Debatten: Hillary Clinton bereidt zich voor op ‘chimpansee met machinegeweer’

Vliegtuigbouwer Otto Diefffenbach III heeft beeltenissen van Donald Trump en Hillary Clinton op telegeleide toestellen aangebracht in Carlsbad, Californië © REUTERS
Rudi Rotthier

Donald Trump wil zich niet te veel voorbereiden, zegt hijzelf. Hillary Clinton laat zich bijstaan door een psycholoog die haar leert hoe Trump op de zenuwen te werken. Maandag houden ze, allicht voor een recordpubliek, hun eerste tv-debat. In zo’n debat, zeggen specialisten, kun je de verkiezingen niet winnen, maar wel verliezen.

Elke zaterdag brengt Rudi Rotthier, onze correspondent in Canada en de VS, u met een boeiend achtergrondverhaal een unieke inkijk in de stad of streek waar hij op dat moment resideert.

Om te beginnen de cijfers. Het meest geciteerde is 100 miljoen. Zoveel kijkers worden verwacht voor het eerste debat. Als het iets meer is, wordt dit in de VS het meest bekeken programma aller tijden. De slotaflevering van M*A*S*H haalde pieken tot 125 miljoen kijkers (in een tijd dat er nog lang geen 300 miljoen Amerikanen waren), en in 2015 werd de Superbowl, en met name het optreden van Katy Perry tijdens de rust, door 118,5 miljoen kijkers gevolgd.

Het zegt veel over de huidige presidentscampagne dat dergelijke cijfers tot de mogelijkheden behoren. In de voorverkiezingen haalden debatten op één zender al tot 25 miljoen kijkers. Dit keer wordt het debat op alle grote zenders en op alle nieuwszenders tegelijk uitgezonden, zonder onderbrekingen voor publiciteit.

Ter vergelijking: vier jaar geleden lokte het eerste debat tussen Barack Obama en Mitt Romney 67,2 miljoen kijkers. En in 2008 keken een tegenvallende 52,4 miljoen mensen naar het eerste debat tussen John McCain en Obama. Dat werd in hun volgende debatten meer.

De kijkcijfers – als ze al de vormen aannemen die voorspeld worden – kunnen grotendeels op rekening van Donald Trump geschreven worden. Hij is niet bijzonder geliefd in het land (Hillary Clinton evenmin trouwens), maar hij verzorgt het spektakel, en mensen kijken liever naar iemand die dreiging inhoudt dan naar een heiligenprentje. Hij wordt vaak vergeleken met een ongeval – probeer maar eens weg te kijken. Velen, misschien de helft van de bevolking, zien het als een duel tussen twee slechteriken, de minst populaire presidentskandidaten ooit. Het is bovendien spannend. Lag Hillary na de Conventies tot 10 procent voor, dan heeft Trump die achterstand ongeveer weggewerkt, hoewel ze in de tussentijd het vijfvoudige spendeerde aan advertenties. De debatten doen er dit keer toe – ze kunnen uitsluitsel brengen over wie de president wordt.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

De moderator tijdens het eerste debat is Lester Holt, gedegen nieuwsanker van NBC. Hij moet in blokken van 15 minuten zes onderwerpen aansnijden. Nationale veiligheid (terreurbestrijding) is er een van. Hij bepaalt zelf de vragen. Hij mag ook uitmaken of hij de deelnemers confronteert met onwaarheden. Zijn collega Chris Wallace van Fox News, die het derde en laatste debat modereert, heeft laten weten dat hij niet aan fact-checking zal doen. De kandidaten moeten mekaar maar op leugens wijzen – is zijn redenering.

Zo’n debat is al vergeleken met een bokswedstrijd, maar komt dichter bij een partij driedimensioneel schaken.

