De familie van Erdogan: ‘Zijn vrouw en kinderen gaan mee op in het economische netwerk’

© Dino

De biografen van de Turkse president schetsen hoe zijn familie de harde kern vormt van het Erdoganimperium. Knack biedt u een selectie aan uit hun boek: ‘Erdogan heerst zonder inspraak over het lot en de toekomst van zijn kinderen.’

Huwelijksstrategieën en profijtelijke relaties

In het hart van de concentrische cirkels van vriendschappen en relaties rondom Recep Tayyip Erdogan bevindt zich de familie, de harde kern van het Erdogan-imperium en een actief element in zijn strategieën. RTE heerst zonder inspraak, als een patriarch, over het lot en de toekomst van zijn kinderen.

Via hun huwelijken smeedt hij bondgenootschappen en onderstreept hij nadrukkelijk zijn statuur. Vrouw en kinderen gaan op in het economische netwerk dat de politicus opzet door zich in zaken te begeven met bevriende ondernemers, mensen die zelfs de studie van zijn kroost hebben betaald.

Erdogan heerst zonder inspraak, als een patriarch, over het lot en de toekomst van zijn kinderen.

Emine heeft een hechte band met haar echtgenoot de premier. Zij is vrijwel alle keren aanwezig wanneer hij in het openbaar verschijnt. Trouwer dan trouw, het hoofd goed ingepakt, steevast vol aandacht voor haar echtgenoot. Ze helpt hem soms, door de microfoon aan te passen of een voorwerp te verwijderen dat de voorstelling van haar grote man verstoort. Ze vervult haar rol als tweede first lady (na de vrouw van de president) door zich bezig te houden met de echtgenotes van de mannelijke gasten van haar echtgenoot en neemt deel aan conferenties over de rechten van kinderen en vrouwen.

Ze legt haar ziel en zaligheid in liefdadigheid, maakt het werk van haar man af door in januari 2009 in Istanbul een ‘bijeenkomst van First Lady’s’ te houden voor de vrede in Palestina, als de operatie van het Israëlische leger tegen Hamas in Gaza in volle gang is.

De oudste zoon, Ahmet Burak, geboren in juli 1979, trouwde op 23 februari 2001 met Sema Ketenci, de dochter van een uit Rize afkomstige zakenman. De bruiloft was verhoudingsgewijs niet al te weelderig, met ‘slechts’ 3500 genodigden, onder wie Sakip Sabanci, de baas van de grootste holding in Turkije. Het was een lastige periode voor de vader, nog geen twee jaar eerder uit de gevangenis vrijgelaten, hij had een verbod aan politiek te doen en had zijn voornemen een nieuwe partij te beginnen nog niet bekend gemaakt. De bruidegom en zijn aanstaande hadden een diploma van hetzelfde lyceum voor imams en predikers uit een Anatolische voorstad. De getuigen waren min of meer verplichte figuren uit de politiek: Recai Kutan, de leider van de Fazilet-partij, een kleurloze overgangsfiguur tussen Erbakan en Erdogan, en Muhsin Yazicioglu, de aanvoerder van een kleine extreemrechtse partij met een religieuze achtergrond.

CHEVIRON: 'Ik denk niet dat iemand er nog ernstig rekening mee houdt dat Turkije lid wordt van de Europese Unie, zelfs Erdogan niet.'
CHEVIRON: ‘Ik denk niet dat iemand er nog ernstig rekening mee houdt dat Turkije lid wordt van de Europese Unie, zelfs Erdogan niet.’© Gettyimages

Ahmet Burak had op de gloednieuwe particuliere Istanbul Bilgi Universitesi gezeten, om vervolgens economie in Londen te gaan studeren. Daarna ging hij werken in de koopvaardij en in de scheepsbouw. Na zich als adjunct-directeur te hebben bewezen bij de rederij Türkiye Denizcilik Isletmeleri (TDI), richtte hij op 10 april 2006 zijn eerste bedrijf op, Turkuaz Denizcilik ve Ticaret AS. We komen in het bedrijf de broer van de minister-president, Mustafa, tegen en zijn zwager, Ziya Ilgen (zijn oude maten bij de verkoop van de producten van Ülker), de schoonvader van Ahmet Burak, Osman Ketenci, en een vertrouweling van RTE, Mustafa Gündoga, met wortels in hetzelfde dorp als hij.

