De ‘verdomde e-mails’ van Hillary Clinton zorgen voor hoogspanning in de presidentscampagne

Een jaar geleden verklaarde Bernie Sanders dat de Amerikanen ‘doodmoe’ waren van de ‘verdomde e-mails’ van Hillary Clinton. FBI-directeur James Comey besliste op 11 dagen voor de verkiezingen die e-mails terug op de agenda te plaatsen. Wat een zekere overwinning van Clinton leek, is ineens iets minder gegarandeerd.

De BBC-journalist ter plekke beschrijft de laatste momenten voor het nieuws doordrong tot het campagnevliegtuig van Hillary Clinton. Er heerste een opgewonden optimisme. Het gaat goed met de vroege stemmen, die in steeds meer staten mogelijk zijn en die volgens rapporten een voorkeur voor Clinton tonen. Zo’n tien procent van de kiezers zou al hebben gestemd. The New York Times plaatst al enige tijd de kans dat Clinton president wordt op 92 procent. Dat is niet zomaar een schatting, daar worden peilingen en rapporten van analisten in verwerkt.

Niet op je lauweren rusten, was de boodschap van Clinton, volgens haar campagnemanager Robby Mook. “Hillary is bijgelovig”, zei hij tegenover de journalisten.

Tegen de tijd dat het vliegtuig uit New York in Iowa landde en wifi beschikbaar werd, leerden de journalisten wat Clinton even eerder had vernomen. De milde euforie sloeg om in verbijstering. Clinton bleef 20 minuten achter in het vliegtuig, terwijl ze met haar team probeerde uit te maken hoe te reageren. Toen ze vertrok negeerde ze de vragen van de journalisten. Tijdens haar volgende meeting zweeg ze over het onderwerp. Pas uren later kwam een officiële reactie.

De knuppel, die een winnend team met verbijstering had geslagen, werd gehanteerd door FBI-baas James Comey. Comey, een Republikein, stuurde vrijdag een brief naar het Congres, waarin hij meldde dat in een “niet gerelateerd” onderzoek materiaal was opgedoken in verband met de mails en privé-server van Clinton. Dat nieuw materiaal zal nader onderzocht. Het is op dit ogenblik niet duidelijk, voegde hij toe, of het om “significant” materiaal ging.

Dit was technisch gesproken geen heropening van het onderzoek naar Hillary’s mails, liet Comey nog weten, want dat onderzoek was nooit officieel afgesloten. De FBI is nog altijd bezig met het triëren en vrijgeven van door het Congres en de media opgevraagde mails. Maar hij vond het nodig het Congres te waarschuwen omdat een onderzoek dat als afgerond werd beschouwd, niet langer afgerond was.

Carlos Danger

Consternatie maakte niet alleen het Clinton-kamp tijdelijk monddood. Consternatie was er ook bij de Republikeinen, waar Donald Trump, die kort na de eerste berichten een meeting hield in New Hampshire, het “schandaal” omschreef als “groter dan Watergate”. Later besliste zijn campagne dat hij over het onderwerp zou zwijgen – fel tegen zijn zin, en ook met een vraagteken of hij zich aan die beslissing zal houden. Dit nieuws is dermate slecht voor Clinton dat Trump de aandacht niet wil afleiden door er zelf over te praten.

Wat bezielde Comey?

Eerst The New York Times en later ongeveer alle andere media in het land berichtten over wat er feitelijk aan de gang was.

De FBI voert een onderzoek naar Anthony Weiner – een man die nationale notoriëteit kreeg door als lid van het Huis van Afgevaardigden in 2011 zijn erectie (weliswaar verborgen onder ondergoed) te tweeten, en per ongeluk naar meer dan één bestemmeling. Hij nam ontslag als parlementslid. Toen hij in 2013 een gooi deed naar het burgemeesterschap van New York volgde een tweede gelijkaardige schandaal, waarbij Weiner onder het pseudoniem Carlos Danger foto’s van zichzelf verstuurde. Burgemeester werd hij niet. Deze campagne werd gevolgd door documentairemakers, die vanop de eerste rij de puinhopen konden gadeslaan.