Al Gore leek in 2000 de argumenten te winnen van George W. Bush, maar na de debatten werd duidelijk dat hij zijn gegevens had opgefokt, en bleek zijn lichaamstaal irritant. Hij was op Bush afgestapt tijdens het debat, en dat leek op bullenbakkengedrag. Hij zuchtte wanneer Bush iets zei, en dat kwam hautain over. Hij bleef maar herhalen dat hij sociale zekerheid in een lock-box zou stoppen, terwijl Bush hem maar warrige wiskunde bleef verwijten.

Dat is een beetje tekenend voor een debat. Gore en Bush zullen ongetwijfeld zinnige dingen verteld hebben, Gore had zich zoals Hillary nu wekenlang voorbereid. Hij had zich eindeloos geoefend in een zaaltje waar de vooraf onderhandelde temperatuur van het debat was nagebootst, met verrekening van wat het publiek aan opwarming zou brengen. Hij had Paul Begala, die tijdens de voorbereiding de rol van Bush speelde, in nepdebatten talloze keren afgetroefd. Maar de geschiedenis weerhoudt dat Gore opzichtig zuchtte, dat hij al te agressief op Bush afstapte en dat hij maar de term ‘lock-box’ bleef herhalen.

We weten niet wat er voor deze debatten is afgesproken, hoe hoog de temperatuur zal zijn, of de kandidaten notities mogen maken, hoe het publiek wordt samengesteld. Over al dat soort dingen wordt onderhandeld. Even leek het erop dat Trump moeilijk zou doen, of de debatten zou willen vermijden, maar nu ziet het ernaar uit dat er 3 presidentiële debatten komen naast één debat voor de kandidaten voor het vicepresidentschap. Zelfs in de moderatoren kon Trump zich vinden.

Twee Trumps in de aanbieding

De twee presidentskandidaten bereiden zich, als we hun uitlatingen mogen geloven, heel verschillend op de debatten voor.

Hillary Clinton werkt zich systematisch door dossiers over Trump. Ze wil hem met zijn eigen uitspraken aanpakken. Ze wordt begeleid door een team, dat onder meer minstens één psycholoog bevat, die haar uitlegt hoe ze onder de huid van haar tegenstander kruipt, en hem op de zenuwen werkt, zonder zelf ergernis uit te stralen.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Ze bereidt zich voor, zeggen campagnemedewerkers, op minstens 2 Trumps. De ene is bekend van eerdere debatten. Hij scheldt en vindt zwakke plekken bij zijn tegenstanders, en houdt het verder bij sloganeske tussenkomsten – springt van de hak op de tak. Deze Donald Trump is weleens omschreven – zij het nooit door medestanders – als een chimpansee met een machinegeweer. Onvoorspelbaar maar potentieel dodelijk. De Clintoncampagne gaat ervan uit dat met die Trump niets onmogelijk is. Misschien begint hij over de minnaressen van Bill, en hoe Hillary die volgens hem onheus behandeld heeft. Misschien brengt hij Monica Lewinsky ter sprake. Misschien zegt hij dingen zoals hij vorig jaar tweette (hij vernietigde de tweet kort na publicatie): als Hillary Clinton haar echtgenoot niet kan bevredigen, hoe denkt ze dan Amerika te kunnen bevredigen?

Dat is de ene Trump, bekend van aanvallen op zijn huidige medestander Ben Carson (die hij als geestesziek omschreef) of Ted Cruz (Trump suggereerde dat zijn vader bij de moord op Kennedy was betrokken). Met die Trump behoort alles tot de mogelijkheden.

Hillary, schrijft The New York Times, laat medewerkers tijdens de voorbereidingssessies de meest diverse verwijten naar haar hoofd slingeren, van politiek tot diep persoonlijk. Ze probeert replieken uit.