Een jaar later richt Erdogans oudste kind een nieuw bedrijf op, MB Denizcilik Tasimacilik, samen met Mert Mecit Çetinkaya, en koopt hij zijn eerste schip, de Safran-1, een bulkcarrier van 95 meter, voor bijna 2,5 miljoen dollar. De oppositiepers heeft veel belangstelling voor dit debuut van de jonge Ahmet Burak in de rederswereld, men ziet het als een geheime herstructurering van de economische activiteiten van de premier nadat deze de distributiesector vaarwel heeft gezegd.

Ahmet Burak is heel terughoudend en verschijnt niet vaak aan de zijde van zijn vader, in tegenstelling tot zijn jongere broer en zijn zussen. Erdogan, die in 2007 getuige is op de bruiloft van Mert Mecit Çetinkaya, de zakenpartner van Burak, schrikt er niet voor terug alles in stelling te brengen voor het bedrijf van zijn oudste zoon.

De vader van de gelukkige bruidegom is dus geen zakenman, maar een man van ideeën, om niet te zeggen een ideoloog die op een gegeven moment een denkmeester voor Recep Tayyip was. Door zijn dochter met Sad?ks zoon te laten trouwen geeft Erdogan van een soort dankbaarheid jegens een vroegere meester blijk.

Naast deze bedrijven voor maritiem transport werkt Burak in deze jaren samen met drie naaste vrienden van zijn vader, Remzi Gür (directeur van Ramsey, een groot concern op het gebied van confectie), de reder Hasan Dogan en Cihan Kamer (directeur van Atasay, een groot concern dat zich toelegt op juwelen; met hem zou de echtgenote van Burak zich in zaken begeven, samen met de jongere broer Bilâl). De belangenverstrengeling in de familie neemt duizelingwekkende vormen aan…

Necmettin Bilâl, de tweede zoon (geboren op 23 april 1980), behaalde (in 2001) weliswaar een diploma van hetzelfde lyceum voor predikers (IHL) in Kartal als Burak, maar is blijkbaar niet zo’n schurk als zijn broer. Hij heeft vooral de conjunctuur mee. Terwijl hij nog aan Harvard studeert (master in openbaar bestuur) trouwt hij op 10 augustus 2003 met een heel jong meisje (ze is nog geen zeventien), uit een gegoede familie, Reyyan Uzuner. Deze bruiloft valt duidelijk in een andere categorie dan de eerste. Het aantal gasten bedraagt deze keer 14.000, ze komen bij elkaar in het meest prestigieuze congrescentrum van Istanbul, het Lütfi Kirdar. De twee getuigen zijn twee premiers uit het buitenland: Silvio Berlusconi, die een vergeefse poging doet de hand van de bruid te kussen, en de toenmalige regeringsleider van Albanië, Fatos Nano.

Sommige journalisten die de AKP-partij toch goed zijn gezind, betreuren het openlijk Bilâl een paar weken na zijn huwelijk naar Amerika te zien vertrekken. Alsof RTE de praktijken wil navolgen van de deftige Turkse bourgeoisie… Bilâl zet zijn studie aan Harvard voort en volgt een stage bij de Wereldbank, die in september 2004 uitmondt in een baan als adviseur voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika. De jongeman koopt in augustus 2005 een villa in Maryland, voor 260.000 dollar. Wanneer hij terugkomt in Turkije gaat hij handelen in cosmetica, om zich vervolgens op zijn beurt in de rederswereld te storten door in 2013 met zijn ooms Mustafa Erdogan en Ziya Ilgen het bedrijf BMG Group Denizcilik op te richten.

