De woede van een grootmoeder: ‘Politiegeweld? Wat met zwart geweld?’

Het voorbije jaar – sinds de dood van Michael Brown in Ferguson – is een felle beweging ontstaan, die voornamelijk actievoert rond politiegeweld tegen zwarten, #BlackLivesMatter. Nu wordt een zwarte tegenbeweging hoorbaar die ‘zwart geweld’ aanklaagt.

Tijdens het voorbije weekend werd een inderhaast opgenomen video die Peggy Hubbard op Facebook deelde 7 miljoen keer bekeken. Hubbard, een grootmoeder die niet op haar mond is gevallen, “deed haar oorringen af” en lanceerde een met schuttingtaal versterkte tirade tegen #BlackLivesMatter.

#BlackLivesMatter is de beweging die een jaar geleden ontstond nadat de ongewapende 18-jarige Michael Brown in Ferguson door een witte politieagent was doodgeschoten. De beweging is intussen breed over het land vertakt.

Peggy Hubbard rijdt met een Harley Davidson, ze werkte in het leger, bij de zeemacht, is getrouwd met een politieagent, en omschrijft zichzelf als “nieuwsverslaafd”. Ze werd tot haar boze tirade gebracht door een samenloop van twee dodelijke schietpartijen. In het ene geval, in de achterstandsbuurt van St. Louis waar ze zelf opgroeide, werd een jonge zwarte man, de 18-jarige Mansur Ball-Bey, “een heel, heel slechte man”, volgens Hubbard, door politie neergeschoten. De politieagenten hadden een huiszoekingsbevel. Toen ze aanklopten probeerden, in de versie van de politie, Ball-Bey en een 14-jarige vriend te vluchten. Ball-Bey richtte, nog altijd in de politieversie, een (gestolen) wapen op de agenten. In de woning werden meerdere gestolen wapens en een hoeveel crack aangetroffen. Zijn familie en vrienden betwisten overigens de politieversie.

Na de dood van Ball-Bey, en lang voor het autopsierapport werd vrijgegeven, manifesteerde BlackLivesMatter uit solidariteit met het slachtoffer. Het kwam tot rellen met vernielingen en verwondingen.

Het andere ‘schietincident’ gebeurde in het nabije Ferguson, om de hoek bij waar Michael Brown een jaar geleden het leven liet.

Suspect in custody in shooting death of 9-year-old Ferguson girl http://t.co/iwiPVEyQeY – @KMOV pic.twitter.com/6HQExHRrHI

— CBS News (@CBSNews) August 28, 2015

Vanuit een rijdende auto werd het vuur geopend op wat “het verkeerde huis” zou geweest zijn. Een bewoonster werd in het been geraakt, en haar 9-jarige dochter, Jamyla Bolden, die op het bed van haar moeder haar huiswerk maakte, werd in de borst getroffen en was dood.

‘Haar leven deed ertoe’

“Voor wie denk je dat ze gisteren protesteerden?” aldus Hubbard. “Voor de schurk (thug). De misdadiger. Want ze klagen politiegeweld aan. Neem me niet fucking kwalijk. Politiegeweld? Wat met zwart geweld? Jullie zwarten, mijn zwarten, jullie zijn de fucking meest gewelddadige motherfuckers die ik ooit in mijn leven heb gezien. Een klein meisje is dood. Jullie zeggen dat zwarte levens ertoe doen? Haar leven deed ertoe. Haar dromen deden er toe. Haar toekomst deed ertoe.”

Ze had minister van Buitenlandse Zaken kunnen worden, zei ze later, ze had president kunnen worden.

Niet dat politiegeweld onbestaande is, gaf ze in de video toe. Dat bestaat wel degelijk.

Maar: “Jullie halen de buurt overhoop waar ik opgroeide, en waar mijn moeder helemaal alleen 8 kinderen opvoedde. Jullie vernietigen niet eens jullie eigendom (your shit, zegt ze) maar de eigendom van anderen, om een schurk te ondersteunen. Jullie schreeuwen maar de BlackLivesMatter-bullshit. Doet er niet toe. Jullie vermoorden mekaar. De witte lui kan het niet schelen. Jullie beschieten de politie. Ze leggen jullie om (they drop your ass).’Oh, hij stierf door politiegeweld’. 127 moorden later (het aantal moord in St. Louis dit jaar, red.) willen jullie nog altijd politiegeweld aanklagen? Zwarte mensen, jullie zijn een aanfluiting. Jullie breken gemeenschappen op om schurken en criminelen te verdedigen”.

