Vrije Tribune

‘De levensboom van Milaan: van ode aan tot overmeestering van de natuur’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

De onderliggende boodschap van de ‘The tree of life’, het sluitstuk van de Wereldtentoonstelling in Milaan, lijkt eerder de eeuwige poging van de mens om de natuur de beheersen, dan dat het een ode is aan die natuur, vindt Mike Vincke.

De “The tree of life” is het sluitstuk van de Wereldtentoonstelling in Milaan. Elke avond wanneer het donker is kan je het muziek-, licht- en waterspektakel bewonderen. Het ontwerp voor deze levensboom is geïnspireerd op schetsen van Michelangelo en het staat symbool voor de vier hoofdthema’s die Italië wil uitdragen op deze tentoonstelling: expertise, schoonheid, uitdaging en toekomst. Deze thema’s worden daarbij belicht als typische vermogens die de Italianen hebben over de natuur. Hier begint het Italiaans concept dan ook meteen te wankelen. Is deze “tree of life” nu een ode aan de natuur of eerder aan de technologie?

Het idee levensboom vinden we doorheen de geschiedenis bij diverse culturen als een symbool voor de verbondenheid van alle aspecten van het leven. Het is een metafoor voor de liefde voor het leven, voor de natuur als bron van alle leven. Ook in Michelangelo’s leven stond dit centraal, namelijk als liefde voor de perfectie van de goddelijke schepping.

Op het eerste zicht lijkt de titel die aan het project gegeven is dan ook wat vreemd, het is een hoogtechnologisch interactief project, die op de waterfonteinen en op wat hout na géén natuurlijke elementen omvat. Het is een spectaculaire technische imitatie van de bomen die we dagdagelijks tegenkomen. Reikt de verwijzing naar Michelangelo door de ontwerper van de tree of life Balich dan niet verder dan de tekeningen die Michelangelo maakte voor de Piazza del Campidoglio in Rome? Een echte boom lijkt een betere symbolisering van een levensboom dan deze wereldexpoboom. Toevallig liep ik enkele dagen eerder in het stadspark van mijn stad en zag daar een gevelde oude beuk liggen. Het bleek de grootste boom van het park te zijn, een beuk van meer dan 200 jaar oud, die is omgewaaid en ontworteld bij een recent onweer. Zou je hetzelfde beklemmende gevoel ervaren wanneer de Milanese boom hetzelfde lot zou ondergaan? Is het probleem dan enkel dat er voor een wat pompeuze naam gekozen werd voor een multimediale show, of is er meer aan de hand?

Overmeestering van de natuur

Door de technologie te integreren, te verweven in een stalen boomstructuur, omgeven door natuurelementen, omringd door duizenden mensen in concentrische cirkels rond de boom en door deze dan de titel “levensboom” te geven wordt niets meer of minder gedaan dan dat wat de mens al duizenden jaren tracht te bereiken, namelijk een beheersing en overmeestering van de natuur door de mens. Aldus zien we niets anders dan wat Hans Christian Andersen in zijn sprookje “De Chinese Nachtegaal” ons laat zien. De keizer verkiest een mechanische versie van de nachtegaal die hij kan laten zingen wanneer hij wil en die hij dan deelt met zijn onderdanen. De “the tree of life” is dan ook eerder een ode aan de komst van een veronderstelt nieuw tijdperk, een toekomst waarin technologie dus verweven wordt met biologie en er een onlosmakelijk onderdeel van vormt. Die nieuwe periode is dan eerder te zien als een nieuwe poging van de mens om zijn omgeving te beheersen, wat dus fundamenteel niets nieuws onder de zon brengt. Ook de Eifeltoren, het Atomium en andere sluitstukken van wereldexpo’s toonden het toppunt van de toenmalige technologie, met dit verschil dat hun bedenkers nog niet de pretentie hadden om dit (luidop) levensbomen te noemen.

'De levensboom van Milaan: van ode aan tot overmeestering van de natuur'
© Belga

De Expo Milano 2015 wil dan ook met verschillende unieke en innovatieve features rond het thema “Feeding the Planet, Energy for Life” naar buiten komen. Dit omvat zowel technologie, innovatie, cultuur, traditie als creativiteit en hun relatie tot voeding, de toekomst en de uitdagingen voor de volgende generatie. Er wordt duidelijk een technologische kaart getrokken voor de uitdagingen van de toekomst, wat evident is.

De lessen van de keizer

Zullen we dezelfde lessen moeten trekken als de keizer? De Nederlandse filosoof Marcel Messing uit zijn bezorgdheid als volgt: “De overal aanwezige mechanistische visie op het leven, ontstaan door toenemende rationalisatie, reductie van de werkelijkheid en voortdurende analyse, zorgde ervoor dat de nachtegaal wegvloog. We hebben hem zelf verbannen uit ons echt keizerlijke (goddelijke) bewustzijn, dat we tot een eenzijdig geciviliseerd bewustzijn maakten. Dan is de weg vrijgemaakt voor experimenten en technieken die ons in grote gewetensnood brengen ten aanzien van vragen over leven en dood, omdat het leven als totaal mysterie niet meer wordt herkend en ervaren. In het verlangen het leven te willen begrijpen, hebben we het als een ui schil voor schil gepeld. Wat we overhielden, is een handvol schillen en tranen in onze ogen … De eenheid is ons zo ontgaan.”

Is onze “nachtegaal” nu beter en duurzamer dan zijn oorspronkelijke en natuurlijke versie, maar bovenal, willen we dit wel?

Mike Vincke

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content