De lijst van getuigen op de bruiloft van Erdogans dochter maakt duidelijk dat er nog een schepje bovenop wordt gedaan: koning Abdullah van Jordanië, de Pakistaanse president Pervez Moucharraf, de Roemeense premier Adrian Nastase en de Griekse premier Kostas Karamanlis.

Huwelijk nummer drie in vier jaar (een gestaag ritme): op 11 juli 2004 laat Tayyip Erdogan met veel pracht en praal zijn dochter Esra trouwen. Ook zij heeft een diploma van een lyceum voor imams en predikers (deze keer dat van Kadiköy). Ze is 23 en nog maar pas afgestudeerd in de sociologie aan de universiteit van Indiana. Ze trouwt met Berat Albayrak, de zoon van Sad?k Albayrak, denker, schrijver en journalist bij Yeni Safak, een krant die sinds de oprichting in 1996 Erdogan onvoorwaardelijk steunt. De vader van de gelukkige bruidegom is dus geen zakenman, maar een man van ideeën, om niet te zeggen een ideoloog die op een gegeven moment een denkmeester voor Recep Tayyip was. Door zijn dochter met Sadiks zoon te laten trouwen geeft Erdogan van een soort dankbaarheid jegens een vroegere meester blijk.

Berat Albayrak is trouwens geen ideoloog, maar een jonge manager, opgeleid in de Verenigde Staten (een MBA behaald in New York). Het Westen, vooral in de gedaante van Amerika, wordt niet meer gehoond, het is een noodzakelijk tussenstation om de nieuwe generatie op te leiden, een koninklijke weg om je te onderscheiden en carrière te maken. Na een betrekking als adviseur bij een Amerikaans filiaal van Çalik Holding – Ahmet Çalik is een vriend van Sadik Albayrak – keert Berat, met zijn echtgenote, naar Turkije terug om in 2007 algemeen directeur te worden bij hetzelfde concern.

Turks president Tayyip Erdogan
Turks president Tayyip Erdogan© REUTERS

De lijst van getuigen op Esra’s bruiloft, die ook weer in het Lütfi Kirdar centrum wordt gehouden in de aanwezigheid van duizenden gasten, maakt duidelijk dat er nog een schepje bovenop wordt gedaan: koning Abdullah van Jordanië, de Pakistaanse president Pervez Moucharraf, de Roemeense premier Adrian Nastase en de Griekse premier Kostas Karamanlis. Esra, die nog een tijd haar studie voortzet in Berkeley (Californië), zal zich snel aan het moederschap wijden.

Ze werd moeder in 2006 (Ahmet Akif), daarna weer in 2009 (Mahinur). Intussen werd in 2007 Ömer Tayyip geboren, de zoon van Necmettin Bilâl. In 2009 is Erdogan al drie keer grootvader, terwijl hij pas 55 is. De familie waarvan hij aan het hoofd staat, is ineens een stuk groter. Maar de oudste heeft geen kinderen en het gemiddelde is laag, gezien de adviezen van de minister-president aan de bevolking: ‘Zorg voor minstens drie kinderen!’

De jongste telg van Recep Tayyip, Sümeyye (geboren in 1985), maakt minder haast om te trouwen dan de anderen. Na 2005 zie je haar steeds vaker haar vader vergezellen als die naar het buitenland reist. Haar leeftijd en vooral een verdubbelde vaderlijke aandacht lijken de jonge vrouw te beschermen. Anders dan de andere kinderen heeft Sümeyye niet op een lyceum in Istanbul gezeten, maar in de streek van haar vader, in ieder geval in de directe omgeving van Rize, op een lyceum voor imams en predikers in een kleine onderprefectuur in het departement Trabzon, Arakli.

Hij wordt de ‘grote man’ – om de omschrijving te herhalen die sommige van zijn tegenstanders bezigen – die zich kan onttrekken aan de aandacht van de journalisten, die in het niets kan oplossen bij een vakantie op het platteland.