En dit jaar volgde een derde schandaal, waarbij hij ervan verdacht wordt een seksueel getinte correspondentie gevoerd te hebben met een 15-jarige in North Carolina, en foto’s van zichzelf (alweer met een knobbel in zijn ondergoed) samen met zijn kind te hebben verstuurd naar een van zijn sexting-partners.

Weiner is op allerlei niveaus een heel intelligent man, was ooit een veelgevraagd politiek commentator, werd tot 2011 beschouwd als een groot talent binnen de partij, maar er zat duidelijk ook een ander, verontrustend aspect aan hem vast, en na publicatie van de foto met kind in The New York Post besloot zijn echtgenote, en de moeder van hun kind, Huma Abedin de echtscheidingsprocedure in gang te zetten. Dat was in augustus. Even later besloot de FBI een onderzoek naar Weiner te openen.

“STROKING GUN” Anthony Weiner New York Post #DICKILEAKS: FBI E-MAIL CASE #HillaryEmails
James Comey
#HillaryClinton#Maddow#ImWithHer pic.twitter.com/K6GHgZYOYK

— Live News Cloud ? (@livenewscloud) October 29, 2016

Huma Abedin is een topadviseur van Hillary Clinton. Huma Abedin is een topfiguur geweest binnen de Clinton Foundation. Huma Abedin was een topfiguur binnen Hillary Clintons ministerie van Buitenlandse Zaken. Abedin was vaak vele dingen tegelijk: ze werkte tegelijk voor Buitenlandse Zaken en voor de Clinton Foundation, en werkte daarnaast nog voor een privébedrijf.

Ze was dus een cruciale figuur tijdens de ondervragingen van de FBI. Maar op de een of andere manier heeft de FBI bij dat onderzoek een computer gemist, die Weiner en Abedin deelden, en waarop, volgens Amerikaanse media, duizenden e-mails zijn teruggevonden uit de periode 2009-20013 – de tijd dat Clinton minister van Buitenlandse Zaken was en exclusief gebruik maakte van haar privéserver.

Die computer werd in het kader van het onderzoek naar Weiner in beslag genomen, en pas deze week – volgens de Wall Street Journal – werd de FBI zich ervan bewust dat de computer een goudmijn aan materiaal over het Clinton-onderzoek bevat.

De FBI onderzoekt nu of bij die duizenden mails materiaal zit dat geheim was, of er werkmails zijn terug te vinden die Clinton heeft laten vernietigen etc. Zoals Comey in zijn bericht voor het parlement schreef: het is niet duidelijk of dat zo is, maar het moet nader onderzocht worden.

Gewezen held in Hillaryland

Comey werd in juli de held van Hillaryland nadat hij een onderzoek naar haar e-mails en privéserver had afgesloten en had geoordeeld dat er geen gerechtelijke vervolging moest komen. Ja, Hillary was “extreem onachtzaam” geweest, door een privéserver te hanteren, maar er was geen bewijs van opzet en ze had de onderzoekers niet aantoonbaar voorgelogen. “Geen enkele redelijke procureur” zou op basis van dit bewijsmateriaal een strafvervolging tegen Clinton instellen, zei Comey ook nog.

Destijds waren de Republikeinen ziedend. Nu valt omgekeerde te noteren. Nancy Pelosi, de top-Democraat in het Huis van Afgevaardigden, die Comey in juli de hemel had in geprezen, viel hem nu af. Tim Kaine, Hillary’s kandidaat-vicepresident, noemde de beslissing van de FBI-baas “verontrustend”. “Onbegrijpelijk”, was een ander woord dat veel terugkwam.

Donald Trump, die Comey ontelbare keren heeft verguisd omdat hij Hillary Clinton in juli de hand boven het hoofd had gehouden, bedankte hem ineens. De Republikeinen, hopeloos verdeeld over Trump, waren voor een keer eensgezind. Speaker Paul Ryan vond de stap van Comey om verder onderzoek te voeren “lang over tijd”.

Waarom heeft Comey, op elf dagen (intussen tien) voor de verkiezingen, dit bommetje in de campagne gegooid? Hij had ook elf dagen kunnen wachten met zijn mededeling. De ongeschreven regel is dat de FBI en Justitie zich hoeden om binnen 60 dagen van de verkiezingen tussen te komen bij de kandidaten. Waarom hield Comey zich niet aan die regel?