De andere Trump waarop Hillary zich voorbereidt, is degene die velen in zijn campagneteam zouden verkiezen: “de staatsman Trump”. Dat is een Trump die koelbloedig blijft, die zich aan het scenario houdt en blijft hameren op zijn eigen sterke punten – de bedrijfsleider die van aanpakken weet, die banen creëert – en die op de loer ligt om haar zwakke punten ter sprake te brengen: haar steun voor vrijhandelsakkoorden, de steun die ze van banken en farmaceutische bedrijven ontvangt.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Het grootste probleem voor Trump is dat 60 procent van de Amerikanen denkt dat hij niet in staat is om president te zijn. Op dat punt scoort Clinton beduidend beter.

Volgens de recentste peiling vindt slechts 38 procent van het electoraat dat Trump over “de kwaliteiten” beschikt om president te zijn. De anderen gaan ervan uit dat hij niet bij machte is om emoties te bedwingen, niet in staat is om scheldproza achterwege te laten of om vermeende beledigingen te vergeten bij een onderhandeling, niet evenwichtig genoeg is om de nucleaire codes te hanteren. Het ideaal zou zijn, volgens zijn medewerkers – of dan toch sommigen van hen – dat hij tijdens de debatten juist evenwichtig overkomt, ‘presidentieel’, en zo de kiezers aangenaam verrast. Als hij voldoende blijk geeft van billijkheid kan hij zwevende kiezers, die niet wild zijn van Hillary, misschien in zijn kamp binnenloodsen. De presidentiële Trump is nog niet zo vaak te zien geweest, maar zijn aanhangers wijzen op de kortstondige ontmoeting met de president van Mexico. In de toespraak na afloop van die ontmoeting viel geen onverdroten woord – al moet erbij vermeld worden dat Trump een tekst aflas, dat hij slechts op enkele vragen antwoordde en dat hij enkele uren later tijdens een meeting in Arizona weer volop zijn scheldkant toonde.

Hem pakken waar het pijn doet – in zijn imago

In het geval dat die ‘staatsman Trump’ op de afspraak is, zou Hillary proberen hem van zijn stuk te brengen – hem te doen kantelen in de richting van chimpansee Trump. Hillary, zeggen haar vertegenwoordigers, wil juist het ongeschikte van Trump benandrukken.

Het meest gevoelig is Trump over zijn geld, volgens allerlei berichten. Tijdens een ‘roast’, een hekelavond, die enkele jaren geleden doorging, was bijna niets taboe, niet zijn haar, niet zijn soms wanstaltige gebouwen, niet zijn erotische fantasieën over zijn dochter, maar de grappenschrijvers werd, volgens een van hen, die hierover al in 2013 tijdens een interview met Joan Rivers sprak, op het hart gedrukt “niet te zeggen dat ik minder geld heb dan ik zeg dat ik heb”. Daar voelt Trump zich blijkbaar kwetsbaar. Dat wordt mogelijk dus een gebied waar Hillary Clinton prikken kan plaatsen.

Ze zal hem zeker ook met cijfers en contradicties in zijn uitspraken proberen te bekampen.

Maar dat kan moeilijkheden opleveren. Trumps campagnemedewerkers hebben volgens The New York Times te kennen gegeven dat ze geen ambitie hebben om Trump vol te proppen met cijfers. Hij zal het bij de grote lijnen houden, en zich ver houden van details.

En wat zijn oude uitspraken en contradicties betreft: hij ontkent als geen ander. The Atlantic laat in het oktobernummer een specialist in gezichtsexpressie aan het woord, die beweert dat Trumps mimiek heel geschikt is om met onwaardheden weg te komen. Of gewoonweg te ontkennen dat dingen gebeurd zijn. Trump lijkt heel expressief, en dat blijkt ook uit talloze foto’s waarop hij in rare gezichtsuitdrukkingen is vastgelegd. Maar hij heeft volgens de specialist die The Atlantic raadpleegde juist een veel beperkter nuanceveld dan de meeste mensen. Doorgaans zijn mensen slechte leugenaars omdat ze door hun lichaamstaal verraden worden. Trump dankt zijn pokerface aan een minder brede waaier aan gezichtsuitdrukkingen.

