De vergeten onrust in Venezuela in vijf punten

De groeiende onrust in Venezuela verdwijnt in de schaduw van de Oekraïense opstanden. De vergeten opstand in Caracas uitgelegd in vijf punten.

Groeiende onrust in Venezuela. Het is een kop die verdwijnt in de schaduw van de tumult in Oekraïne. Want wat betekenen dertien doden in een land waar de criminaliteit bij een van de hoogste ter wereld wordt gerekend? ‘Mensen die opkomen voor hun democratisch recht, worden bewust in het hoofd geschoten. Dat geweld is nieuw voor de Venezolanen’, legt Venezuela-kenner en VRT-journalist Marc Peirs uit.

1. De studentenopstand begin februari

De woede is groot. Studenten komen op straat in Caracas omdat ze president Nicolàs Maduro incompetent vinden. Na enkele weken komt er ook een politieke kant aan het verhaal: de oppositie wil nieuwe verkiezingen. ‘De oppositie is voor het eerst ook goed verenigd. Met de huidige steun van het volk, zouden ze de verkiezingen kunnen winnen’, aldus Peirs. De oppositie staat los van het corrupte chavisme, de politieke stroming gebaseerd op de leer van de overleden ex-president Hugo Chavez, en kan zich, onder andere dankzij charismatische leiders als Leopoldo Lopez, beter mobiliseren. Maar ook Diosdado Cabello wacht op de val van Maduro. Hij was ooit vicepresident onder Chavez en is een van de machtigste figuren binnen het chavisme.

Maduro volgde Hugo Chavez op na zijn dood. Maar de man staat minder sterk in zijn schoenen dan zijn voorganger. ‘Hij was Chavez’ schoothondje. In zijn verkiezingscampagne verwees hij constant naar de overleden president. De bevolking heeft meer voor de dode Chavez gestemd, dan voor de levende Maduro’, vertelt Peirs. Maduro won de verkiezingen met amper 1 procent voorsprong op de oppositie en vele Venezolanen betichtten hem van fraude.

2. De onderliggende problemen: armoede en geweld

Venezuela is een van de grootste olieproducenten ter wereld, maar heeft tegelijk te kampen met enorme armoede en inflatie. De studenten die op straat komen, zijn de zonen en dochters van de middenklasse. De ontevredenheid heeft Venezuela al bijna 50 jaar in zijn greep. ‘Eerst waren er opeenvolgende corrupte regimes, waarbij enkel de rijken een graantje konden meepikken van de olieproductie. Een steeds grotere groep armen heeft tot het succes van Chavez in 1998 geleid. En toen ontstond de tweedeling van anti- of pro-chavisten’, zegt Peirs.

Volgens statistieken van Gallup, hadden Venezolanen in 2013 – een jaar na het overlijden van Chavez – het gevoel dat ze niet vooruitgingen en dat de economie verslechterde.

Bovendien zijn de misdaadcijfers in het land bij de hoogste ter wereld. Nog volgens Gallup zegt 80 procent van de bevolking zich onveilig te voelen. ‘Toen ik in Venezuela op een vrijdagavond van het restaurant terug naar het hotel reed, kwam ik slechts twee auto’s tegen op de hele rit’, getuigt Peirs. ‘De mensen durven er ’s avonds niet meer buiten te komen. Ontvoeringen zijn er schering en inslag. Dagelijks verdwijnen er mensen en dan vragen de ontvoerders meestal 1000 dollar binnen de 24 uur. Maar tegenwoordig worden steeds meer armen daar ook het slachtoffer van. De tweedeling tussen rijk en arm vervaagt.’

Peirs: ‘Chavez slaagde erin die problemen te verdoezelen met oliegeld. Maar wie volledig afhankelijk is van olieproductie, is dat ook van de schommelende prijzen. Dat was een van Chavez’ problemen die Maduro heeft geërfd, samen met diens presidentschap.’

3. De escalatie: van bendegeweld naar politiek geweld

Chavez nam een voorbeeld aan de gebroeders Fidel en Raoul Castro van Cuba. Gewapende burgers die de revolutie verdedigen – de colectivo’s – worden getolereerd. ‘Het zijn privémilities die het vuile werk opknappen en niet aangepakt worden door de politie’, verklaart Peirs. ‘In Caracas wonen de rijken in het midden. Hoe meer je naar links of naar rechts gaat, hoe armer de bevolking. De rijken zijn letterlijk omsingeld door de armen en de colectivo’s zorgen voor meer onrust.’

Tijdens drie weken opstand vielen ondertussen dertien doden. Dat lijkt weinig in vergelijking met de 55 doden die sowieso elk weekend in Caracas vallen als gevolg van het vele geweld. ‘Maar het gaat hier over een ander soort doden. Dit zijn niet de bendeoorlogen die de bevolking al zo goed kent. Venezolanen zijn dit nieuwe geweld niet gewend. Mensen die opkomen voor hun democratisch recht, worden bewust in het hoofd geschoten’, legt Peirs uit.

Voor Maduro is het belangrijk dat de opstanden snel achter de rug zijn, want hij staat in een zwakke positie. ‘Dat heeft de oppositie al gemerkt. Zij weten nu dat ze moeten doorgaan om hem te breken’, zegt Peirs. ‘Maar wie in een zwakke positie staat, slaat ook harder toe.’

4. De mensenrechtenschendingen: geen vrije media en hard politieoptreden

‘Maduro is natuurlijk geen Augusto Pinochet, de voormalige dictator van Chili, maar de mensenrechten worden in Venezuela wel geschonden. De media kunnen niet kritisch zijn. Vooral televisiestations moeten eraan geloven. RCTV van Caracas werd gesloten en Globovision werd opgekocht door een vriend van Cabello. De kranten zijn iets vrijer, maar die zijn er slechts in heel kleine oplagen, bijna niemand leest ze’, aldus Peirs.

En daar komt nu ook het harde optreden van de politie bij. ‘Studenten die nu worden opgepakt, komen terecht in gevangenissen die overvol zitten door de hoge criminaliteit.’

5. De vergelijking: de verdeelde samenleving

In Oekraïne, Thailand en Venezuela is de samenleving telkens enorm verdeeld. ‘In Oekraïne ben je pro-Europa of pro-Rusland, in Thailand gaat het tussen de roodhemden en de geelhemden en in Venezuela ben je chavist of niet, een tweedeling die al sinds 1998 bestaat. De bevolking klaagt in al die landen over de corrupte overheid en over een gevoel van onveiligheid. Maar het is niet omdat er in Venezuela altijd al doden vielen, dat we de huidige onrust over het hoofd moeten zien’, besluit Peirs.