Enzovoort.

Gevallen zeep

Later publiceerde ze een video zonder de schuttingtaal (“zo ben ik niet”), maar met dezelfde boodschap: het protest tegen reëel politiegeweld gaat voorbij aan een veel groter probleem. Nog later werden meer details over de zaken bekend. Uit de autopsie bleek dat Mansur Ball-Bey overleed na een politieschot in de rug. Ook werd een verdachte gearresteerd voor de dood van Jamyla Bolden, een jongeman van een jaar of 20 die al eerder veroordeeld was en onder voorwaarden op vrije voeten was.

Peggy Hubbard kent het probleem van zwart geweld. Ze heeft een broer aan dat geweld verloren. Een van haar stiefkinderen gaf ze naar eigen zeggen zelf aan bij de politie en hij zit nu in de gevangenis. “Ik zei hem: laat je zeep niet vallen”. “Zij hebben hun keuze gemaakt”.

Vietnam maal 5

Dat laatste staat wel weer open voor discussie, maar de omvang van het probleem kan moeilijk worden overschat.

Volgens statistieken die in een recent artikel in The Atlantic worden weergegeven, zijn tussen 1980 en 2013 in de VS 262.000 zwarte mannen gewelddadig aan hun eind gekomen. In New Orleans, een stad met zo’n 400.000 inwoners, stierven in diezelfde periode 6.000 zwarte mannen een gewelddadige dood. The Atlantic vergelijkt dat met de traumatische oorlog in Vietnam, waar over een periode van ruim 10 jaar 58.000 Amerikanen het leven lieten. De zwarten in de VS hebben de voorbije 25 jaar collectief bijna 5 Vietnamoorlogen uitgevochten. Er zijn, dat blijkt dan weer uit FBI-statistieken, relatief minder wapens aanwezig in zwarte huishoudens, maar die wapens doden des te meer, vele duizenden mensen per jaar.

Volgens een telling van nieuwssite Buzzfeed zijn er tussen april 2014 en april 2015 16 ongewapende zwarten gestorven ten gevolge van politieoptreden. Dat is gigantisch veel, onaanvaardbaar veel, en er is daarnaast veel ander beschreven politiegeweld. Maar het aantal ongewapende doden door de politie is een fractie van het aantal zwarte slachtoffers van bendegeweld, en dat aantal ligt ook lager an het aantal zwarte kinderen dat door verdwaalde kogels aan een vroegtijdig einde komt.

Bibliotheekkaart

Deze week deed de zwarte presidentskandidaat Ben Carson met een opiniestuk in USA Today zijn duit in het zakje. Carson, een gepensioneerde hersenchirurg, is zelf opgegroeid met een alleenstaande moeder, in een achterstandsbuurt van Detroit. Hij vertegenwoordigt een conservatief zwart gedachtengoed, waarin links (liberals) wordt verweten de zwarten klein te helpen houden met allerlei niets verbeterende hulpprogramma’s. Carson heeft in de aanloop naar zijn campagne enkele uitschuivers gemaakt, maar hij heeft zich tijdens het eerste presidentiële debat herpakt, en staat in de nationale peilingen van Republikeinse kandidaten momenteel op de tweede plaats, ver achter Donald Trump, maar ruim voor op oorspronkelijk favoriet Jeb Bush.

“Uiteraard”, schrijft hij, “bestaan raciale politiekwesties, en rotte politieagenten doodden onschuldigen. Die acties zijn onverschoonbaar, en ze moeten vervolgd worden om gelijkaardig gedrag in de toekomst af te schrikken. Maar het was niet de onrechtmatige behandeling door de politie die onze steden met hopeloosheid vulde. Jonge mannen en vrouwen kunnen geen baan vinden. Ouders ontberen de opleiding om in de moderne economie mee te doen. Veel te veel families lijden onder blessures die ze zichzelf toebrachten.”