Over chimpansees gesproken. The Atlantic ging te rade bij de wereldspecialiste terzake, Jane Goodall, die niet van antipathie voor de diersoort kan worden verdacht.

“In vele opzichten”, vertelt ze, “herinneren de optredens van Donald Trump me aan mannelijke chimpansees en hun dominantierituelen. Om indruk te maken op hun rivalen voeren mannetjes die in de hiërarchie willen klimmen spectaculaire vertoningen op: met de voeten stampen, op de grond slaan, takken verslepen, stenen gooien. Hoe feller en met meer verbeelding het optreden is, hoe sneller het individu in de hiërarchie opklimt, en hoe langer hij die positie kan handhaven”.

Jane Goodall
Jane Goodall© REUTERS

Ze haalt het voorbeeld aan van chimp Mike die benzineblikken voor zich uit schopte en zo de rivalen schrik aanjoeg en zijn eigen dominantie verzekerde. Goodall zal aan Mike denken tijdens de debatten, zegt ze.

Kamp Hillary kent een uitgebreide maar vrij klassieke voorbereiding op een debat. Tijdens dit weekend wordt ten minste één 90 minuten durend voorbereidend nepdebat voorzien, meldt The New York Times. Wie de rol van Trump zal spelen in dat voorbereidend debat, en of er misschien 2 nep-Trumps voorzien zijn, een voor de chimpanseerol, en een andere voor de staatsman, is “een goed bewaard geheim”, aldus USA Today. Enkele weken geleden meldde The New York Times dat onder meer aan miljardair Mark Cuban, de niet op zijn mond gevallen eigenaar van de Dallas Mavericks, en zelfs aan komiek Jon Stewart werd gedacht voor de rol.

Zo’n stand-in moet even grof en onvoorspelbaar kunnen zijn als de echte Trump, hij moet Trump bestuderen, maar ook Hillary’s programma aan vernietigende kritiek durven te onderwerpen.

Cuban, die vorig jaar met de Trumpcampagne flirtte, heeft sindsdien duidelijk voor Clinton gekozen. Meer zelfs, hij beschimpt Trump bij elke gelegenheid die hij krijgt. Hij zal in elk geval fysiek aanwezig zijn op het debat: hij krijgt, werd vrijdag bekend, een prominente plaats in het publiek, en ook dat is allicht een deel van de Clintonstrategie om Trump te prikkelen (zal Trump Monica Lewinsky uitnodigen als tegenzet?).

Onderbreken of niet?

De Trumpcampagne doet alsof er nauwelijks aan de debatten wordt voorbereid. In tegenstelling tot Hillary blijft Trump meetings afwerken. Hij liet donderdag een mail uitsturen waarin Clinton juist gehekeld wordt omdat ze zo systematisch aan het debat werkt. “Terwijl Hillary naar een team van psychologen en adviseurs luistert die haar moeten leren wat te zeggen, keer ik me naar de mensen die me hielpen daar te geraken waar ik nu ben… jullie”. Trump liet de mail vergezellen van een serie vragen aan zijn aanhang, onder meer aan welke thema’s hij de voorkeur moest geven. Hij vroeg zijn aanhang ook of hij tijdens het debat Hillary moet aanspreken als “Crooked Hillary” of juist niet, of hij, met andere woorden, als chimpansee moest opdagen of als staatsman.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Trump heeft herhaaldelijk gezegd dat hij niet houdt van nepdebatten, en dat hij niet te veel voorbereiding wil om fris en natuurlijk op de vragen te kunnen antwoorden, en het gevoel van het moment niet te verliezen. Maar volgens The New York Times zal hij zich wel gedurende het weekend terugtrekken met een team, zal hij antwoorden oefenen, die gechronometreerd zullen worden. Daarbij zal Roger Ailes, de omwille van aanklachten voor seksuele intimidatie weggestuurde baas van Fox News, niet fysiek aanwezig zijn, al staat hij wel geregeld in telefonisch contact met Trump. Ailes is de man die bruikbare oneliners bedenkt.

