scenario zich zal voltrekken.”

Höhne verwacht niet dat de NPD populair zal worden. “Het is vooralsnog een zwakke partij met een zwakke organisatie. Ze heeft geen sterke voorman, zoals Wilders of Le Pen.”

‘Verbod is moeilijk haalbaar’

Volgens Höhne is het overigens nog maar de vraag of er daadwerkelijk een verbod op de NPD komt. Men heeft die partij in het verleden al tevergeefs proberen te verbieden. “Grondwettelijk is het moeilijk een partij aan banden te leggen.”

“Bovendien moeten de drie ministers-presidenten een politiek draagvlak vinden om daadwerkelijk een klacht in te dienen. Dat was er bij de vorige poging om de NPD te verbieden, maar nu is het er niet meer. In alle partijen zijn er zowel voor- als tegenstanders te vinden.”

‘Duitsland getekend door naziverleden’

De vraag waarom Duitsland geen grote extreemrechtse beweging kent, vindt Höhne interessant. “Misschien komt het door de Duitse politieke cultuur? Die wordt uiteraard getekend door het nationaalsocialistische verleden. Bovendien hebben wij grote partijen die sterk in de maatschappij geworteld zijn. Voorts is de Duitse politiek niet zo gepolariseerd als elders.”

Höhne verwacht dan ook niet dat er een Duitse Geert Wilders zal opstaan: “Ik zou niet weten waar die vandaan zou komen. Het kan natuurlijk, maar ik ben daar eerder sceptisch over.”

Het geval-Sarrazin

En wat dan met figuren zoals Thilo Sarrazin? Die sociaaldemocraat en voormalig lid van de raad van bestuur van de Deutsche Bundesbank schreef twee niet onopgemerkte populaire boeken: ‘Deutschland schafft sich ab’ en ‘Deutschland braucht den Euro nicht’ (‘Duitsland doekt zichzelf op’ en ‘Duitsland heeft de euro niet nodig’).

In het eerste schreef hij dat het migratiebeleid van Duitsland mislukt is en dat “Joden een gen hebben dat hen anders maakt dan andere mensen”. In zijn tweede boek stelde hij dat Duitsland een vergissing maakte toen het de euro als betaalmiddel nam.

“Sarrazin is eerder een intellectueel dan een politicus”, zegt Höhne. “Hij stookt graag vuurtjes en verspreidt populistische ideeën via zijn boeken. Daar scoort hij mee bij bepaalde delen van de bevolking. Maar hij is geen politieke leidersfiguur en geen charismaticus.”

Jens Cardinaels