Er zijn twee verklaringen. De eerste: hij had geen goede optie. Stel dat klopt wat de Amerikaanse media berichten en dat het FBI-onderzoek slechts deze week de mails van Abedin aan het licht heeft gebracht. Dat bewijst op zijn minst dat het eerder onderzoek gaten vertoonde. Hij kon dat melden aan het parlement (en dus aan de wereld) en daardoor invloed uitoefenen op de verkiezingen, maar deed hij niet, dan kon dat evenzeer als een ingreep worden beschouwd. Hij koos voor openheid.

De tweede verklaring, vooral te horen bij rechtse media zoals Fox News, is dat er een revolte dreigde van de onderzoekers, die het zelf niet eens waren met het verdict uit juli. Liever dan een lek te riskeren, en aantijgingen van een doofpotoperatie, koos Comey ervoor het initiatief te nemen.

In beide verklaringen wordt gespeculeerd over de ernst van wat de FBI al weet over de Weiner-Abedin-laptop.

Vele uren na de bekendmaking vroeg Hillary Clinton tijdens een korte persbijeenkomst om openheid vanwege Comey (iets wat niet enkel bij haar tegenstanders met gefronste wenkbrauwen werd aanhoord – Clinton is notoir gesloten). Het was ook een moment van eensgezindheid onder de partijen, want ook Kellyanne Conway, campagnemanager van Donald Trump vroeg om openheid. Allebei weten ze dat de FBI geen spoeddienst is. Het is onwaarschijnlijk dat er duidelijkheid komt voor 8 november – de dag van de verkiezingen. Dit onderzoek naar Clinton blijft als een vraagteken boven de campagne hangen.

Een slechte week voor Clinton

Haar vliegtuig was vrijdagochtend dan wel met enige euforie uit New York vertrokken, dit was al voor de tussenkomst van Comey geen goede week voor Clinton. Ze zag haar voorsprong in de peilingen lichtjes dalen, tot een gemiddeld van zo’n 5 procent, wat niet ongebruikelijk is met de eindmeet in zicht. Het heeft het misschien ook mee te maken dat Trump al enkele dagen scheldpartijen vermijdt, en dat de stroom van WikiLeaks-onthullingen aanhoudt. Er was ook een andere factor: er is aangekondigd dat degenen die zich hebben ingeschreven voor Obamacare volgend jaar gemiddeld 25 procent meer zullen moeten betalen voor hun ziekteverzekering. Wat als de belangrijkste binnenlandse verwezenlijking van Obama is voorgesteld, kraakt in zijn voegen. Verzekeringsmaatschappijen haken af, ‘gezonde’ Amerikanen blijven bij hun oude verzekeringen en het feit dat buiten proportie veel zieken van het programma gebruik maken, zorgt ervoor dat de premies duurder worden. Tot overmaat van ramp voor Clinton: die premies worden gemiddeld nog veel duurder in staten waar de verkiezingen nipt dreigen te worden.

Dat is een probleem dat de volgende president zal moeten aanpakken. Trump leek na de aankondiging van de duurdere premies geen benul te hebben van wat Obamacare precies inhoudt, maar later herpakte hij zich een beetje.

De lekken van WikiLeaks waren deze week redelijk vernietigend voor Bill Clinton. Zo publiceerde de organisatie een verdediging van Doug Band tegen beschuldigingen van belangenvermenging. Band was een hoofdrolspeler binnen de Clinton Foundation, maar hij was tegelijk ook met een eigen bedrijfje in de weer: Teneo. Dochter Chelsea Clinton zag gevaar, en vond dat Band en de mensen in zijn bedrijfje Bill Clinton misbruikten om klanten binnen te halen. Band reageerde door – dat vernamen we eerder via WikiLeaks – Chelsea “een verwend nest” te noemen.

Daarnaast schreef hij een memorandum van verdediging waarin hij argumenteert dat hij Bill Clinton aan 50 miljoen dollar privé-inkomsten geholpen heeft, naast geschenken, zonder dat hij daar een percent voor ontving.