Eind 2002 ging ze, met steun van de zakenman Remzi Gür, net als haar zus Esra studeren in de Verenigde Staten, aan de universiteit van Indiana. Nadat ze in 2005 was afgestudeerd, ging ze om aan haar Arabisch te werken zes maanden naar Jordanië, waarbij ze haar bijzondere band met de vrouw van de koning benutte. Na een diploma economie te hebben behaald aan de London School of Economics begaf ze zich in 2010 in de zakenwereld (ze nam een belang in een bedrijf voor voedingsmiddelen waarbij ook haar broer Bilâl was betrokken), maar vooral wijdde ze zich, naar het voorbeeld van haar oudere zus, aan goede doelen.

Erdogan, die zijn tijd verdeelt tussen Istanbul, Ankara en het buitenland, beschikt over meerdere woningen. In juni 2009 verruilde hij de wijk (‘voor de bescheiden conservatieve middenklasse’) Emniyet voor Üsküdar, de (relatief) bosrijke hoogten van Çamlica, in Kisikli om precies te zijn, waar al sinds 2006 zijn dochter Esra, zijn zoon Ahmet Burak, zijn broer Mustafa, zijn zus Vesile en zijn moeder Tenzile woonden. Deze woning in een gesloten complex – van de fraaie naam ‘Geheime tuin’ voorzien – liet al snel veel inkt vloeien, vanwege het marmer, de gouden kranen en de kunstige wandbekleding.

Erdogan is inmiddels veel meer een man uit Üsküdar dan uit de volkse wijk Kasimpasa, die hoort eerder bij zijn legende dan bij de werkelijkheid van zijn dagelijks leven. Üsküdar, een arrondissement dat een conservatievere reputatie heeft dan Beyoglu. Üsküdar, centrum en reservaat van de ‘Turks-Ottomaanse’ cultuur in Istanbul. Hij klimt tegelijk in topografisch en in sociaal opzicht.

Hij wordt de ‘grote man’ – om de omschrijving te herhalen die sommige van zijn tegenstanders bezigen – die zich kan onttrekken aan de aandacht van de journalisten, die in het niets kan oplossen bij een vakantie op het platteland, zoals in april 2008 in een soort datsja in de bergen ten oosten van Istanbul. Reden voor het dagblad Radikal om met een lichtelijk ironische kop te komen: ‘De “verloren” Erdogan is teruggevonden in Abant.’

Recep Tayyip Erdogan mag dan gefascineerd zijn door het goud en de macht van het Ottomaanse Rijk, hij is ook, als aanhanger van volledig economisch liberalisme, onder de indruk van meer eigentijdse luxe. Het kan dan gaan om de ietwat vervaagde luxe van het oude Europa of de recentere luxe van de oliemonarchieën in de Golf en de rentenierende regeringsleiders in Centraal-Azië. Ook al heeft hij er geen moeite mee zijn tekenen van sociale status en rijkdom te vertonen, zoals zijn kostbare horloges of de dure schoenen en jurken van zijn vrouw Emine, hij blijft liever discreet.

De familie van Erdogan: 'Zijn vrouw en kinderen gaan mee op in het economische netwerk'
© Reuters

De speculaties en gissingen over zijn persoonlijke rijkdom en het zich verrijken door de minister-president – en zijn vier kinderen, zelfs zijn broers en zussen – hebben een hoge vlucht genomen en snel een verplicht onderdeel geworden in het verhaal van de oppositie.

Elementen uit dit dossier waarover zekerheid bestaat, zijn te vinden in zijn relaties met de Ülker-groep (voedingsmiddelen), waarvoor Recep Tayyip Erdogan een aantal jaren de verkoop van producten in het oostelijke deel van Istanbul heeft verzorgd via bedrijven waarvan hij aandeelhouder was. Het is bekend dat twee van deze bedrijven hebben geprofiteerd van een amnestiewet voor fiscale delicten, door de AKP-regering zodra die aan de macht kwam haastig door het parlement geloodst.