Medewerkers van Trump brengen te berde dat hun kandidaat voor het eerst in zijn leven aan een live debat met twee deelneemt, terwijl Hillary al “een miljoen” van dergelijke debatten achter de rug heeft. Dat maakt ook deel uit van het spel. Men wil de verwachtingen voor Trump verlagen, en die voor Hillary verhogen. Maar voor Trump, die in de meeste van de debatten in de voorverkiezingen tussen 10 en 15 minuten aan het woord kwam, doorgaans in korte snokken, met oneliners, en sneren, wordt het zaak om zonder problemen, en vooral zonder zichzelf in nesten te werken, zonder een idioot te lijken, ononderbroken twee minuten vol te praten.

Daarover bestaat in de twee campagnes discussie: moet de eigen kandidaat de andere onderbreken? Stoot Trump vrouwen af door zich te agressief tegen Hillary op te stellen. Stoot Hillary mannen af als ze te zelfzeker of te belerend overkomt. Helpt ze Trump door hem te onderbreken? Laat ze hem niet beter aan zijn lot over, zodat hij zichzelf in zijn praattijd verslikt?

Zoals Trumps campagne hoopt dat The Donald zich als ‘een staatsman’ zal gedragen, zo hoopt de Hillarycampagne dat de eigen kandidaat ‘menselijk’ zal overkomen. Dat Clinton haar dossiers vreet, is bekend. Maar ze wil nog weleens bits zijn, of korzelig, en is ze bijna altijd op haar hoede. Zoals columniste Maureen Dowd het formuleert: het is een beetje de omgekeerde wereld. Bij de eerste vrouwelijke presidentskandidaat stelt niemand zich de vraag of ze hard en doortastend genoeg is. De vraag is juist: is ze niet te hard en te doortastend?

Haar vrienden beweren dat ze in privé warm en hartelijk is, haar echtgenoot, Bill, slaagde erin de indruk te geven dat hij de pijn van mensen voelde, maar dat aspect is zelden bij Hillary te zien tijdens publieke manifestaties. Zoals Hillary zichzelf in het publiek ook zelden lijkt te amuseren. Dat zoekt haar campagne, zonder veel hoop: een menselijke, ten dele lol hebbende, zo mogelijk empathische Hillary.

Een aspect van driedimensioneel schaak is dat de campagnes een strategie voorbereiden. Ze leggen vallen klaar voor de tegenstander. We zullen allicht pas achteraf begrijpen welke vallen dat waren. Het creëren van verwachtingen is er een van.

Terwijl de Trumpcampagne Hillary als de ervaren debater naar voor schuift, argumenteren Clintonmedewerkers dat degene die de uittredende macht vertegenwoordigt het vaak slecht doet in het eerste debat. Obama viel dik tegen in 2012. George W. Bush deed het slecht in 2004. Al Gore deed het slecht in 2000. Pa Bush kon in 1992 zijn ogen niet afhouden van zijn uurwerk – zo hard had hij het gevoel dat hij zijn tijd verdeed. Hij ergerde zich en liet na de vragen te beantwoorden.

Een van de wolfijzers die Trumps campagne voorbereidde, was de gezondheid en het uithoudingsvermogen van Hillary, zelfs voor ze met een longontsteking enkele dagen uitviel. Dat is duidelijk een van de thema’s die Trump wil uitspelen. Clinton is altijd een vat vol energie geweest. Trump denkt daarover twijfel te kunnen zaaien.

De opsomming van racistische aanhangers van Trump, die Clinton enkele weken geleden gaf, zal misschien ook opduiken.

En actualiteit is altijd een interessant gegeven. Hoe recenter het gebeuren hoe minder de kandidaat zich heeft kunnen voorbereiden en hoe “eerlijker” het antwoord kan zijn.

