De VS vallen aan barbaarsheid ten prooi, net zoals het Romeinse Rijk

© iStock

‘De verbrokkeling van het Amerikaanse imperium lijkt definitief ingezet’, schrijft Jonathan Holslag (VUB). ‘Eigenbelang primeert – onomwonden en bruut.’

Begin negentiende eeuw bracht een jonge Amerikaanse kunstenaar een bezoek aan Italië. Het was een deel van zijn grote omzwerving door Europa, zoals dat bij de burgerij toen de mode was. Hij schilderde er een betoverend zicht op Firenze, zijn tempels en kerken. Maar Thomas Cole deed er ook inspiratie op voor The Course of Empire, een tussen 1833 en 1836 geschilderd vijfluik dat het verloop van een wereldrijk verbeeldt. Die vijf doeken zijn nu te zien in een compacte maar boeiende tentoonstelling in de National Gallery in Londen.

Onder indruk van Rome, het lapidarium dat ooit de hoofdstad van het Romeinse Rijk was, gaf de schilder zijn eigen samenleving twee eeuwen geleden een duidelijke les mee: hoed je voor zelfgenoegzaamheid en decadentie. De Verenigde Staten waren toen nog een jonge natie, alert en nijver. De founding fathers hadden zich duidelijk laten inspireren door de filosofie en de glorie van de Romeinen, met een eigen Capitool in Washington en spoorwegen die het uitbreidende grondgebied dooraderden, net zoals de Romeinse heirbanen. Cole wilde de Amerikanen er voor altijd aan herinneren dat alles wat ooit moeizaam bedacht, opgebouwd en veroverd is, gedoemd is tot verval – tenzij burgers alert blijven en trouw aan de principes van de republiek.

De VS vallen aan barbaarsheid ten prooi, net zoals het Romeinse Rijk

Coles vijfluik vangt aan met een primitief landschap, groen en vreedzaam. Op het tweede schilderij transformeert het tot een arcadische staat, waar mensen dansen, de boer ploegt, schepen de kleine haven binnenvaren en de wijsgeer zich in stilte het hoofd breekt. Mens en natuur zijn in harmonie, en iedere burger levert toegewijd zijn bijdrage aan de samenleving.

Uit die staat ontspruit, op het derde doek, een rijk met een hoofdstad vol marmer, triomfbogen, exotische dieren, en burgers die languit liggen te consumeren en zich laten bedienen door slaven. Een vrijheidsbeeld torent hoog uit boven een gigantische haven waarin oorlogsgaleien en handelsschepen liggen aangemeerd.

Dan volgt – op doek vier – de vernietiging. In de schaduw van een afgebroken beeld van de oorlogsgod Mars werpen mensen zich op elkaar. Vaders en moeders proberen tevergeefs kun kinderen in veiligheid te brengen.

Wat rest, op het laatste doek, is een desolate ruïne. Op een statig kapiteel heeft een kraai nest gemaakt.

Het is alsof Cole, op het moment dat Washington en New York verre van imperiale megapolissen waren, zijn landgenoten wilde uitdagen: ‘Kunnen wij, Amerikanen, deze cyclus van opmars, decadentie en verval doorbreken?’

Ik vrees dat de VS anno 2018 de toestand op het vierde paneel incarneren. Een rijke toplaag heeft zich compleet losgekoppeld van de rest van de samenleving, een vastgoedboer beschouwt de politiek als zijn persoonlijke speeltuin, en de laatste restjes republikeinse strijdbaarheid en integriteit worden weggeblazen door scheldtirades. Het imperium valt aan barbaarsheid ten prooi, niet zozeer vanuit Mexico of Cuba maar van binnenuit, net zoals het Romeinse Rijk.

Het valt te bezien of Donald Trump de economische achteruitgang van de VS echt zal kunnen stoppen

Wat volgt hierna? Het valt, eerst en vooral, nog te bezien of Donald Trump de economische achteruitgang van de VS echt zal kunnen stoppen. En dan nog: bepalend voor het lot van een samenleving is niet alleen haar materiële welvaart, maar ook de moraliteit van haar burgers en politici. Ook in dat opzicht gaat het in Amerika van kwaad naar erger. De respectloze communicatie van de president wordt onvermijdelijk overgenomen door zijn burgers. Als er daarbij nog eens wordt bespaard op het onderwijs, dé plek waar waarden en normen gecultiveerd moeten worden, dan weet je dat het niet de goede kant uitgaat. En als, ten slotte, het buitenlandbeleid wordt getypeerd door opportunisme, dan rest er helemáál niet veel meer om optimistisch over te zijn.

De verbrokkeling van het Amerikaanse imperium lijkt definitief ingezet. China staat te trappelen om de macht over te nemen, maar voorlopig is het daar nog niet sterk genoeg voor. Wat we zien, op korte termijn, is de terugkeer van harde internationale anarchie. De wereld wordt een arena waarin een veelheid aan vaak relatief kwetsbare actoren haar macht tracht te maximaliseren. Eigenbelang primeert – onomwonden en bruut.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content