De aangifte van bezittingen die de minister-president ieder jaar moet indienen (als hij niet vergeet het te doen, wat vaak gebeurt) maakt ons niet veel wijzer over zijn vermogen.

Het oprichten, in december 2003, van een nieuw bedrijf, Yenidogan Gida PTAS (distributie van de koolzuurhoudende dranken van de Ülker-groep), waarin Erdogan een belang van 12 procent had, zou voor opschudding zorgen bij de oppositie. Die achtte het in strijd met de Grondwet dat een regeringsleider zijn activiteiten als zakenman kon voortzetten. Erdogan, en later zijn broer Mustafa en zijn zwager Ziya Ilgen, zou in februari 2005 al zijn aandelen in de vier ondernemingen verkopen.

De aangifte van bezittingen die de minister-president ieder jaar moet indienen (als hij niet vergeet het te doen, wat vaak gebeurt) maakt ons niet veel wijzer over zijn vermogen. Je stuit op dezelfde twee terreinen in Bolluca (Istanbul) en Güneysu (Rize), waarvan de waarde, vreemd genoeg, jaar in jaar uit gelijk blijft. De aandelen in de ondernemingen worden met ingang van 2006 niet meer vermeld (evenals de lening bij zijn zoon Ahmet Burak, die blijkbaar is afbetaald). Maar op deze overzichten mis je de opbrengsten van de verkochte aandelen, evenals enige belangrijke transacties met geld of onroerend goed.

De critici van RTE vinden meer van hun gading in het financiële schandaal rond de liefdadigheidsstichting Deniz Feneri (‘Baken op zee’), dat raakte aan de financiering van de AKP. De stichting was in 1998 opgericht als institutionele voortzetting van een liefdadigheidscampagne waarmee twee jaar eerder de televisiezender Kanal 7, nauw verbonden met de Refah en met Erdogan, was gestart. In september 1999 zag een andere stichting het licht te Mörfelden in Duitsland, met gelijksoortige statuten als die van de Turkse tegenhanger. Deniz Feneri e.V., zoals de stichting heet, zamelde bij de Turkse gemeenschap in Duitsland giften in voor de behoeftigen.

Het duurde tot juli 2011 eer de affaire een vervolg kreeg met het in hechtenis nemen van een aantal verdachten, onder wie Zahid Akman. Maar de met het onderzoek belaste procureurs worden al snel van de zaak afgehaald.

Het schandaal barstte los in 2007 toen de Duitse politie huiszoeking deed in de kantoren van de stichting en ook in die van Kanal 7 int (de Europese versie van Kanal 7), in hetzelfde pand in Frankfurt gevestigd. De hele boekhouding werd meegenomen.

Na het onderzoek beschuldigde het Openbaar Ministerie de Duitse stichting ervan 18 miljoen van de tussen 2002 en 2007 ingezamelde 41 miljoen euro te hebben verduisterd, dat geld was voor een belangrijk deel naar Turkije overgemaakt. Verschillende figuren uit de omgeving van de AKP kwamen in beeld als mensen die beter waren geworden van de fraude: de eigenaar van Kanal 7, Zekerya Karaman, zijn algemeen directeur, Ismail Karahan, en een vroegere voorman van het kanaal, door president Gül aan het hoofd geplaatst van de dienst voor het reguleren van audiovisuele zaken (RTÜK), Zahid Akman.

Op 17 september 2008 veroordeelde de Duitse rechter de voorzitter van Deniz Feneri e.V. tot vijf jaar cel, en gaf in het vonnis aan dat het grootste deel van de affaire nog in Turkije moest worden opgehelderd.