“Ik groeide op in een buurt waar de meeste Amerikanen nooit met de auto zouden doorrijden. Ik zag kogels, drugs en dood op de plaatsen waar ik met vrienden speelde. Mijn neven stierven in de straat waar ik woonde. Ik dacht dat dat ook mijn lot zou zijn. Mijn moeder dacht er anders over. Ze redde mijn broer en mij met niet meer dan een bibliotheekkaart.” Dat legt Carson ook vaak in toespraken uit: dat zijn moeder bijna zonder geld de nieuwsgierigheid en leergierigheid bij haar kinderen wist te kietelen.

“#BlackLivesMatter kan van haar wat opsteken over de echte oorzaken van hopeloosheid”.

“De acties van misdadige agenten kosten zwarte levens, één per keer. Ons onderwijs vernietigt zwarte levens niet met een of twee, maar in heelder generaties.”

“De entertainmentindustrie vult zijn zakken door een bestaan te verheerlijken waarin zwarte mannen schurken zijn en vrouwen afval”.

“Washington heeft tientalen jaren een oorlog tegen armoede gevoerd. Armoede heeft gewonnen. Wij verloren. Meer dan 20.000 miljard dollar is verspild terwijl we er niet in slaagden om de armen te helpen ‘zichzelf uit de sleur van armoede’ te werken, zoals president Lyndon Johnson beloofde”.

Carson eindigt met een boodschap voor de twee grote partijen. Aan de Democraten: “Laten we hun leiders vertellen dat we niet gekleed, gevoed en gehuisvest willen worden. We willen eer en waardigheid. We willen geen plan om ons in overheidshuizen onder te brengen in goede buurten. We willen dat er een einde komt aan de armzalige scholen die ons zonder de middelen laten om onze eigen huizen te bezitten en zelf te kiezen waar we willen wonen”.

Voor zijn eigen partijgenoten is hij iets milder: “Ze hebben ons al te lang genegeerd. Ze moeten ons uitnodigen en naar ons luisteren”.

Cake eten

De discussie gaat, volgens een vooraanstaande commentator als Ta-Nehisi Coates, zoon van een Black Panther, al minstens honderd jaar terug. Ze plaatst de mogelijkheid om zelf verandering te brengen in eigen leven en omgeving, om zelf orde op zaken te stellen, tegenover de structurele verandering, de mogelijkheid om bijvoorbeeld via overheidsingreep, via wetten en financiering, discriminatie te bestrijden. Ze toont, zij het wat minder duidelijk, ook een andere breuklijn, tussen ‘separatisme’ en ‘integratie’.

Er is een lange lijn van pleitbezorgers van persoonlijk fatsoen in zwarte buurten, te beginnen bij de opvoeding. Ten tijde van de rellen in Baltimore werd een filmpje van een moeder die haar zoon, die stenen naar de politie gooide, voor zijn kanis sloeg, wereldwijd gedeeld. In een interview op CNN roemde Peggy Hubbard haar. “Zo was mijn moeder ook”.

Tot een paar jaar geleden was komiek en tv-ster Bill Cosby de luidste stem in het debat tegen rap-hiphop en tegen de verloedering in zwarte gemeenschappen. Een stem, die volgens Ta-Nehisi Coates, moraliteit niet liet vergezeld gaan van structurele strijd of structurele verandering. In een beroemde en controversiële toespraak in 2004 voor de vereniging voor zwarte burgerrechten NAACP zei Cosby. “Kijk naar de gedetineerden. Dat zijn geen politieke gevangenen. Dat zijn mensen die Coca-Cola stelen. Mensen die in het achterhoofd geschoten worden omwille van een stuk cake. En dan rennen we vol verontwaardiging rond: ‘De politie had hem niet mogen neerschieten’. Wat deed hij met die cake in zijn hand? Ik wilde dat stuk cake even graag, en ik keek ernaar en had geen geld. En wat men noemt opvoeding maakte me duidelijk: ‘Als je betrapt wordt, breng je je moeder in verlegenheid’.”

Al in 2008 speculeerde Coates erover of de houding van Cosby niet te maken had met de klachten over diens eigen gedrag tegenover vrouwen.