De verpakking primeert op de inhoud

Wat er ook van zij, sinds het allereerste tv-debat in 1960 tussen een ziekelijke, zwetende, niet opgemaakte Richard Nixon en een gebronsde John Kennedy, die wel make-up had toegestaan, is dat de regel gebleken, schrijft The Atlantic-journalist James Fallows (die zelf als medewerker Jimmy Carter begeleidde bij een debat): “In slechts een minderheid van gevallen hebben politici terrein gewonnen of verloren op basis van wat ze zegden, eerder dan op basis van hoe ze eruitzagen terwijl ze het zegden”.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Van Nixon werd gezegd (zonder bewijsmateriaal, stelt Fallows, maar plausibel genoeg), dat hij het debat had gewonnen voor wie naar de radio luisterde, terwijl Kennedy won bij de tv-kijkers. De zinnen gingen verloren, maar het beeld van de zonnige Kennedy tegenover de somberende Nixon deed wonderen.

Deze debattenserie uit 1960 was zo ingrijpend dat er jarenlang geen presidentiële debatten meer werden georganiseerd.

In 1976 ging dienstdoend president Gerald Ford – de vervanger van de in ongenade gevallen Nixon – ten onder tegen Jimmy Carter. Dat werd toen wel aan een blunder toegeschreven hoewel Ford ook voordien al achterophinkte in de peilingen. Zijn blunder was: “Er is geen Sovjet-dominantie in Oost-Europa, en die zal er ook nooit zijn onder een Ford-regering”. De interviewer kon zijn oren niet geloven. Ford wist beter, bedoelde het anders en kwam de uitspraak niet te boven.

Vier jaar later deden de debatten er eigenlijk niet toe. Carter zat in de rats met de economie en met de gijzeling in de Amerikaanse ambassade in Iran. Ronald Reagan won weliswaar de debatten, maar had ze niet nodig om de verkiezingen te winnen.

Dat was weer vier jaar later anders. Reagan, die al bij zijn eerste ambtstermijn de oudste president ooit was geworden, was volgens medewerkers op zijn 73ste gauw moe. In het eerste debat raakte hij bij momenten kant noch wal en de Democraat Walter Mondale, die in de peilingen achterlag, begon te geloven dat hij kans maakte op winst. Reagan zelf beweerde dat zijn medewerkers hem zo volgegoten hadden met feiten en statistieken dat hij niet helder meer kon denken. Onder meer een van zijn zoons zou later opschrijven dat dit debat wellicht een eerste teken was dat de president aan Alzheimer leed.

Sinds dat eerste debat was dat het gespreksonderwerp: is Reagan nog in staat om president te zijn. Het werd ook een expliciete vraag in het tweede debat, maar de president, gecoacht door Roger Ailes, had zijn antwoord klaar. “Ik zal van leeftijd geen punt maken in deze campagne”, sprak hij, niet eens zo vlot: “ik ga niet, om politieke redenen, de jeugd en onervarenheid van mijn tegenstander uitbuiten”.

De camera toonde het lachende gezicht van de niet zo jeugdige Mondale, het onderwerp was van de baan en Reagan werd herkozen.

Dat is het gruwelijke aan debatten. Na weken van voorbereiding komt het soms aan op één zin, één gebaar.

Praktisch:

In de nacht van maandag op dinsdag tussen 3 uur en 4u30 gaat het eerste debat door. Knack.be is er live bij.

Er volgen nog twee debatten: op zondag 9 oktober antwoorden de presidentskandidaten op vragen uit het publiek (dit debat wordt gemodereerd door Martha Raddatz van ABC en Anderson Cooper van CNN), en op woensdag 19 oktober modereert Chris Wallace van Fox News een ‘gewoon’ debat, ook weer met 6 luiken van 15 minuten.

Op dinsdag 4 oktober houden de kandidaten voor het vicepresidentschap hun enige debat.

Door Rudi Rotthier vanuit Queens, New York, VS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content