Aan Turkse kant laaide de polemiek op: de leider van de kemalistische oppositie, Deniz Baykal, stelde in augustus 2008 vragen aan de minister-president, deze eiste uitleg van hem over de bedragen waarvan deze zou hebben geprofiteerd. Andere parlementsleden beschuldigden Recep Tayyips oudste zoon, Ahmet Burak, ervan het geld van de stichting in zijn zak te hebben gestoken, hij zou er de aankoop van een schip mee hebben gefinancierd. Tevens viel de naam van rte’s schoonzoon, Berat Albayrak. De haast waarmee de AKP-regering aan de moederorganisatie Deniz Feneri de status van ‘stichting in het algemeen belang’ gaf en die vrijstelde van belastingen over schenkingen en erfenissen, ziet men als een aanwijzing voor het samenspannen van de partij en de liefdadigheidsorganisatie. De stichting verweert zich door te stellen geen enkele juridische of organieke band te onderhouden met de Duitse tegenhanger.

RTE houdt van zakenlieden, vooral van selfmade men – ze belichamen het wonder van de Turkse economie en bieden de publieke opinie navolgenswaardige voorbeelden.

Intussen roept Erdogan dat het allemaal in elkaar is gezet om de boel te destabiliseren. Het duurde tot juli 2011 eer de affaire een vervolg kreeg met het in hechtenis nemen van een aantal verdachten, onder wie Zahid Akman. Maar de met het onderzoek belaste procureurs worden al snel van de zaak afgehaald. Hun vervangers besluiten de voornaamste aanklachten (georganiseerde misdaad en oplichting) te seponeren. De verdachten worden in oktober vrijgelaten.

Een andere onthulling liet in november 2010 de vlam in de pan slaan: de vermelding in een Amerikaans diplomatiek bericht, onthuld door Wikileaks, van Zwitserse bankrekeningen die zouden toebehoren aan de minister-president. Het bericht, ondertekend door de Amerikaanse ambassadeur in Ankara Eric Edelman, gedateerd 30 december 2004, schetst het volgende beeld:

De AKP heeft de macht veroverd door te beloven corruptie uit te bannen. Desondanks vertellen steeds meer leden van de AKP – vanaf minister tot langere rangen – en mensen uit de omgeving van de partij ons over belangenconflicten en ernstige corruptie in de partij op nationaal, departementaal en lokaal niveau. Ook naaste familie van ministers is erbij betrokken. We hebben, via twee van onze contacten, vernomen dat Erdogan acht rekeningen [met volgens sommige bronnen een tegoed van omstreeks 800 miljoen dollar – vert.] heeft bij Zwitserse banken.

De minister-president maakte eenvoudig een einde aan de polemiek door te zeggen dat hij ‘geen centiem’ in Zwitserland bezat en van de oppositie te eisen dat men met bewijzen voor de beschuldigingen kwam. Om eraan toe te voegen dat in het kader van de Ergenekonprocessen een aantal mensen dat hem dingen had aangewreven achter de tralies was geëindigd. Een procureur in Ankara begon weliswaar met een onderzoek, maar na dat lang te hebben aangehouden, liet het Openbaar Ministerie in januari 2013 het dossier vallen.

Ook speculaties over de betrokkenheid van Erdogan – via de Çalik-groep – bij de handel in koolwaterstoffen met Irak of Turkmenistan blijven wankel. Verder zou volgens sommigen zijn vrouw aandelen bezitten in een particuliere kliniek die in juli 2008 werd geopend in een welgesteld arrondissement aan de Anatolische oever.

RTE houdt van zakenlieden, vooral van selfmade men – ze belichamen het wonder van de Turkse economie en bieden de publieke opinie navolgenswaardige voorbeelden. Hij verzamelt hen om zich heen en gaat bij voorkeur onopvallend met hen om. Recep Tayyip is nu eenmaal niet geneigd het allemaal aan de grote klok te hangen. Hij geeft de voorkeur aan discrete resorts, luxe in gedempte intimiteit, in plaats van aan te flamboyant en te provocerend vertoon.

Het contact met selfmade men gaat hem veel gemakkelijker en ‘natuurlijker’ af dan dat met de erfgenamen van grote concerns. Sommige van deze zakenlieden betalen zelfs de studies in het buitenland van Erdogans kinderen.