Persoonlijke moraliteit als strategie houdt altijd het gevaar van ontmaskering en hypocrisie in.

‘Beddeerne’

Er hoeft, op zich, geen tegenspraak te zijn tussen actie binnen de eigen gemeenschap, of individuele pogingen tot zelfverbetering, en actie tegen politiebrutaliteit.

Peggy Hubbard ontkent dus niet dat buitensporig politiegeweld bestaat, en #BlackLivesMatter ontkent niet dat er ander geweld is, dat dodelijker is dan politiegeweld. Maar de twee kampen werken mekaar duidelijk op de zenuwen. Vertegenwoordigers van BlackLives snappen niet dat anderen niet begrijpen dat politiegeweld van een ander allooi is dan geweld door bendes, omdat het van de overheid uitgaat, en wijst op structureel racisme. De andere kant vindt dan weer dat BlackLives bendes wel heel zachtaardig aanpakt en niet veel woorden vindt om het jonge leven van Jamyla Bolden te betreuren. In Baltimore hebben verschillende vertegenwoordigers van BlackLives, naast vertegenwoordigers van kerken, de orde handhavende rol van de bendes na de rellen van april geprezen. Hubbard van haar kant werd, behalve geprezen door gelijkgestemden, onder meer door nogal wat gelijkgestemde zwarten, ook voor rotte vis uitgescholden. Ze leed aan “waanbeelden”, kreeg ze te horen, ze was de “huisneger” en “de beddeerne van de witte man”. De taal van verraad duikt wel eens op bij woordvoerders van BlackLives (de beweging is van onderuit gegroeid, er zijn nogal wat mensen die zich als woordvoerder opwerpen). Wie het niet met Black Lives eens is, “denkt als een witte”. Hubbard reageerde door een foto van haar ‘witte man’ op haar Facebookpagina te posten. Hubbard gaf haar verguizers enige munitie door op CNN te verklaren dat “wit privilege” niet bestaat.

BlackLives wordt wel eens tunnelvisie verweten. Het gaat alleen nog om politiegeweld, en alles wat de boodschap anders kleurt, wordt geweerd. Een jaar na de dood van Michael Brown wordt nog altijd met opgeheven armen en met de roep ‘Don’t Shoot’ gemanifesteerd, hoewel intussen uit twee onderzoeken is gebleken dat Michael Brown naar alle waarschijnlijkheid niet zo aan zijn einde is gekomen. De ouders van Brown stuurden hun kind naar zijn grootmoeder. Toen zij ziek werd moest de 18-jarige maar zelf logies zoeken. Minuten voor zijn overlijden had hij onzacht cigarillo’s gestolen uit een buurtwinkel. Het is voor vertegenwoordigers van BlackLives ongeveer heiligschennis om dat deel van het levensverhaal op te rakelen, alsof daardoor het politieoptreden met minder kritische zin zou bekeken worden, alsof men bang is dat een beetje grijs het onrecht doet verdampen.

Meer moorden

#BlackLivesMatter wil de politieaanpak veranderen en wil een politiek effect hebben op de komende presidentsverkiezingen, de kandidaten dwingen tot standpunten. Wat met vallen en opstaan lukt aan Democratische kant.

Maar op het terrein, in de achterstandsbuurten, de “zwarte buurten”, is de verandering niet zo positief, wat misschien ook de proteststemmen als die van Peggy Hubbard verklaart.

In vele steden in de VS is het dodental dit jaar voor het eerst sinds lang weer gestegen. Dat is niet alleen zo in plaatsen waar Black Lives uitgebreid actie voerde, zoals Baltimore en St. Louis, maar toch ook uitgesproken daar. In Baltimore werd half augustus, met nog 4,5 maanden te gaan, het aantal moorden van 2014 al overschreden. Vrijdag stond het op 219. Sinds de dood van Freddie Gray wordt aan recordtempo gemoord. Burgemeester Stephanie Rawlings-Blake heeft het over een domino-effect – de ene moord leidt tot de andere – en over een vertrouwensbreuk. Sinds Freddie Gray in politiehanden om het leven kwam, en sinds daarna 6 agenten (daarbij ook zwarten) in beschuldiging werden gesteld, is het vertrouwen tussen politie en bewoners nog meer zoek dan tevoren. Bewoners filmen elke beweging van de politie. De politie, die grotendeels afgesneden is van lokale informatie, haalt de schouders op en laat betijen.