“In ondersteuning van de voor-winst-activiteiten van de president hebben wij gevraagd en verkregen voor hem en zijn familie – vergoedingen voor persoonlijke reizen, vakanties en dergelijke. Justin (zijn partner in het privébedrijf, red.) noch ik worden apart vergoed voor deze activiteiten (dat wil zeggen: we ontvangen geen 11 percent van de meer dan 50 miljoen voor-winst-activiteiten die we persoonlijk voor de president hebben helpen regelen of voor de 66 miljoen die hij in de toekomst zal ontvangen als hij met deze contracten wil doorgaan)”.

Die vijftig miljoen waren grotendeels afkomstig van donoren voor de Foundation, die Bill betaalden voor toespraken of een adviseursrol. Band omschrijft zijn baas als Bill Clinton Inc – het bedrijf Bill Clinton. Hillary en Bill Clinton hebben altijd geargumenteerd dat de Foundation zuiver op de graat was en dat zijzelf nooit salarissen hebben ontvangen van de Foundation. Maar 50 miljoen dollar van donoren – het is dan wel geen salaris van de Foundation, maar je kunt het moeilijk als puur vrijwilligerswerk omschrijven.

Het tweede element uit de gelekte mails van WikiLeaks (die niets met Hillary’s privé-server te maken hebben – WikiLeaks publiceert mails die men via de account van John Podesta vond, Podesta is Hillary’s campagneleider): de omgeving van Hillary Clinton is absoluut niet zo lovend over haar, en absoluut niet zo minimaliserend over haar e-mailproblemen die naar buiten weleens worden voorgesteld als “een eerlijke vergissing”.

In hun privémailverkeer maken Podesta en de zijnen zich grote zorgen over wat er allemaal kan komen bovendrijven.

Een van zijn meest vrijmoedige correspondenten is Neera Tanden, die de Clintoncampagne in 2008 leidde, en die nu is aangezocht om het overgangsregime te leiden mocht Hillary tot president verkozen worden. Ze vervulde in 2008 de functie die Podesta in 2016 bekleedt.

Onmiddellijk nadat de New York Times in maart 2015 onthulde dat Hillary als minister van Buitenlandse Zaken gebruik gemaakt had van een privéserver schrijft ze Podesta aan.

Ze voorspelt dat Jeb Bush, die toen beschouwd werd als de koploper bij de Republikeinen, brandhout zal maken van Hillary. Bush had zelf zijn mails publiek gemaakt.

Ze noemt het mailsysteem een “cheryl special”, naar Cheryl Mills, Hillary’s kabinetschef op Buitenlandse Zaken. Mills speelt volgens Tanden veel te veel in op Hillary’s neiging naar geheimhouding. “Ik weet dat je haar graag hebt”, schrijft ze aan Podesta, “maar dit spul is haar Achilleshiel, of kryponiet. Ze kan gewoon niet neen zeggen tegen deze shit”.

“Waarom maakten ze dat (de privéserver) niet 18 maanden geleden bekend? Zo idioot!”

Podesta antwoordt: “Ongelofelijk!”.

Tanden : “Ik neem aan dat ik het antwoord ken. Ze wilden er mee wegkomen”. Het is niet gespecifieerd wie ze met ‘ze’ aanduidt, maar in het voorgaande worden Mills en Clinton genoemd.

“Een gedachte”, gaat Tanden verder, “die zeker al uren geleden bij jou is opgekomen: de archieven van Buitenlandse Zaken vragen om de mails en zij voldoet aan dat verzoek (en vermijdt dagvaardingen)”.

Clinton maakte slechts de helft van haar mails over aan het ministerie. De andere helft liet ze vernietigen.

“Over openheid gesproken”, schrijft Podesta diezelfde dag in een nota, “onze vrienden Kendall (David, de advocaat van Hillary), Cheryl (Mills) en Philippe (Reines) waren zeker niet openhartig over de feiten”.

‘Er is geen goed antwoord’

Als journalisten het Clintonkamp met vragen blijven bestoken, breekt paniek uit.

“Er is gewoon geen goed antwoord”, schrijft Clinton-medewerker Philippe Reines (verbonden aan de campagne en eerder ook aan het ministerie) aan Podesta, die argumenten zoekt om de privéserver te verdedigen.

