Vrije Tribune

De sociale dimensie van Europa: een gemiste kans

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

De Europese Commissie heeft voorstellen aangekondigd om de sociale dimensie van de Europese economische en Monetaire Unie (EMU) te versterken. We moeten nog afwachten of de Europese Raad van regeringsleiders deze voorstellen ter harte zal nemen. Metis juicht stappen in de richting van meer sociaal Europa toe, maar wil veel verder gaan.

Geen sociaal Europa = asociaal Europa

Want het is al uitentreuren herhaald, maar het lijkt niet tot de publieke opinie door te dringen: er is heel dringend nood aan meer sociaal Europa. Onder druk van de globalisering beconcurreren Europese landen elkaar via een politiek van loonmatiging en lastenverlagingen. Structurele hervormingen in het ene land zetten de concurrentiekracht, de tewerkstelling en bijgevolg de lonen in andere landen onder druk, die gedwongen worden dezelfde politiek te volgen. Deze politiek van soberheid resulteert ook in besparingen op de voorzieningen van de verzorgingsstaat. Dit zorgt voor een neerwaartse spiraal en een dalende vraag. Door de muntunie kan men niet langer via wisselkoersen of rentepolitiek bijsturen. Resultaat: meer werkloosheid en toenemende armoede in Europa, zonder perspectief op een betere toekomst.

Sommigen beweren dat inzetten op jobs al een Europese sociale agenda op zich vormt. Het pad tot meer jobs zou dan flexibilisering, deregulering en lastenverlagingen zijn. Meer tewerkstelling zou dan automatisch een socialer Europa betekenen. Dit is een valse redenering. Het is een verenging van sociale politiek tot één dimensie, volledig ingekapseld in een vrije marktlogica, zonder sociale correcties. Het negeert verschijnselen in opkomst zoals de working poor. Dat is niet het traditionele sociale model van de meeste Europese landen, en een afbraak van dat model is niet wat de meeste Europeanen wensen. Maar zonder een gemeenschappelijk Europees sociaal beleid, met afdwingbare indicatoren komt het model verder onder druk te staan.

Meer Europa, maar niet gelijk welk Europa

Wie in Europa een progressieve, sociale en welvarende toekomst wil voor de gemeenschap waarin hij of zij leeft, is aangewezen op meer internationale samenwerking. We kunnen ons niet afsluiten van de wereld achter een of ander hek en daarbinnen een eiland van gelukzaligheid vormen. Sociaal en progressief kiest voor een open houding, voor meer Europa. Maar de voorbije decennia hebben we gemerkt dat de gemeenschappelijke markt vlotter verwezenlijkt wordt dan de sociale dimensie.

Het sociaal model in elk van de Europese lidstaten is in de loop van vele decennia tot stand gekomen en is ingebed in de lokale tradities en opvattingen over solidariteit. Harmonisatie op dit vlak is veel moeilijker dan technische standaarden gelijkschakelen. IJveren voor een solidaire samenleving en bijgevolg ijveren voor een solidair Europa blijkt zich niet zomaar te vertalen in de realisatie van een meer solidaire samenleving. De ongelijkheid op Europese schaal tussen de lidstaten neemt af, maar de ongelijkheid binnen de lidstaten neemt globaal toe. Sociaal en progressief Europa wordt gegijzeld door een Europese dynamiek van structurele hervormingen die de sociale bescherming binnen de lidstaten dreigt te ondermijnen. Terwijl minder Europa sociaal eveneens nefast is.

Geen opsmuk, maar een koerswijziging is nodig

Metis is daarom verheugd dat de Commissie een aantal voorstellen doet voor meer sociaal Europa. Maar deze intenties zullen niet volstaan. Het is belangrijk dat de sociale partners meer betrokken worden bij het Europese beleid, zoals voorgesteld, maar dan moet met deze stem ook rekening gehouden worden. De sterkste economieën in Europa, zoals de Duitse en de Scandinavische, voeren een beleid in overleg met die partners. Meer solidariteit en financiële steun bij de hervormingen gevraagd in het kader van het Europese semester is op zich een goede zaak. Maar we zien dat er bij de Commissie geen aanzet is om de visie op welke structurele maatregelen nodig zijn bij te stellen. De beproefde recepten dreigen herhaald te worden. En de Europese budgetten zijn niet van dien aard om grote effecten te bewerkstelligen.

De belangrijkste voorstellen zijn de sociale indicatoren. In het voorgestelde scorebord rond werkgelegenheid en sociale politiek zouden naast (jeugd-)werkloosheid ook het huishoudelijk inkomen, het armoederisico en ongelijkheid in rekening gebracht worden. In het Alert Mechanism Report zou naast arbeidsmarkt gerelateerde indicatoren ook ‘risico op armoede en sociale exclusie’ opgenomen worden. Dit kadert in de procedure rond macro-economische onevenwichtigheden, die deel uitmaakt van de zogenaamde sixpack. Maar alleen in een eerste fase worden de indicatoren concreet gemaakt, en er is geen garantie dat hieruit dwingende aanbevelingen voortvloeien. Dit in tegenstelling tot de normen voor het begrotingstekort en de overheidsschuld, waar bij het niet naleven van de doelstellingen boetes uitgedeeld worden.

‘De sociale dimensie van Europa: een gemiste kans’

Nico Pattyn

Er is dus veel meer nodig om het sociale Europa te verwezenlijken. Deze indicatoren moeten geconcretiseerd en afdwingbaar gemaakt worden. Ze moeten verder worden uitgebreid rond lonen, werkloosheid, armoede, ongelijkheid en sociale bescherming. Een indicator zou b.v. kunnen zijn een minimum aan sociale uitgaven gelinkt aan het BBP voor elk land. Een Europees minimumloon, afspraken rond de vennootschapsbelasting zoals een gemeenschappelijk basistarief, solidariteitsmechanismen om crisissen (de zogenaamde asymmetrische schokken) in de lidstaten op te vangen: ook dat is nodig om van een echte, stabiele economische en monetaire unie te kunnen spreken. Metis wil een oproep doen aan partijen, politici, media en kiezers om bij de Europese verkiezingen van volgend jaar aan dit thema zeer veel aandacht te besteden.

Nico Pattyn

Verbonden aan Metis Instituut

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content