Het contact met selfmade men – de eerste generatie kwam bliksemsnel op – gaat hem veel gemakkelijker en ‘natuurlijker’ af dan dat met de erfgenamen van grote concerns, die vaak voorzien zijn van een cultureel en universitair kapitaal waarover hij niet beschikt en waardoor hij zich geïntimideerd voelt. Sommige van deze zakenlieden betalen zelfs de studies in het buitenland van Erdogans kinderen. Ze nodigen allemaal graag sterren uit de internationale showbusiness uit bij het openen van bouwterreinen, complexen of infrastructurele werken. Een mooie kans om hun positie te onderstrepen.

Ze zijn ook liefhebbers van veilingen en houden zich, in navolging van de oude rijken zoals Koç of Sabanci, bezig met onbeperkt aankopen en verzamelen. Zo zorgen ze ervoor dat steeds meer ‘items’ met islamitische, Turkse en Ottomaanse thema’s op de veilingen verschijnen, bestemd voor een nieuwe bourgeoisie met een voorliefde voor voorwerpen met een bepaalde culturele achtergrond. Deze zakenlieden kunnen het tot officiële adviseurs van Erdogan brengen, zoals de omstreden Cüneyd Zapsu, die in 2007 stopte met het uitoefenen van deze functies.

Een van de bekendste is ongetwijfeld Remzi Gür, baas van een groot confectiebedrijf, Ramsey, en peetvader van Erdogans kinderen, van wie hij de studies in de Verenigde Staten heeft gefinancierd. Dit bedrijf beschikt over tal van verkooppunten in het buitenland – vooral in het Verenigd Koninkrijk. Remzi Gür is trouwens lang voorzitter geweest van de Turks-Engelse Kamer voor handel en industrie, een belangrijke pressiegroep.

Maar een poging om vóór de verkiezingen van juli 2007 een kandidaat-parlementslid om te kopen van een tegen de AKP gekante partij heeft zijn aura toch een beetje aangetast. Door een speciale procedure ging hij vrijuit en hij houdt zich nu rustiger.

Zo droegen, verstrengeld met de groeiende familie, oude en nieuwe vriendschappen heimelijk bij aan het consolideren van een steeds meer persoonlijk getinte macht. Een macht die vanaf 2010 gaat radicaliseren.

Een andere vriend, eveneens sponsor van de studies in het buitenland van Erdogans kinderen, is Cihan Kamer. Deze zakenman staat aan het hoofd van de groep Atasay Kuyumculuk (opgericht in 1995) en heeft zich, behalve in de burgerluchtvaart, ook bewezen in de juwelensector, die onder de AKP dankzij de hausse op de wereldmarkt een hoge vlucht heeft genomen.

Verder wist Cihan Kamer zich een tijd (van 2006 tot 2008), in de sector prestigieus onroerend goed, te verbinden met een concern uit Dubai, Emaar Properties, de ontwikkelaar van twee projecten in Istanbul, waarvan een dicht bij de woning van de familie Erdogan in Çaml?ca. Door zijn samenwerking met de grote Zwitserse horlogehuizen – zoals Chopard – is Kamer een van de grote namen in Turkije geworden als het gaat om luxeproducten. Tijdens een heftige polemiek die de Republikeinse Volkspartij (CHP) begin 2009 aanzwengelde, heeft hij zelfs beweerd dat een van de zonen van Recep Tayyip Erdogan (Ahmet Burak) en diens vrouw, Sema Erdogan, aandeelhouders waren van het bedrijf Atasay.

