De verkiezing van een nieuwe paus in 7 stappen

Wat gebeurt er achter de gesloten deuren van de Sixtijnse Kapel?

De situatie waarin een paus vrijwillig aftreedt, heet ‘Sedes Vacante’, letterlijk vertaald: leegheid van de stoel. In een wetgevend document (Universi Dominici Gregis) uit 1996 staan de richtlijnen voor de verkiezing van een nieuwe paus.

De 120 stemgerechtigde kardinalen, het conclaaf genoemd, moeten jonger zijn dan 80 jaar en komen samen op Vaticaans grondgebied. Dit kan ten vroegste 15 dagen na het overlijden of aftreden van de huidige paus. De Belgische kardinaal Godfried Danneels, die in juni 80 jaar wordt, is dus nog net stemgerechtigd.

De kieskardinalen verblijven in een speciale residentie, het ‘Domus Sanctae Marthae’. De verkiezing zelf vindt plaats in de Sixtijnse Kapel. Als een kardinaal te ziek is om de verkiezing bij te wonen, worden drie personen aangesteld om zijn stem op te halen. Dit geldt niet voor kardinalen die zonder geldige reden niet aanwezig zijn bij het begin van het conclaaf. Contact hebben met de buitenwereld is verboden. Geen briefwisseling, telefoon of andere communicatie is toegelaten, de geheimhouding is absoluut.

De kardinalen beginnen de verkiezing met een Heilige Mis ter ere van de Heilige Geest. In deze mis wordt de Heilige Geest gesmeekt een goede keuze te maken. Daarna begint de stemronde. Bij het stemmen schrijft elke kardinaal de naam van hun kandidaat op een stembiljet. Ze moeten daarbij hun handschrift onherkenbaar maken en het biljet tweemaal opvouwen. De stemformulieren bevatten de tekst: ‘Eligo in summum pontificem’, Latijn voor ‘Ik verkies tot paus ….’. Daarna laten de kardinalen één voor één hun biljet in een urn vallen.

Vervolgens worden de stemmen geteld door de 3 leden van de stemcommissie. Er zijn ook drie revisoren om die 3 leden te controleren. De stemopnemers schudden de biljetten door elkaar en tellen het aantal. Komt dat niet overeen met het aantal stemgerechtigde kardinalen aanwezig, dan worden de biljetten verbrand en wordt de stemming overgedaan. Klopt het aantal wel, dan vouwt stemopnemer nummer één het eerste biljet open en noteert hij de naam. Nummer twee noteert de naam eveneens, waarna nummer drie deze hardop uitspreekt en het biljet aan een draad rijgt. Als alle namen zijn opgenoemd, worden de uiteinden van de draad aan elkaar geknoopt.

De stemopnemers tellen de stemmen op en noteren de totalen. Na elke stemming worden de biljetten en alle gemaakte notities verbrand in een kachel waarvan de schoorsteen gelinkt is met een raam van de Sixtijnse Kapel. Als er nog geen resultaat is, wordt er (nat) stro gemengd met de stembiljetten, zodat de rook zwart kleurt en de buitenwereld weet dat er nog geen beslissing gevallen is.

Er is een maximum van 4 stemrondes per dag, waarbij om de drie dagen een rustperiode wordt ingelast als tijd voor bezinning. Indien een kandidaat twee derde van de stemmen heeft behaald, betekent dat een geldige verkiezing van de nieuwe paus. Mocht er na 30 stemrondes nog steeds geen overeenstemming zijn, is een gewone meerderheid geldig.

Als de nieuwe paus verkozen is, wordt dat met witte rook aan de gelovigen op het Sint-Pietersplein meegedeeld. Daarna wordt de paus op het Sint-Pietersplein aan de wachtende menigte voorgesteld en wordt zijn naam bekendgemaakt. Dan wordt het Habemus Papam (‘We hebben een paus’) verkondigd: Ik verkondig u met grote vreugde; we hebben een Paus! De meest eminente en Eerwaarde Heer, de Heer (voornaam), kardinaal van de Heilige Roomse Kerk, (achternaam), die de naam (aan te nemen Pauselijke naam) heeft aangenomen.” (BELGA/Volkskrant/CV)