Neera Tanden opnieuw, in juli 2015, nog eens over de privéserver: “Het hele ding is fucking krankjorum”. Ze stelt voor dat degene die dat privésysteem namens Buitenlandse Zaken goedkeurde, “gevierendeeld wordt”.

Op dat moment beweerde Hillary Clinton nog dat er goedkeuring was geweest en uit de mails blijkt dat vele medewerkers de officiële versie voor waar aannamen. Later, in een ondervraging door de FBI, gaf Clinton toe dat niemand die goedkeuring had gegeven.

Nog enkele maanden later, in september 2015, zitten we opnieuw in mailverkeer tussen Podesta en Tanden:

“We zijn lek geslagen en het zal niet makkelijk zijn het water uit de boot te pompen”, schrijft Podesta. “Het meeste heeft te maken met verschrikkelijke beslissingen die getroffen zijn voor de campagne startte, maar een boel heeft ook te maken met haar instincten”.

Tanden: “Bijna niemand weet beter dan ik dat haar instincten verschrikkelijk kunnen zijn”.

Even later schrijft ze over het onvermogen van Clinton om zich te verontschuldigen voor de privéserver: “Iedereen wil dat ze zich verontschuldigt. En dat moet ze doen. Maar verontschuldigingen zijn haar Achilleshiel”.

Weer enkele dagen later, nadat Clinton nog altijd weigert zich te verontschuldigen, schrijft Tanden: “Die verontschuldiging wordt een soort pathologie”.

Clinton zou zich enkele dagen later verontschuldigen.

Enthousiasmedeficit

De e-mailkwestie is voor vele Amerikanen, en volgens de WikiLeaksonthullingen ook voor vele van Clintons medewerkers, iets wat gaandeweg erger geworden is. Eerst stelde Clinton het voor als een gemakkelijkheidsoplossing. Ze had een eigen server ingelegd voor werk- en privémails zodat ze maar met een toestel zou moeten werken. Ze had alle werkmails overgemaakt aan Buitenlandse Zaken, en er was nooit geheime informatie over haar server gepasseerd. En ze had toestemming gekregen voor het gebruik van die privéserver. Intussen blijken die vier beginstellingen onjuist, waarbij het potentieel voor strafvervolging zit bij de geheime informatie.

Vraag is nu of het nieuwe FBI-onderzoek wat zal uitmaken, zelfs al zou het aantonen dat Clinton willens en wetens geheime informatie op haar server had.

De zaak is zodanig uitgespit dat velen, met Sanders, zeggen dat ze de buik volhebben van die verdomde e-mails. Degenen die zwaar tillen aan de geheimdoenerij en aan het onzorgvuldig omspringen met geheime overheidsinformatie, hebben geen nieuw onderzoek nodig om hun afgrijzen te bewijzen. Het oude onderzoek leerde ook al dat ruim 100 mailketens op de privéserver geheime informatie bevatten.

Het probleem met de mails: het is zeker minder bevattelijk dan de video met Trump die “grab them by the pussy” zegt.

Maar op een aantal punten kan dit toch een verschil maken. De Trumpcampagne put moed. Na enkele gruwelijke weken, en met een kandidaat die bij momenten zelf leek aan te geven dat hij zou verliezen, kunnen Trumpaanhangers weer dromen.

Tegelijk blijft er een enthousiasmedeficit. Ondanks alles zijn Trumpaanhangers gemiddeld nog enthousiaster dan Clintonsupporters (7 procent enthousiaster volgens een recente peiling – wat dat dan ook betekent). Sandersaanhangers die nog twijfelen, onafhankelijken en ‘zachte’ Republikeinen die gedegouteerd zijn door Trump, hooggeschoolde vrouwen die anti-Trump zijn maar die niet overtuigd zijn door Clinton – misschien gaan ze gewoon niet stemmen, liever dan een keuze te maken tussen degoutant en onbetrouwbaar.

Vrijdagmiddag zag het leven er mooi uit voor Clintonaanhangers. Zaterdag hebben ze een kater. De kansen liggen nog altijd beter voor Clinton, maar het is dank zij Comey wellicht niet langer 92 procent tegen 8. En wat de Republikeinen eerder al aankondigden lijkt nu een zekerheid: als Clinton president wordt, zal er vanaf dag 1 een onderzoek tegen haar geopend worden.