De Turkse president Tayyip Erdogan spreekt tijdens de poging tot een staatsgreep in zijn land.
De Turkse president Tayyip Erdogan spreekt tijdens de poging tot een staatsgreep in zijn land.© Reuters

Via een andere ‘oude vriend’ is er een band met machtige internationale concerns: Muhtar Kent, een Amerikaan van Turkse origine, die een van de grote mannen bij het Coca-Cola-concern is geworden. Kent, de zoon van een Turkse diplomaat, is in 1952 geboren in New York, en hoort tot een heel andere sociale wereld… Ondanks de opvallende sociale afstand werd Recep Tayyip Erdogan in 1995 door Muhtar Kent, toen al bekend als een van de Turken die het in de Verenigde Staten hadden gemaakt, uitgenodigd naar Amerika te komen. Deze relatie ontwikkelde zich terwijl Erdogan als politicus en Kent in het Coca-Cola-concern oprukte. Zo zag Erdogan zich geplaatst tussen het internationale kapitaal en zijn belofte van investeringen in Turkije, en het nationale kapitaal had aan zijn opmars bijgedragen… Het is Coca-Cola tegen Ülker, de producent van Cola Turka, ‘100 procent Turkse en nationale’ cola.

Met het Albayrak-concern – dat niets te maken heeft met de schoonvader van zijn dochter Esra, ondanks dezelfde achternaam – bestaan al lang banden. De relaties van R.T. Erdogan met de Albayrak-holding typeren ook de aard van de interacties tussen zakenwereld en politiek. Het verhaal van Albayrak doet denken aan dat van verschillende andere concerns die momenteel de Turkse economie beheersen. Deze holding dateert uit de jaren vijftig en vindt zijn oorsprong in Of, een departement in Trabzon, in het noordoosten van het land. Aan de oorsprong van de toenadering tussen de families Erdog?an en Albayrak ligt dus een gedeelde afkomst. En de overtuiging dat die telt.

De oprichter is Ahmet Albayrak. Hij is in de loop van de jaren vijftig rijk geworden in de bouwsector in Anatolië en vestigt zich vervolgens in 1968 in Istanbul. Eind jaren zeventig was er een eerste fase van diversificatie van de activiteiten van het concern, door de crisis die toen de bouw trof, maar ook doordat de zeven kinderen (onder wie zes jongens) volwassen werden. Deze diversificatie betrof openbaar vervoer (vooral de servis, het vervoer van personeel van bedrijven of overheid), schoonmaakdiensten, en vuilnis ophalen in 1993. Die laatste datum wordt vaak aangehaald als bewijs dat de goede relaties van het Albayrak-concern met de gemeente Istanbul niet begonnen toen Recep Tayyip Erdogan op het stadhuis verscheen.

De familie van Erdogan: 'Zijn vrouw en kinderen gaan mee op in het economische netwerk'
© wpg

Toch waren (en zijn) de relaties van de familie Albayrak met de partij Refah (RP) en de incarnaties daarvan heel nauw. Twee van de zeven broers en zussen van de tweede generatie zijn in de politiek gegaan: Nuri, die hoofd van de RP in Fatih werd, een arrondissement in Centraal-Istanbul, en Ahmet-2, die een actief lid van dezelfde partij werd. Ahmet-2, de oudste van de kinderen, is een leeftijdgenoot van Recep Tayyip Erdogan. Yeni Safak, de krant waarvan hij eigenaar is, steunt sinds de oprichting in 1996 RTE. De carrière van Nuri zegt veel over de heimelijke banden tussen voetbal en politiek in Turkije. Na zijn religieuze studie is hij plaatselijk politiek hoofd geweest (en lid van de gemeenteraad van Groot Istanbul tussen 1994 en 2003), verder was hij achtereenvolgens voorzitter van de gemeentelijke voetbalclub (Istanbulspor, tussen 1994 en 2005), en van het prestigieuzer Trabzonspor (vanaf december 2005). Zo droegen, verstrengeld met de groeiende familie, oude en nieuwe vriendschappen heimelijk bij aan het consolideren van een steeds meer persoonlijk getinte macht. Een macht die vanaf 2010 gaat radicaliseren.

Lees ook het interview met de auteurs:‘Erdogan kan het zich niet permitteren om te verliezen’

Erdogan van François Pérouse en Nicolas Cheviron kost 35 euro en is hier te koop.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content