Een volle tank benzine

Er zijn in het Amerikaanse politieke leven een aantal elementen waarover overeenstemming groeit. Dat er iets moet gedaan worden aan het onderwijs in achterstandsbuurten, bijvoorbeeld. Dat zit vaak in een neerwaartse spiraal. Scholen zijn afhankelijk van lokale belastinginkomsten, wat betekent dat arme buurten armoedige scholen hebben.

Rond justitie groeit een heel brede coalitie, gaande van de conservatieve Koch-broers over Republikeins presidentskandidaat Rand Paul tot president Obama, om de straffen voor niet gewelddadige drugovertredingen terug te schroeven en zo het aantal zwarte mannen in de gevangenissen drastisch te verminderen.

De slavernij heeft, is de redenering, het zwarte familieleven een eerste keer kapotgemaakt, en de ‘war on drugs’ doet dat nog eens over. Honderdduizenden zwarte mannen worden in gevangenissen opgesloten, weggehaald uit families en voor het leven politiek onmondig.

In een artikel uit het septembernummer van The Atlantic wordt duidelijk dat ook die ingrepen niet heel veel zullen veranderen. Het artikel bekijkt de situatie in New Orleans. De burgemeester, Mitch Landrieu, de eerste witte burgemeester sinds 1978, en de zoon van de vorige witte burgemeester, neemt de journalist mee door de stad, en mee naar de beruchte Angola-gevangenis.

New Orleans is de stad waar “geweld van zwart op zwart”, een begrip dat de burgemeester vermijdt, op zijn ergst is.

Wapens “kosten soms minder dan een volle tank benzine” en zijn zo goed als ongereglementeerd te koop. De misdaad is torenhoog. Ruim de helft van de zwarte mannen heeft geen baan, wat de drugshandel voor hen vaak een onweerstaanbare bron van inkomsten maakt, en er is een cultuur van geweld. Een man vertelt dat hij in een opwelling iemand heeft doodgeschoten, omdat die zijn zus een slag had toegebracht.

De burgemeester zit ergens tussen de twee categorieën die Ta-Nehisi Coates aangeeft. Hij wil zowel persoonlijke verbetering als structurele verandering, en dat alles tegelijk: de gescheiden huisvesting aanpakken, scholing voorzien, gelijke toegang tot de diensten, banen aanbieden, alle mensen de indruk geven dat ze voor vol meetellen, maar tegelijk ook iets doen aan de “zwakke verantwoordelijkheidszin, familiestructuur, een bepaalde cultuur”. Hij wil vooral realistisch zijn: ouders zover krijgen dat ze wapens weghalen bij hun kinderen – omdat een strenge wapenwet in de staat Louisiana hoe dan ook niet haalbaar is.

“Het is de twee”, zegt de burgemeester. “Vele mensen hebben wat hulp nodig, en vele mensen kunnen het zelf doen. Maar dit is het belangrijke. We kunnen over slavernij praten, we kunnen over compensatie praten, we kunnen het over boetedoening van dit land hebben voor zijn erfzonde. Die is in New Orleans belangrijker dan in andere steden omdat in New Orleans meer slaven verkocht zijn dan elders. Maar er komen geen compensaties, en dus is het bijna een academisch debat.”

“Ik ben een beperkte tijd aan de macht en dan vecht ik liever voor iets wat wel kans heeft gerealiseerd te worden. Ik kan de geschiedenis niet terugdraaien. Ik kan alleen werken aan de problemen waarmee ik geconfronteerd word. Wat ik wil zeggen is: als ik je van je stoel sla, is dat mijn fout. Als je een week later nog op de grond ligt, is het de jouwe…”

Er wordt in de VS dezer dagen eindeloos over ras gesproken. Er verandert nog niet veel, maar dat er, na een periode van luwte, en van illusie over verandering, weer volop over reële problemen gesproken wordt, is een begin. Wie op de grond ligt en hoe men overeind komt, valt nog af te wachten.